استقبال از اقدام قرآنی دانشگاه پیام نور + فیلم
معاون فرهنگی دانشگاه پیام نور با اشاره به ارائه واحد درسی حفظ قرآن کریم به دانشجویان این دانشگاه گفت: دانشجویان آن را بدون پرداخت هزینه و بی‌اثر بودن نمره در معدل نهایی، انتخاب می‌کنند و تاکنون حدود هشت میلیون نفر این واحد درسی را انتخاب کرده‌اند و نیاز به بازبینی در نحوه اجرای آن هست.
هفته قرآن و دانشگاه از اواخر دهه هشتاد وارد تقویم دانشجویی شد تا به زعم سیاستگذاران این عرصه و مدافعان نامگذاری این مناسبت، امکانات و مسیر برای بسط و توسعه فعالیت‌های قرآنی، گسترش فرهنگ قرآن در دانشگاه‌ها فراهم شود.
اهدافی که تحقق آن برای فعالان حوزه دانشگاه محرز نشده و همچنان در ابهام قرار دارد و در کنار آن تحقیق جامعی، که نتایج آن در دسترس مدیران و مسئولان و ناظران این عرصه قرار بگیرد، انجام نشده است تا از رهگذر نتایج آن بتوان به راهی تازه در مسیر قرآن و دانشگاه رسید.
هفته قرآن و دانشگاه به مناسبت رحلت علامه طباطبایی نامگذاری شده و از 18 تا 24 آبان را شامل می‌شود. در این روز عمده فعالیت‌های قرآنی دانشگاه‌ها به موضوعاتی همچون شروع دوره جدید جشنواره قرآنی، برگزاری محافل انس با قرآن و کرسی‌های تلاوت اختصاص می‌یابد.
به منظور آسیب‌شناسی فعالیت‌های قرآنی این هفته در دانشگاه‌ها، با محمدتقی امینی، معاون فرهنگی دانشگاه پیام نور، گفت‌وگو داشتیم که متن و فیلم آن از نظر می‌گذرد.
ایکنا – به مناسبت هفته قرآن و دانشگاه در خدمت شما هستیم. ابتدا در مورد فعالیت‌های فرهنگی دانشگاه پیام نور توضیح دهید و در این بخش بیشتر شاهد چه نوع فعالیت‌هایی هستیم؟
دانشگاه پیام نور یک دانشگاه پهنه‌گستر در تمام استان‌ها به خصوص مراکز است. حدود 350 مرکز در شهرستان‌های مختلف داریم که بیش از 400 هزار دانشجو، چهار هزار استاد و 10 هزار کارمند در آنها خدمت می‌کنند. دانشگاه پیام‌نور بزرگترین دانشگاه دولتی در خاورمیانه است و چون دانشگاه آزاد اسلامی یک دانشگاه خصوصی است و جمعیت بیشتری دارد در این آمار به حساب نیامده است و از این لحاظ پهنه گسترده‌ای از فرهنگ‌های بومی و اقوام مختلف را در خود جمع کرده است. ما به دلیل نداشتن خوابگاه، فرهنگ بومی – محلی را حفظ کرده‌ایم. به این معنا که دانشگاه‌ها را به نزدیکترین محل زیست دانشجویان برده‌ایم تا آنها با کمترین تغییرات فرهنگی تحصیلات عالی خود را ادامه دهند.
فعالیت‌هایی که در رابطه با مسائل فرهنگی داریم، اغلب شامل جشنواره‌هایی چون «حرکت»، «پویش» و «نشریات» است. در این بین یکی از جشنواره‌های بسیار مهم و مورد توجه دانشجویان، جشنواره قرآن و عترت است. سال گذشته با توجه به شیوع کرونا و فعالیت مجازی دانشگاه‌ها حدود 9 هزار دانشجو از این جشنواره استقبال کردند که قابل توجه بود.
ایکنا – یعنی کمتر از 25 صدم درصد از کل جمعیت دانشجویی دانشگاه پیام نور در این جشنواره حضور داشته‌اند. این رقم را مناسب می‌دانید؟
البته جا برای کار بیشتر وجود دارد و قصد داریم این جشنواره را در سال آینده به 15 تا 20 هزار نفر برسانیم، چراکه قدرت جذب این تعداد وجود دارد. این جشنواره در بخش‌ها و رشته‌های مختلف برگزار می‌شود و می‌تواند سلایق مختلف را تأمین کند، اعم از قرائت و حفظ در اجزای مختلف، تفسیر و ...
بزرگترین جشنواره‌ای که ما از حیث مشارکت دانشجویان داشته‌ایم، جشنواره قرآن و عترت است. این جشنواره سالانه برپا می‌شود و آخرین دوره آن امسال در استان اصفهان برگزار شد.
برای میزبانی از مرحله کشوری این جشنواره هر سال تعدادی از استان‌ها درخواست میزبانی می‌دهند و برای دوره جدید جشنواره نیز تلاش خواهیم کرد تا پس از انتخاب استان محل برگزاری، کارهای مقدماتی آن را انجام دهیم. برای برگزاری این جشنواره کل معاونت فرهنگی پای کار میآید تا بتواند آن را به بهترین نحو برگزار کند.
ایکنا – اشاره کردید که تلاش می‌کنید میزان مشارکت دانشجویان در جشنواره قرآن و عترت را به 20 هزار نفر برسانید. آیا برنامه‌های مدونی برای این موضوع تهیه شده است؟
قرآن فعالیتی ارزشی و سالم است؛ یعنی یک فعالیت قرآنی در ذات خود می‌تواند فضای دانشگاه را به این سمت سوق دهد. اگر بتوانیم فرد را با یک جزء قرآن کریم آشنا کنیم، او در ادامه یک فرد متدین خواهد شد و ما راه او را برای ورود به این عرصه باز کرده‌ایم. کسانی که با قرآن آشنا می‌شوند، به سمت انحرافات گرایش پیدا نمی‌کنند. چنین موضوعی به یک انگیزه برای ما تبدیل شده است تا بیشترین سرمایه و وقتمان را به قرآن و آموزش‌های قرآنی اختصاص دهیم و عنایت الهی را در این قضیه محسوس می‌دانیم. «إِنْ تَتَّقُوا اللَّهَ يَجْعَلْ لَكُمْ فُرْقَانًا»؛ اگر شما تقوا داشته باشید فرقان به وجود میآید. تقوا از کجا حاصل می‌شود؟ از آموزه‌های قرآنی؛ اگر شما به سمت خدا حرکت کنید، خدا هم کمک خواهد کرد. سمت خدا کجاست؟ آنجایی که قرآن سفارش کرده است. ما به این اعتقاد داریم.
ممکن است در جشنواره‌های دیگر مسائل مربوط به فرهنگ‌های دیگر و حتی مسائلی خارج از فرهنگ دینی ما به آنها ورود کند، اما در حوزه قرآن این‌گونه نیست و همه چیز خالص و ارزشی و بر مبنای آموزه‌های دینی و ارزش‌های انقلاب است. احساس می‌شود که باید بیشتر وقت گذاشته شود.
ایکنا – اگر بخواهید فعالیت‌های فرهنگی دانشگاه پیام نور را ارزیابی کنید، فعالیت‌های قرآنی چند درصد از کل آن را به خود اختصاص داده است؟
نمی‌توانم درصد آن را مشخص کنم، اما بدون شک بحث فعالیت‌های قرآنی یکی از محورهای اصلی کار ما در حوزه فرهنگی است. البته در حوزه ورزش نیز فعالیت‌هایی را انجام می‌دهیم و در حال برگزاری جشنواره ورزش‌های بومی – محلی هستیم که علاوه بر نشاط‌آور بودن می‌تواند در معرفی فعالیت‌های فرهنگیِ بومی اثرگذار باشد. ما به عنوان قطب ورزش‌های بومی – محلی وزارت علوم هستیم و دانشگاه‌های دیگر در هر استانی می‌توانند در این جشنواره حضور یابند.
ایکنا – با توجه به اینکه جشنواره قرآنی دانشگاه پیام نور - حداقل در گذشته - از استانداردهای بالایی برخوردار بود، این امکان وجود دارد که این دانشگاه در موضوعی همچون قرآن به قطب فعالیت‌های قرآنی وزارت علوم تبدیل شود؟
در حال اجرای کارهایی هستیم که در مسئله قرآن نیز جایگاهی داشته باشیم تا اگر یک برنامه قرآنی را اجرا کردیم، کل دانشگاه‌های استان بتوانند در آن شرکت کنند. این امر به استعداد استانی که برای میزبانی اعلام آمادگی می‌کند و نیز به توانمندی‌های آن استان بستگی دارد.
ایکنا – در گذشته شاهد فعالیت‌های قرآنی اثرگذاری از سوی دانشگاه پیام نور بودیم و از جمله این فعالیت‌ها باید به میزبانی جشنواره ملی قرآن و عترت دانشجویان و برگزاری آن در سطح بالا و با استانداردهای قابل قبول اشاره کرد. یکی دیگر از فعالیت‌های اثرگذار در حوزه قرآن، تعریف یک واحد درسی به نام حفظ جزء 30 قرآن برای دانشجویان بود. این دو موضوع تاکنون چه دستاوردهایی داشته است؟
دانشگاه پیام نور تنها دانشگاهی است که یک واحد درس اختیاری با عنوان حفظ جزء 30 قرآن کریم دارد و تاکنون حدود هشت میلیون نفر این درس را انتخاب کرده‌اند.
ایکنا – حدود هشت میلیون نفر؟ رقم زیادی به نظر می‌رسد.
بله، حدود هشت میلیون نفر این واحد درسی را انتخاب کرده‌اند و تنها تأثیر مثبت در معدل نهایی دارد. ضمن اینکه هیچ شهریه‌ای برای این واحد درسی در نظر گرفته نشده است. از طرف دیگر دانشجویان دانشگاه پیام نور معمولاً از قشر متوسط جامعه هستند و معمولاً افراد بومی و محلی وارد آن می‌شوند و گرایش دینی سنتی دارند. لذا چنین افرادی از دروسی با محوریت قرآن استقبال می‌کنند.
البته در حال بازنگری این واحد درسی هستیم و شیوه‌های مختلف را در بوته آزمایش قرار داده‌ایم، چون ممکن است گزینه‌ای بودن امتحان پایانی این درس دانشجویان را به سمت حفظ تستی بکشاند. لذا باید شیوه‌های مختلف آزمون را امتحان کنیم تا مطمئن شویم که دانشجویان واقعاً جزء 30 را حفظ کرده‌اند. البته ما خیلی به دنبال این نیستیم که واقعاً جزء را کامل حفظ کنند و به نظرم حتی اگر دانشجویان یک‌سوم جزء را حفظ کنند، می‌تواند در قرآنی کردن آنها اثرگذار باشد و همین موضوع راهی برای ورود به این عرصه است. همین که دانشجو لذت مطالعه قرآن را بچشد و با قرآن انس بگیرد، مهم‌ترین بخش قضیه است.
ایکنا – به انتخاب این درس از سوی حدود هشت میلیون نفر از دانشجویان دانشگاه پیام نور اشاره کردید. آیا می‌توان گفت دانشگاه پیام نور هشت میلیون نفر حافظ جزء 30 قرآن کریم را تحویل داده است؟
شاید نتوان این ادعا را مطرح کرد. چرا؟ چون آزمون این درس گزینه‌ای است و شاید افراد به سمت خواندن این درس در شب امتحان یا حفظ کردن سطحی اقدام کنند.
در حال حاضر گروه‌های تخصصی در حال بررسی روش‌های مختلف هستند تا بتوانیم به یک روش متقن برسیم. بسیاری از مربیان همین واحد درسی افرادی هستند که قبلاً این واحد را انتخاب کرده‌اند. برخی از دانشجویان هم با توجه به سابقه خود و به سبب حضورشان در دوره‌های قرآنی خارج از دانشگاه از این درس بسیار استقبال کرده‌اند.
ایکنا – در حال حاضر در هفته قرآن و دانشگاه قرار داریم. اگر به فعالیت‌های قرآنی دانشگاه‌ها نگاهی بیندازیم، می‌بینیم که در این هفته عمدتاً خبرهای مربوط به برگزاری جشنواره قرآن و عترت یا محافل انس با قرآن منتشر می‌شود، در حالی که این هفته تعیین شده است تا شاهد گسترش فضای قرآن در دانشگاه و گرایش هر چه بیشتر دانشجویان به قرآن و تعمیق مفاهیم کلام وحی باشیم. آیا چنین فعالیت‌هایی برای گسترش فضای قرآنی در دانشگاه‌ها و نیز عمق‌بخشی قرآن در بین دانشجویان کفایت می‌کند؟
می‌توان کارهای دیگری را انجام داد. برگزاری نشست‌های تخصصی در بحث حجاب و عفاف از منظر قرآن کریم می‌تواند مخاطبانی را جذب کند تا از منظر قرآن به این موارد پردازند. اگر از منظر قرآن به موضوعات نگاه کنیم، به خالص‌ترین وجه از آن موضوع می‌رسیم، چراکه قرآن متصل به وحی الهی و نیز پذیرش آن از سوی افراد بسیار بیشتر است. الان معدود کتابی در مورد حجاب و عفاف هست، اما اساتید بر روی این موضوع کار می‌کنند تا بتوانیم به دستاوردهایی برسیم. در تلاشیم تا پایان‌نامه‌های بیشتری را به موضوع قرآن، نهج‌البلاغه و صحیفه سجادیه اختصاص دهیم.
من در رشته مدیریت تحصیل کرده‌ام و معمولاً در کتاب‌هایی که تألیف می‌کنم، حداقل یک فصل را به آموزه‌های دینی در رشته تخصصی‌ام اختصاص می‌دهم. این موضوع برای دانشگاه پیام نور به عنوان تکلیف در نظر گرفته شده و همه اعضای هیئت علمی معمولاً یک فصل از کتاب‌هایی را که تألیف می‌کنند به آموزه‌های دینی در رشته تخصصی خود اختصاص می‌دهند.
ایکنا – برای قرآنی شدن این فضا چه باید کرد؟ آیا صرفاً نامگذاری یک هفته کفایت می‌کند یا می‌توان اقدام دیگری را انجام داد؟
احساس می‌کنم کار باید خیلی عمیق‌تر باشد. شورای عالی انقلاب فرهنگی باید بیشتر روی این موضوع کار کند. همینطور که دانشگاه پیام نور ابتکار به خرج داده و با یک واحد درسی توانسته است چندین میلیون نفر را جذب کند، سایر دانشگاه‌ها نیز می‌توانند این موضوع را به عنوان شاخص و الگو پیگیری کنند. چرا نباید در دروس مربوط به مدیریت، مباحث قرآنی را بگنجانیم و نحوه مدیریت پیامبر(ص) و حضرت علی(ع)، که 18 سال مدیریت امت اسلامی را برعهده داشتند، در دروس دانشگاهی بیان شود، در حالی که دوسوم نهج‌البلاغه مربوط به مباحث مدیریتی است؟ چرا آنها را وارد متون درسی نمی‌کنیم تا بیشتر استفاده شود؟
سیستم دانشگاهی و آموزشی ما غربی است. به همین دلیل اساتید مسلط نیستند یا غفلت شده است. شورای عالی انقلاب فرهنگی وظیفه دارد که بر روی این موضوع کار کند تا مبانی دینی در متون درسی مطرح شود. لزومی ندارد ما یک موضوع غربی را که حتی منسوخ شده است در متون درسی خودمان استفاده کنیم. در رشته تخصصی من، بازار مطرح است. در قدیم بازار کاملاً اسلامی بود. فرد متقاضی فعالیت در بازار ابتدا احکام را از قرآن می‌آموخت و سپس احکام کسب و کار را می‌آموخت و بعد وارد بازار می‌شد. آن شخص نحوه برخورد با مشتری و کسب درآمد حلال را می‌دانست و نزدیکترین محل دسترسی رفع اشکال هم مسجد جامع محل بود و هر اختلافی که با مشتری و... پیش می‌آمد در مسجد برطرف می‌کردند.
الان بازار را تخریب کرده و به جای آن پاساژ ساخته‌ایم. در پاساژ هیچ کدام از آموزه‌هایی که به آنها اشاره کردم، نیست و رقابت جای همه چیز را گرفته است، اما در گذشته اگر یک بازاری می‌دید که همکاری مشتری کمتری دارد، مشتری‌هایش را برای آن همکار می‌فرستاد. داشته‌های بسیار ارزشمندی داریم که متأسفانه فرهنگ غربی و مدرنیزه باعث شده است که از آنها فاصله بگیریم، در حالی که غربی‌ها قصد دارند به اخلاق‌مداری در بازار و ایفای نقش اجتماعی بازاری‌ها برگردند. در گذشته کاسب قبل از اینکه کاسب باشد، یک طلبه بود. امام علی(ع) فرموده است که اگر کسی حکم خود را نداند و کسب و کار کند به حرام می‌افتد.
ایکنا – علت اینکه دانشگاه‌ها نتوانسته‌اند فضایی قرآنی داشته باشند و آن را به توسعه همه‌جانبه برسانند چه بوده است؟
احساس می‌کنم سیستم آموزشی کم‌کاری کرده است. دانشجویان آمادگی دارند تا از فعالیت‌های قرآنی استقبال کنند. دانشجویانی که ما در سیستم پیام‌نور آموزش می‌دهیم، شاغلند و قاعدتاً زمان کمی در اختیار بخش فرهنگی خواهند بود، اما دانشجو در دانشگاه‌های دیگر تمام‌وقت در اختیار بخش فرهنگی است، لذا آنها خیلی بیشتر می‌توانند روی این قضیه سرمایه‌گذاری کنند. به نظرم یک غفلت رخ داده است.
دانشجویانمان را رها کرده‌ایم و این رهاشدگی به خصوص در فضای مجازی بیشتر بوده است. شیوع کرونا و مجازی شدن فعالیت‌های آموزشی بر این رهاشدگی افزوده و باعث شده است که دانشجویان در فضای مجازی پیش بروند و آنها را از آموزش‌های رو در رو و بهره‌مندی از نَفَس استاد محروم کنیم. از طرف دیگر اینترنت پرسرعت را در اختیارشان گذاشتیم. افتخار ما این است که روستاها هم اینترنت دارند و بدین ترتیب خانواده فرش زیر پای خود را فروخت تا گوشی همراه داشته باشد و فرزند خانواده بتواند به تحصیل ادامه دهد. همه اینها با فضای آلوده غرب که حاکم این فضاست، باعث شد تا دانشجویان با بمباران اطلاعاتی که گاهی صحیح نیست مواجه شوند.
به نظر من مسئولان غفلت کرده‌اند و برنامه‌ریزی خوبی صورت نگرفته است. الان دستگاه‌های فرهنگی متعددی در حال فعالیت هستند که بودجه و امکانات بسیاری را به خود اختصاص داده‌اند، اما در عمل خروجی چشمگیری ندارند. اعتقاد داریم که باید آموزش سالم از دانشگاه به جامعه سرایت کند، اما الان برعکس است و فساد از جامعه وارد دانشگاه می‌شود. اگر به اغتشاشات اخیر نگاه کنید، متوجه می‌شوید که بیش از 80 درصد کسانی که در دانشگاه دست به اغتشاش می‌زنند دانشجویان سال‌اولی هستند و دانشگاه نتوانسته است پیش از این آموزش‌های خود را به جامعه القا کند، در حالی که دانشگاه یک محیط سالم علمی است و این وجه باید در آن شاخص باشد.
ایکنا – بسیاری از مسئولان بخش دانشگاهی گمان می‌کنند که چون یک هفته به قرآن و دانشگاه اختصاص یافته و در کنار آن جشنواره‌ای برگزار می‌شود، دیگر فضای دانشگاه از برنامه‌های قرآنی بی‌نیاز است. به نظر شما آیا تعریف یک هفته برای فعالیت‌های قرآنی در دانشگاه ما را از دیگر برنامه‌ها بی‌نیاز می‌کند؟
این نامگذاری‌ها بیشتر به این دلیل است تا به یاد داشته باشیم که در طول سال این قبیل برنامه‌ها اجرا شوند. هفته قرآن و دانشگاه در واقع گرامیداشت است.
ایکنا – برنامه‌هایی که در این هفته برگزار می‌شود بیشتر روبنایی و سطحی است، در حالی که نیاز دانشگاه فعالیت اثرگذار و عمیق است.
متأسفانه همینطور است. شاید اگر رسانه به این موضوع نپردازد، کسی متوجه وجود چنین هفته‌ای نشود. آیا در این هفته خبر خاصی در حوزه قرآن و دانشگاه شنیده شده است؟ آیا در سخنرانی‌ها به این موضوع اشاره شده است؟ خیر. این امر نشان می‌دهد که چنین مناسبتی در دانشگاه نهادینه نشده است. ما در این هفته می‌توانیم هم یک‌سری برنامه را اجرا کنیم و هم برنامه‌های دیگری را در طول سال طراحی کنیم. در واقع باید برنامه‌های طراحی‌شده در هفته قرآن و دانشگاه را در طول سال اجرا کنیم. داشتن یک هفته برای گرامیداشت قرآن لازم است، اما کافی نیست. ما در دانشگاه پیام نور در زمان اغتشاشات سالم‌ترین محیط را داشته‌ایم، زیرا دانشجویان از طبقه متوسط به پایین و غالباً افراد فرهنگی و از خانواده‌های مذهبی و سنتی هستند.
ایکنا – مهم‌ترین برنامه‌هایی را که در حوزه قرآن در این هفته یا طول سال تعریف کرده‌اید چیست؟
در این فضا برنامه‌های قرآنی خود را به سمت توسعه بیشتر سوق داده‌ایم و برگزاری میزگردهای تخصصی، جشنواره قرآنی و نشست‌هایی با موضوع تدبر در قرآن از جمله آنهاست. اگر بتوانیم آنها را همچون واحد حفظ قرآن به واحد درسی تبدیل کنیم، جذابیت بیشتری خواهد داشت. البته نیاز به زمان دارد. برگزاری مراسم تجلیل از خادمان قرآن کریم اعم از قاریان، حافظان و... که در دانشگاه فعالیت داشته‌اند یکی از برنامه‌های مد نظر ماست.
ایکنا – جشنواره قرآنی دانشگاه پیام نور خروجی زیادی داشته است و بعدها افرادی در تلاوت به چهره‌هایی شناخته‌شده تبدیل شده‌اند. درباره دوره جدید جشنواره قرآن و عترت توضیح دهید و در حال حاضر در چه مرحله‌ای قرار دارد؟
در حال حاضر به دنبال تعیین میزبان برای مرحله نهایی این جشنواره هستیم. همچنین بازنگری اشکالات مراحل قبل آغاز شده است و امیدواریم بتوانیم دور جدید جشنواره را با کیفیت بهتر و بالاتری نسبت به گذشته برگزار کنیم. جشنواره قرآنی دانشگاه پیام نور در سطح کاملاً استانداردی برگزار می‌شود و طبیعتاً خروجی چنین رویدادی قاریان و حافظان در تراز ملی و بین‌المللی خواهد بود. امیدوارم از لحاظ بودجه بتوانیم به وضعیت مطلوبی برسیم و برنامه‌های مطلوب‌تری را اجرا کنیم.
در پایان از ایکنا و جوانانی که در این خبرگزاری فعالیت می‌کنند و فکرشان توسعه فرهنگ قرآن در جامعه است تشکر می‌کنم. برای من حضور در جمع شما بسیار ارزشمند بود. شما در حال دفاع از ارزش‌ها هستید و این کار ارزشمند است.
گفت‌وگو از تیمور کاکایی
انتهای پیام
