نبود رویکرد برائتی؛ اصلی‌ترین عارضه در انسجام جامعه اسلامی + صوت
مدرس مجمع مدارس دانشجویی قرآن و عترت دانشگاه تهران با بیان اینکه لازم است عارضه‌های جمعی در حکومت دینی شناخته و با آن‌ها مقابله شود تا امکان برائت در جامعه به وجود بیاید، گفت: اصلی‌ترین عاملی که باعث میشود انسجام در جامعه نباشد این است که رویکرد برائت و به بیانی دیگر جدیت در افراد نیست.
به گزارش خبرنگار ایکنا، چهارمین جلسه از سلسله جلسات تدبر در سوره مبارکه توبه(برائت) با عنوان «شناخت عارضه‌های جمعی و شیوه مواجهه با آن» و با موضوع «تعارض منفعت‌طلبی با انسجام اجتماعی» با تدریس هانی چیت‌چیان، عضو هیئت علمی مدرسه دانشجویی قرآن و عترت دانشگاه تهران شب گذشته، هشتم آبان‌ماه در مسجد کوی دانشگاه تهران برگزار شد.
وی در مقدمه با بیان اینکه گاهی نگاه‌های اشتباهی به دین است که فکر می‌کنند نباید شاد بود و این فهم غلط از دین است، گفت: وقتی می‌گویند همه زندگی‌‌ات باید بر اساس دین باشد می‌گویند پس خودم چی؟ من هم چیزهایی را دوست دارم من هم سلایقی دارم. همین که غیر خدا وارد میشود، دیگر ولایت خدا نیست. این مقدمه بحث بود که در مورد تعارض بین منفعت‌طلبی و انسجام اجتماعی موضوعیت دارد.
بیشتر بخوانید:
چیت‌چیان با اشاره به آیاتی از سوره کافرون «قُلْ يَا أَيُّهَا الْكَافِرُونَ ﴿۱﴾ لَا أَعْبُدُ مَا تَعْبُدُونَ ﴿۲﴾ وَلَا أَنْتُمْ عَابِدُونَ مَا أَعْبُدُ ﴿۳﴾ وَلَا أَنَا عَابِدٌ مَا عَبَدْتُمْ ﴿۴﴾ وَلَا أَنْتُمْ عَابِدُونَ مَا أَعْبُدُ ﴿۵﴾» گفت: به پیامبر(ص) گفته بودند ما خدای تو را قبول می‌کنیم، مشروط بر اینکه یک روز خدای تو را بپرستیم و یک روز دیگر خدای ما را بپرستی. پیامبر(ص) قبول نکرد، چراکه باطل را هیچ جور نمی‌شود، امضا کرد. اگر باطل را امضا کنی دیگر حق، حق نیست؛ لذا واقعاً در این مورد دنیا با ولایت الهی چالش دارد. چالشش هم اینطور است که نمی‌توانیم گستردگی ولایت الهی را بپذیریم.
مدرس مجمع مدارس دانشجویی قرآن و عترت دانشگاه تهران با بیان این مطلب که برائت یعنی فاصله گرفتن و انقطاع کامل از کفر و شرک و به بیان دیگر یعنی پذیرش ولایت الهی به صورت تام و پذیرش ولایت مطلقه خدا افزود: این اصلِ مطلب سوره توبه است. اگر کسی نخواهد این مطلب را قبول کند بقیه حرف‌‌های سوره خیلی برایش جایی ندارد.
چیت‌چیان در مورد تدریج در نظام‌سازی و تربیت که از نظر خدا امری پذیرفته شده است، بیان کرد: می‌توان حکم شراب را مثال زد که به تدریج آمد. توحید با تربیت و فرهنگ متفاوت است. مهم‌ترین تمایز شما با بقیه در اطلاق توحید است. ممکن است در مقام اجرا آن را تدریجی کرد ولی پذیرش ولایت خدا یک روز و دو روز ندارد، همیشگی است. تدریج در احکام امری پذیرفته شده در دین است.
وی ادامه داد: دعوا سر این است که خدا را همه‌جانبه قبول داری یا نه. دعوا سر کلمه اجباری است نه بر سر حجاب و حد آن. اگر الان روسری باشد فردا می‌گویند نه به زیرشلواری اجباری و ... . در زمان پیامبر(ص) هم معاهده این بود که عمل شما باید به قاعده اسلام باشد و چون انجام نشد سوره برائت نازل شد.
لازمه تحقق برائت
مدرس مجمع مدارس دانشجویی قرآن و عترت دانشگاه تهران با بیان اینکه تحقق برائت در جامعه به صورت کلان نیازمند وجود انسجام در جامعه اسلامی است که توان لازم برای صیانت از احکام الهی و پیاده‌سازی ولایت خدا را ایجاد کند، گفت: قطعاً به این انسجام احتیاج است، دلیلش هم آن است که برائت چیزی نیست که با نیروی نظامی انجام شود. برائت یعنی در نظام تعلیم و تربیت، اقتصاد، رسانه و ... این اتفاق بیفتد. برائت فقط این نیست که حجاب بگذارید، ایراد جمهوری اسلامی این است که جایی را سفت می‌گیرد و جایی را شُل، ولی راهش این نیست که آن را شل بگیرد، راهش این است که همه جا را سفت بگیرد.
وی افزود: مگر میشود کسی دنبال برائت باشد و با چالش مواجه نشود. سوره برائت با وجود اینکه به نظر می‌رسد باید در مورد آداب جنگ صحبت کند ولی موضوع کاملاً در مورد انسجام جامعه اسلامی و روابط و تعارضاتی است که در جامعه به وجود می‌آید و عارضه‌هایی که جامعه اسلامی را در بر می‌گیرد و نمی‌گذارد این اتفاق بیفتد. لازم است عارضه‌های جمعی در حکومت دینی شناخته شده و با آن‌ها مقابله شود تا جامعه دینی امکان برائت را پیدا کند. یکی از مهم‌ترین عواملی که موجب بروز عارضه‌ها میشود، همین نداشتن رویکرد برائتی در جامعه است. این خیلی جمله مهمی است و اصلی‌ترین عاملی که باعث میشود انسجام در جامعه نباشد همین است که رویکرد برائت در آن‌ها نیست، جدیت در آن‌ها نیست، این اصلی‌ترین عامل است. عوامل دیگری که می‌شماریم، زیرمجموعه این عامل است. بزرگترین مسئله این است.
چیت‌چیان با ذکر این مطلب که در برائت انقطاع کامل از شرک و کفر لازم است در صورتی که در حکومت دینی مردم به مدل‌های مشرکانه و کافرانه خو گرفته‌اند، اظهار کرد: دنیای اسلام و اندیشه دینی هیچ وقت از آدم‌ها متنفر نیست، بلکه از شرک درون آن‌ها متنفر است. اگر در جمهوری اسلامی گفته میشود مرگ بر آمریکا نه ما با مردم آمریکا مشکلی نداریم، او کسی است که هدایت به او نرسیده و باید برسد. ما باید احساس بیزاری از شرک داشته باشیم، مشکل این است که آن‌ها که احساس بیزاری دارند از آدم‌ها بیزارند، عده زیادی هم بیزاری از شرک در درونشان دیده نمی‌شود.
وی ادامه داد: یکی از مشکلات این است که در جامعه اسلامی این انزجار نیست. بعد از این آسیب اصلی، ریشه عارضه‌های جمعی به سه عامل بر می‌گردد. افرادی که خدا در سوره آن‌ها را توبیخ می‌کند سه گروه هستند؛ 1. مخلفون، 2. اعرابی‌های منافق، 3. منافقان. گروه مسجد ضرار و سماعون نیز در این سه گروه جای می‌گیرند.
چیت‌چیان با بیان اینکه مبنای دین این نیست که آدم چشم و گوشش را ببندد و فقط اطلاعت کند، گفت: اسلام کسی را جو زده نمی‌کند و مبنایش جوزدگی نیست. پسر پیامبر(ص)، ابراهیم از دنیا رفت و خورشیدگرفتگی شد، بهترین وقت بود که پیامبر(ص) از این امر استفاده کند اما پیامبر(ص) کنار کعبه رفت و سخنرانی کرد و توضیح داد که یک اتفاق طبیعی است و اصلاً اجازه نداد جوزدگی ایجاد شود.
تبیین تقلید و اجتهاد
وی در تبیین تقلید و اجتهاد اظهار کرد: تقلید بر اساس اجتهادی شکل گرفته است. مثل اینکه ماشینتان خراب میشود و می‌فهمید که شما بلد نیستید آن را درست کنید، پرس‌وجو می‌کنید و کسی را به عنوان آدم مطمئن معرفی می‌کنند، ماشین را که پیش او می‌برید وقتی می‌گوید ماشین را بگذار و فردا بیا، شما هم ماشین را می‌گذاری و فردا می‌روی، نمی‌گویی این قطعه برای کجای ماشین است، این وسیله آن را برنداری و ...، تقلید در دین هم مثل این است.
مدرس مجمع مدارس دانشجویی قرآن و عترت با بیان اینکه این جلسه می‌خواهیم در مورد گروه مخلفون صحبت کنیم، گفت: چرا به اینها مخلف می‌گویند؟ چون تخلف از دستور رسول(ص) دارند. طبق آیه 42 سوره توبه «لَوْ كَانَ عَرَضًا قَرِيبًا وَسَفَرًا قَاصِدًا لَاتَّبَعُوكَ وَلَكِنْ بَعُدَتْ عَلَيْهِمُ الشُّقَّةُ وَسَيَحْلِفُونَ بِاللَّهِ لَوِ اسْتَطَعْنَا لَخَرَجْنَا مَعَكُمْ يُهْلِكُونَ أَنْفُسَهُمْ وَاللَّهُ يَعْلَمُ إِنَّهُمْ لَكَاذِبُونَ؛ اگر مالى در دسترس و سفرى [آسان و] كوتاه بود قطعا از پى تو مىآمدند ولى آن راه پر مشقت بر آنان دور مى نمايد و به زودى به خدا سوگند خواهند خورد كه اگر مىتوانستيم حتما با شما بيرون مى آمديم [با سوگند دروغ] خود را به هلاكت مى كشانند و خدا مى داند كه آنان سخت دروغگويند» مشکلش جنگ نیست، اگر طوری باشد که فقط باید مسیر نزدیکی بروند و مطمئن باشند که حتماً پیروز می‌شوند جنگ را می‌آیند، اما اگر به دردسر می‌افتند می‌گویند ما نمی‌توانیم. وقتی قرار باشد برای دین و حکومت دینی هزینه کند دیگر در میدان نیست. ریشه ماجرا این است نه خود جنگ.
وی ادامه داد: در هنگام هزینه کردن برای خدا بهانه‌جویی می‌کنند. اگر قرار است برای دین خدا هزینه نکنی جز از دست دادن سرمایه‌ات برای تو اتفاق دیگری نخواهد افتاد. از پیامبر(ص) اجازه می‌گیرند که به جنگ نرود و پیامبر هم اجازه می‌دهد. اینقدر که کار آن‌ها زشت است، خداوند عتابش را رو به پیامبر(ص) می‌گوید: «عَفَا اللَّهُ عَنْكَ لِمَ أَذِنْتَ لَهُمْ حَتَّى يَتَبَيَّنَ لَكَ الَّذِينَ صَدَقُوا وَتَعْلَمَ الْكَاذِبِينَ؛ خدايت ببخشايد چرا پيش از آنكه [حال] راستگويان بر تو روشن شود و دروغگويان را بازشناسى به آنان اجازه دادى»(توبه/43).
چیت‌چیان گفت: بعد آیه «لَا يَسْتَأْذِنُكَ الَّذِينَ يُؤْمِنُونَ بِاللَّهِ وَالْيَوْمِ الْآخِرِ أَنْ يُجَاهِدُوا بِأَمْوَالِهِمْ وَأَنْفُسِهِمْ وَاللَّهُ عَلِيمٌ بِالْمُتَّقِينَ؛ كسانى كه به خدا و روز بازپسين ايمان دارند در جهاد با مال و جانشان از تو عذر و اجازه نمى خواهند و خدا به [حال] تقواپيشگان داناست» می‌آید، آدم مجاهد مؤمن هرگز اجازه نمی‌گیرد برای اینکه به میدان نرود، هر کس اجازه گرفت حتماً ایمان به خدا ندارد. «إِنَّمَا يَسْتَأْذِنُكَ الَّذِينَ لَا يُؤْمِنُونَ بِاللَّهِ وَالْيَوْمِ الْآخِرِ وَارْتَابَتْ قُلُوبُهُمْ فَهُمْ فِي رَيْبِهِمْ يَتَرَدَّدُونَ؛ تنها كسانى از تو اجازه مى خواهند [به جهاد نروند] كه به خدا و روز بازپسين ايمان ندارند و دلهايشان به شك افتاده و در شك خود سرگردانند»(توبه/45).
وی بیان کرد: «وَمِنْهُمْ مَنْ يَقُولُ ائْذَنْ لِي وَلَا تَفْتِنِّي أَلَا فِي الْفِتْنَةِ سَقَطُوا وَإِنَّ جَهَنَّمَ لَمُحِيطَةٌ بِالْكَافِرِينَ؛ و از آنان كسى است كه مىگويد مرا [در ماندن] اجازه ده و به فتنه ام مينداز هشدار كه آنان خود به فتنه افتادهاند و بىترديد جهنم بر كافران احاطه دارد»(توبه/49) گروهی از مخلفون به بهانه دچار فتنه شدن به میدان نمی‌روند، این سقوط در فتنه است. اوج به هم ریختن است. در صورت موفقیت حکومت اسلامی ناراحت می‌شوند، در مقابل در صورت شکست جامعه اسلامی خوشحال میشود که حساب خودش را جدا کرده است. «إِنْ تُصِبْكَ حَسَنَةٌ تَسُؤْهُمْ وَإِنْ تُصِبْكَ مُصِيبَةٌ يَقُولُوا قَدْ أَخَذْنَا أَمْرَنَا مِنْ قَبْلُ وَيَتَوَلَّوْا وَهُمْ فَرِحُونَ؛ اگر نيكى به تو رسد آنان را بدحال مى سازد و اگر پيشامد ناگوارى به تو رسد مىگويند ما پيش از اين تصميم خود را گرفته ايم و شادمان روى بر مىتابند»(توبه/50).
آیه‌ای برای دور شدن از گروه مخلفون
چیت‌چیان با اشاره به آیه 51 سوره توبه «قُلْ لَنْ يُصِيبَنَا إِلَّا مَا كَتَبَ اللَّهُ لَنَا هُوَ مَوْلَانَا وَعَلَى اللَّهِ فَلْيَتَوَكَّلِ الْمُؤْمِنُونَ؛ بگو جز آنچه خدا براى ما مقرر داشته هرگز به ما نمى رسد او سرپرست ماست و مؤمنان بايد تنها بر خدا توكل كنند» گفت: هر مصیبتی ثبت شده در کتاب است و خداست که ولایت ما را دارد و به او توکل می‌کنیم. اگر کسی خواست از گروه مخلفون بیرون بیاید این آیه را زیاد بخواند. یکی از آیات توحیدی قرآن است. نهایت این است که شکست می‌خوریم اولاً که شکست را در کتاب نوشته‌اند و خدا مولاست و او می‌داند که در آینده ممکن است من شکست بخورم. این باور آدم را از مخلف بودن بیرون می‌آورد. آدم‌های مخلف نگران وارد شدن مصیبت هستند، نکند فقیر شوم، نکند مریض شوم، نکند بیکار شوم، نکند فلان شود و ... . ولایت خدا در زندگی آن‌ها نیست، طبیعتاً ولایت غیر خدا هست. تکیه و توکلش به خدا نیست. خیلی از مصیبت می‌ترسند، خیلی می‌ترسند بمیرند.
وی در ادامه آیه 54 سوره توبه «وَمَا مَنَعَهُمْ أَنْ تُقْبَلَ مِنْهُمْ نَفَقَاتُهُمْ إِلَّا أَنَّهُمْ كَفَرُوا بِاللَّهِ وَبِرَسُولِهِ وَلَا يَأْتُونَ الصَّلَاةَ إِلَّا وَهُمْ كُسَالَى وَلَا يُنْفِقُونَ إِلَّا وَهُمْ كَارِهُونَ؛ و هيچ چيز مانع پذيرفته شدن انفاقهاى آنان نشد جز اينكه به خدا و پيامبرش كفر ورزيدند و جز با [حال] كسالت نماز به جا نمىآورند و جز با كراهت انفاق نمى‌كنند» را خواند و گفت: نماز هم می‌خوانند کسالت دارند. «فَلَا تُعْجِبْكَ أَمْوَالُهُمْ وَلَا أَوْلَادُهُمْ إِنَّمَا يُرِيدُ اللَّهُ لِيُعَذِّبَهُمْ بِهَا فِي الْحَيَاةِ الدُّنْيَا وَتَزْهَقَ أَنْفُسُهُمْ وَهُمْ كَافِرُونَ؛ اموال و فرزندانشان تو را به شگفت نياورد جز اين نيست كه خدا مى خواهد در زندگى دنيا به وسيله اينها عذابشان كند و جانشان در حال كفر بيرون رود»(توبه/55). مخلفون با این شیوه زیستن چون اهل دو‌دو تا چهارتاست بعد از یک مدت وضعش خوب میشود و بهره‌مندی مادی قابل توجهی پیدا می‌کند، در ضررهای جامعه اسلامی هم که شریک نشد و نتیجه‌اش این میشود که بقیه دلشان می‌ریزد که نگاه کن اینها چقدر وضعشان خوب است. خدا می‌گوید «إِنَّمَا يُرِيدُ اللَّهُ لِيُعَذِّبَهُمْ بِهَا» آب در دلت تکان نخورد، همه‌اش مایه عذابش است. دنیا را به جان کندن از دست می‌دهند.
نابودی انسجام جامعه با ترجیح منافع شخصی
مدرس مجمع مدارس دانشجویی قرآن و عترت بیان کرد: «وَيَحْلِفُونَ بِاللَّهِ إِنَّهُمْ لَمِنْكُمْ وَمَا هُمْ مِنْكُمْ وَلَكِنَّهُمْ قَوْمٌ يَفْرَقُونَ؛ و به خدا سوگند ياد مى كنند كه آنان قطعا از شمايند در حالى كه از شما نيستند ليكن آنان گروهى هستند كه مى ترسند»(توبه/56) قسم می‌خورند که با مؤمنین هستند در حالی که نیستند. این قسم می‌خورند یعنی یک کاری می‌کنند که شما واقعاً باور کنید، یعنی فکر نمی‌کنید که قسم دروغ می‌خورند. اینها فرقه فرقه هستند. دائماً در زندگی به دنبال سوراخ موش می‌گردند. این آدم اینطور است که همیشه دنبال یک راه فرار می‌گردد تا خودش را نجات دهد. چه بسا یکی از شکل‌های عذاب دنیایی‌اش همین است. اینها کسانی هستند که به دلیل ترجیح منفعت شخصی انسجام جامعه اسلامی را بهم می‌ریزند.
یادآور میشود، این جلسات یکشنبه‌های هر هفته بعد از نماز مغرب و عشا صرفاً به صورت مجازی در مسجد کوی دانشگاه تهران برگزار میشود. پخش زنده جلسات نیز از طریق لینک https://www.skyroom.online/ch/elmshahr/madresedoa در دسترس قرار می‌گیرد.
انتهای پیام
