پیروی از رهبری واحد و هماهنگی مسلمانان پیام‌ اصلی غدیر است

عید غدیر خم یکی از بزرگترین اعیاد مسلمانان است که این روز به مناسبت معرفی حضرت علی(ع) پس از پیامبر گرامی اسلام به عنوان امام و خلیفه مسلمین و جانشین پیامبر جشن گرفته می‌شود. شاید تصور شود که این عید از نقاط اختلاف در مذاهب اسلامی است، اما با تحقیق و بررسی بیشتر می‌توان به جنبه‌های وحدت‌آفرین این واقعه پی برد.

برای بررسی بیشتر پیام‌‌های غدیر، با حجت‌الاسلام والمسلمین محمدمهدی تسخیری، معاون ارتباطات و امور بین‌الملل دانشگاه ادیان و مذاهب، به گفت‌وگو نشستیم.

 

مسلمانان دو عید بزرگ دینی دارند که یکی عید سعید فطر بعد از ماه مبارک رمضان و دیگری عید قربان بعد از مناسک حج است. برای ما شیعیان عید غدیر نیز اهمیت زیادی دارد که مربوط به عید ولایت است. البته شاید ویژگی عید‌های شرعی را نداشته باشد، اما یکی از اعیاد بزرگ است و علت انحطاط مسلمین در قرون گذشته، دور شدن از وصیت پیامبر(ص) در این روز بوده است. وقتی پیامبر در سال دهم هجری از حجة‌الوداع بازمی‌گشتند نزدیک چشمه یا برکه‌ای به نام غدیر خم توقف و مسلمانان را جمع کردند و فرمودند ای مردم احساس می‌کنم روزهای آخر عمرم است و باید دعوت حق را لبیک بگویم. لذا دو چیز گرانبها را در میان شما به ارث خواهم گذاشت که یکی کتاب‌الله و دیگری خاندان من است.

سپس ایشان حضرت علی(ع) را نزد خود فراخواندند و دست وی را بالا گرفته و فرمودند که هرکسی که من مولا و الگو و اسوه او بوده‌ام از این پس علی(ع) مولای اوست. بنابراین هر کسی که از او پیروی کند خدا را پیروی کرده و هرکسی با او دشمنی کند با خدا دشمنی کرده است. این خلاصه واقعه غدیر است. برداشت مذهب اهل بیت این است که پیامبر اکرم(ص) وصی بعد از خود را در این ماجرا تعیین کرد. لذا اگر مسلمانان بخواهند راه رستگاری را طی کنند باید دنباله‌رو پیام غدیر باشند.

 

پیامبر می‌فرمایند؛ «انی تارک فیکم الثقلین کتاب الله وعترتی ما ان تمسکتم بهما لن تضلوا ابداً: کتاب الله فیه‌الهدی و النور حبل ممدود من السماء الی الارض و عترتی اهل بیتی و ان اللطیف الخبیر قد اخبرنی‌ انهما لن یفترقا حتی یردا علی الحوض وانظروا کیف تخلفونی فیهما»؛ یعنی من کتاب و اهل بیت را برای شما به ارث گذاشتم و تا زمانی‌ که پیرو این دو هستید هرگز گمراه نخواهید شد تا وقتی که در قیامت بر حوض کوثر وارد شوید. البته بعداً اتفاقاتی رخ داد و برداشت برخی از مذاهب اسلامی این است که با توجه به اینکه منافقان، حضرت علی(ع) را اذیت می‌‌کردند، پیامبر می‌خواستند به مردم تأکید کنند که حضرت علی(ع) و اهل بیت را دوست بدارید، چون آنها راه‌ صحیح را می‌دانند. لذا موضوع خلافت و وصی در اینجا مطرح نبود. البته احادیث دیگری از پیامبر و آیاتی از قرآن داریم که به این موضوع اشاره کرده‌اند.

 

پیام بزرگ غدیر این است که باید در جامعه اسلامی پیرو رهبری واحد، هماهنگ و یکدست باشیم و جامعه اسلامی باید رهبری واحد داشته باشد. در بسیاری از احادیث آمده است که هرکس از دنیا برود و امام زمان خود را نشناسد، مرگ وی جاهلی است. لذا شناخت امام زمان به عنوان یک ملاکِ ایمانی مطرح است. بنابراین ما در ادامه مسئله غدیر، بحث پیروی از امام زمان را مطرح می‌کنیم. البته اختلاف آرا در همه ادیان امری طبیعی است، ولی وحدت مسئله‌ای است که نباید به دست فراموشی سپرده شود.

 

تعدد ادیان و مذاهب امری طبیعی است و قرآن کریم در همین راستا فرموده: «يَا أَيُّهَا النَّاسُ إِنَّا خَلَقْنَاكُمْ مِنْ ذَكَرٍ وَأُنْثَىٰ وَجَعَلْنَاكُمْ شُعُوبًا وَقَبَائِلَ لِتَعَارَفُوا ۚ إِنَّ أَكْرَمَكُمْ عِنْدَ اللَّهِ أَتْقَاكُمْ ۚ إِنَّ اللَّهَ عَلِيمٌ خَبِيرٌ؛ ای مردم، ما همه شما را نخست از مرد و زنی آفریدیم و آن گاه شعبه‌های بسیار و فرق مختلف گردانیدیم تا یکدیگر را بشناسید، همانا بزرگوار و با افتخارترین شما نزد خدا با تقواترین شمایند، همانا خدا کاملا دانا و آگاه است»(حجرات، 13). لذا در تنوع و تعدد ادیان و مذاهب شکی نیست، اما اگر جامعه اسلامی بخواهد به جایی برسد باید رهبری حکیم، عاقل، مرشد، مدیر و مدبر داشته باشد و یکی از بهترین‌های پیام‌های غدیر برای جامعه اسلامی این است که جامعه بفهمد چرا ما در قیاس با سایر کشورهای جهان یک جامعه عقب‌افتاده هستیم؛ هرچند منابع طبیعی فراوان و جغرافیای وسیعی داریم.

 

در شرایط کنونی می‌توانیم از کانالی همانند سازمان کنفرانس اسلامی شخصیت‌های لایقی را که دارای خصوصیات رهبری جهان اسلام هستند معرفی کنیم. امروزه برای دنیا روشن است که رهبری ما در طول بیش از چهل سال گذشته نشان داده است که با وجود تمام دشمنی‌ها، محاصره‌های اقتصادی، جنگ هشت ساله، ترورها، توطئه‌ها و حصر اقتصادی بسیار سنگین، کشور را به شکل مناسبی اداره و از تفرقه جلوگیری کرده‌ است، چراکه دشمنان تلاش می‌کنند که جلوی وحدت جامعه اسلامی را بگیرند و پیام غدیر این است که برای هر کاری نیازمند رهبری هستیم.

 

هر خطبه‌ای همانند بیانیه‌ای است که یک دولت یا رئیس‌جمهور خود را با آن معرفی می‌کند. وقتی خطبه غدیر یا دعای عرفه را می‌خوانیم به راهکارها اشاره شده است و اگر یکسری کارها را انجام دهیم، به فلان جا می‌رسیم. بنابراین خطبه غدیر آدم را به این راه می‌کشاند که بر اساس پیام حضرت حق حرکت کند و یگانگی خدا را بپذیرد. پیامبر(ص) بشر را به این سمت سوق می‌داد که بداند هرچه هست از خداست و می‌فرمایند که خداوند در رابطه با حضرت امیرالمؤمنین(ع) بر من وحی فرستاد و باید آن را ابلاغ کنم، چراکه اگر این کار انجام نشود، رسالتم تکمیل نشده است.

پیامبر گرامی اسلام می‌فرمایند که از جبرئیل خواستم که من را از این کار معاف کند، اما وی فرمود که این فرمان خداست و باید ابلاغ شود. پیامبر(ص) در این خطبه به تفصیل به صفات حضرت علی(ع) می‌پردازند و تأکید می‌کنند که چیزی از خودم نگفته‌اند و همه سخنانم به فرمان خدا بود. بنابراین خطبه غدیر همانند یک بیانیه است که مردم باید در جریان جزئیات آن قرار بگیرند و بدانند که چرا حضرت علی(ع) برای این جایگاه در نظر گرفته شدند.