حکمت در شعر فرانسه منشأ شرقی دارد + فیلم

به گزارش خبرنگار ایکنا، اولین جلسه از سلسله نشست‌های ادبی حلقه حکمت با آئین رونمایی از کتاب «کیمیای سخن»، گلچین دوزبانه شعر فرانسوی از بودلر تا امروز با حضور محمد زیار، مترجم کتاب، کیومرث سالاری مترجم و استاد دانشگاه و جمعی از اهالی قلم و ادب به میزبانی خبرگزاری ایکنا برگزار شد.

در ابتدای جلسه عباس کریمی عباسی؛ دبیر حلقه حکمت گفت: این اولین جلسه از حلقه حکمت است که در قرار است در آن درباره ادبیات و به ویژه حکمت در آثار ادبی امروز به بحث و گفت‌وگو و شعرخوانی بپردازیم. اولین نشست را هم مزین کردیم به رونمایی کتاب کیمیای سخن که مجموعه اشعار فرانسوی با ترجمه خواندنی و تحلیل استاد محمد زیار است. 

محمد زیار در ادامه این نشست کتاب «کیمیای سخن» را پاره سوم طرحی خواند که سال‌ها روی آن کار کرده و گفت: گزیده اشعار فرانسه تا امروز را در سه بخش و سه کتاب منفک ارائه کرده‌ام که «کیمیای سخن» پاره سوم و آخر آن است.

این مترجم و مدرس زبان فرانسه ادامه داد: در تقسیم‌بندی ما برای انتخاب و ترجمه اشعار فرانسه که حدود هزار سال قدمت دارد، سه برهه در نظر گرفته شده است. یک برهه از آغاز تا دوره نوزایی یا رنسانس است که مقدار زیادی از این برنامه پیش رفته است. دوره دوم از زمان رنسانس تا زمان بودلر است که دوره کلاسیک و رمانتیک شعر فرانسه را دربر می‌گیرد و دوره سوم هم از بودلر تا امروز است که در کتاب «کیمیای سخن» گردآوری و ترجمه شده است.

رئیس دانشکده زبان‌های خارجی واحد مرکزی دانشگاه آزاد تهران در توضیح دلیل اینکه نقطه آغاز این کتاب بودلر انتخاب شده است، عنوان کرد: شعر فرانسه و بعضا شعر جهان از زمان بودلر به بعد تغییرات عمده‌ای داشته و منتقدان شعر را به دو بخش پیش و بعد از بودلر تقسیم‌بندی می‌کنند و تاثیرات بودلر بر جهان شعر از زمانه خودش آغاز می‌شود و تا به امروز ادامه دارد. هر جریان و جنبشی در صحنه ادبیات و هنر از آن نقطه شکل گرفته به‌نوعی رنگ و اثر بودلر را دارد.

وی با اشاره به اینکه تعریف شعر از قرن نوزدهم به‌نوعی تغییر می‌کند و با قرون قبل، به‌ویژه با قرن 18 تفاوت‌های عمده‌ای دارد؛ اضافه کرد: در قرن 18 ما شعر نداریم، بلکه نظم داریم. یعنی شعر در خدمت اندیشه و فلسفه و روشنفکری و روشنگری است. از رمانتیسم به این سو با شعر به‌معنی واقعی کلمه سروکار داریم و یک دوره گسست چند قرنه داریم.

مترجم کتاب سفرهای جوهرنشان ادامه داد: قبل از آن در قرون وسطی یعنی قبل از دوران نوزایی هم دوران بسیار پرفروغ و درخشان شعر را داریم. یعنی ما گسست چند قرنه بین دو وادی شعر داریم که شعر قرن نوزدهم و امروز با همه مشقاتی که داشته در فرانسه بسیار قابل توجه است.

بودلر آغازگر یک حرکت است و بعد از اینکه رمانتیسم در اروپا و در دنیا جهانگیر شد، بودلر از دست‌پروردگان خود رمانتیسم اما از ناراضی‌های آن هم هست و به دنبال این بود که این مکتب را پالایش و دچار تحول کند که این حرکت ادامه پیدا کرد و به سمبلیسم و نمادگرایی ختم شد و بعد از آن جنبش‌های ادبی همه خود را فرزند بودلر می‌دانند.

مترجم کتاب «کیمیای سخن» در توضیح اشعار انتخاب شده در این کتاب هم گفت: قریب به 65 شاعر گلچین شدند و بعضی از شعرها هنوز جای دیگری منتشر نشدند و برای اولین بار در این کتاب منتشر می‌شوند. 

در ادامه شعرای حاضر به شعرخوانی پرداختند و حاضران سوالات خود را درباره کتاب از مترجم پرسیده و پاسخ گرفتند.

در ادامه کیومرث سالاری در ارتباط با کتاب نظر داد: یک ترجمه خوب و خواندنی چند مولفه مهم دارد که تبحر در زبان مبدا و مقصد از آن جمله است و به زعم بنده، تبحر در زبان مقصد مهمتر از زبان مبدأ است. برگردان به زبانی که خواننده با آن درگیر می‌شود. در کار دوست عزیزم آقای دکتر زیار رشک‌برانگیز است. در ترجمه به ندرت دیده‌ام ایشان لغتی را حذف یا اضافه کرده باشند.

زیار در بخش دوم صحبت‌های خود ضمن اشاره به حکمت در شعر فرانسه عنوان کرد: حکمت به‌طور بسیار پررنگ از زمان شعر رمانتیک وارد شعر فرانسه شده است. در واقع یکی از ویژگی‌های رمانتیک‌ها نگاه به شرق است و کلاسیک‌ها در سده هفدهم میلادی تلاش می‌کردند از ادبیات سایر ملل الگوبرداری کنند و آن‌طور که باید و شاید شعر شرقی نداشتند. در نتیجه به شعر یونان و روم باستان متوسل شدند و اگر حکمت و فلسفه‌ای هم در شعر فرانسه است از آنجا نشات گرفته است.

وی افزود: در شعر رمانتیک این نقیصه جبران شده است، یعنی رمانتیک‌ها بسیار از شرق آموختند و در 1820 که کتاب «آهنگ‌های شاعرانه» آلفونس دو لامارتین منتشر می‌شود، بسیاری از آثار برتر ادبیات شرق- چه ادبیات فارسی، چه ادبیات عرب و حتی شرق دور- در ادبیات فرانسه ترجمه شده بودند و شاعران و نویسندگان با این مضامین و مفاهیم حکمت آشنا بودند.

این مترجم و استاد زبان فرانسه گفت: درواقع ما وقتی شعر رمانتیک را می‌خوانیم، به‌ویژه در قسمت‌هایی که وارد تغزل می‌شوند خیلی احساس می‌کنیم که برای ما آشنا است. دنباله جریان رمانتیک به سمبلیسم می‌رسیم که فوق‌العاده با حکمت درآمیخته است. درواقع در سمبلیسم می‌توانیم حکمت را به‌عنوان یک گوهر درخشان درلابه‌لای اندیشه شاعران ببینیم.

وی در پایان گفت: در ادبیات سورئال یا فراواقع‌گرا یک مقدار این حکمت ملموس برای ما کمرنگ می‌شود؛ اما یک حکمت ناخودآگاه در آن نوشته‌ها پدیدار می‌شود.

شعرخوانی، رونمایی و جشن امضای کتاب «کیمیای سخن» پایان بخش این نشست ادبی بود.