امیدآفرینی، محور کار آموزشی باشد

حجت‌الاسلام‌ والمسلمین رضا کاظم‌لو، مدیر حوزه علمیه خواهران استان قزوین، در گفت‌وگو با ایکنا از قزوین، در خصوص تربیت اسلامی در سیره معصومین(ع) گفت: با توجه به آیات و روایات مهمترین اهداف انبیا‌ءالهی زندگی خوب برای انسان و قرب الهی است و هدف از تبلیغ اسلام توسط پیامبران، هدایت انسان به سمت زندگی خوب و دستیابی به آرامش است.

وی اظهار کرد: حضرت علی(ع) می‌فرمایند که انسان هر طور فکر کند همانطور هم زندگی می‌کند؛ یعنی اندیشه‌های انسان تبدیل می‌شود به کردار او و کردارش رفتارش را تشکیل می‌دهد که همان روشی است که برای زندگی خود در پیش گرفته است.

مدیر حوزه علمیه خواهران استان قزوین بیان کرد: اسلام ۲ شیوه تربیتی دارد که موجب بیداری فکر می‌شود یکی تبشیر است و دیگری انذار؛ یعنی هم به انسان قدرت تفکر می‌بخشد و هم خطرات را به او گوشزد می‌کند و این یعنی آموزش در اسلام تک بعدی نیست، هم می‌گوید بترس و هم امیدوار باش و فکر انسان را در هر دو سو به‌طور مساوی رشد می‌دهد.

وی در تشریح خصوصیت‌های انسان عالِم تصریح کرد: عالم آن است که انسان‌ها را نه با تعریف فریب دهد و نه صرفاً بترساند، پیامبر مکرم اسلام (ص) مصداق کامل اهل علم است، مژده می‌دهد و جایگاه انسان را به‌عنوان خلیفه خدا معرفی می‌کند و در مقابل می‌گوید انسان اگر به حقوق و حدود الهی تجاوز کند خدا برای او عذاب در نظر دارد.

کاظم‌لو خاطرنشان کرد: کسی می‌تواند مربی خوبی باشد که هر دو ویژگی را به یک میزان در کلاس هدایت خود راهبری کند و اسلام چنین معلمی است و می‌خواهد انسان را به جایگاه خلیفه‌ الهی برساند.

تقدم تزکیه بر تعلیم

وی اظهار کرد: قرآن تزکیه را بر تعلیم مقدم می‌داند، یعنی تربیت بر تعلیم مقدم است، برای انسان‌، مهم تربیت است چون اگر در این زمینه پیشرفت نکند هرچه عالم و دانشمند هم باشد علم او برای جامعه سودی نخواهد داشت و نمونه‌های آن در طول تاریخ بسیار است.

مدیر حوزه علمیه خواهران استان قزوین با تأکید بر اینکه اصل بر تربیت است، اظهار کرد: انسان اگر تربیت نفس نشود آموزش فایده‌ای ندارد؛ یکی از رذایل اخلاقی انسان تکبر است که اگر کنار نرود آن فرد هرگز نمی‌تواند پای درس استاد نشسته و شاگردی کند. از نظر طبیعی نیز تربیت نیاز به علم و فن دارد، لذا تعلیم و تربیت با هم تنیده شده‌اند و مربی باید علومی داشته باشد که به دانش‌آموزان خود منتقل کند.

کاظم‌لو تصریح کرد: اگر به‌دنبال تربیت فرزند خوب هستید قبل از ازدواج و در زمان انتخاب همسر باید به این مؤلفه توجه کنید که فرد مورد نظر پدری شایسته یا مادری شایسته برای فرزند آینده شما باشد چرا که فکر و اندیشه و تربیت شما در جنین اثر دارد، بالاترین نعمت در وجود انسان تفکر است که در تمام ابعاد وجودی او تأثیر‌گذار خواهد بود.

وی خاطرنشان کرد: امروز هر کسی که در مقام آموزش دادن است بداند که معلم تربیت نیز هست؛ حضرت امیر (ع) می‌فرمایند که فرزندان شما آنی نمی‌شوند که شما می‌خواهید بلکه آنی می‌شوند که شما هستید و طبیعتاً از بین گفتار و رفتار شما الگو برمی‌دارند.

اصول تربیت از منظر اسلام

این استاد حوزه ادامه داد: حضرت امیر (ع) می‌فرمایند که ادب و تربیت خوب از هر بستگی نسبی و سببی شریف‌تر و افتخار آمیز‌تر است. در دین اسلام تربیت اصولی دارد که یکی از آنها «اصل عمل‌گرایی» است که در مقابل آن تخیل و آرزو قرار دارد، از میان کسی که به‌دنبال کار و تحصیل است و کسی که نشسته و جایگاه خوبی را برای خود آرزو می‌کنند برنده فردی است که در مقام عمل وارد شده لذا ارزش انسان به عمل اوست.

وی افزود: اصل دیگری که در مکتب تربیت باید مورد توجه قرار گیرد «اصل امیدواری» است که در برابر یأس و ناامیدی قرار دارد. اسلام انسان را امیدوار می‌کند، در تربیت‌اسلامی باید به دانش‌آموز، هنرآموز، طلبه، شاگرد و فرزند امیدواری داد و از سرکوب و سرزنش و تحقیر کردن فاصله گرفت، نمونه آن چوپان ایرانی بود که بر اثر ممارست و تلاش و تربیت پیامبر(ص) به سلمان فارسی تبدیل شد که پیامبر در مورد او می‌گوید «سلمان منّا اهل‌البیت» این نتیجه تلاش یک مربی قوی است که با امیدواری شاگرد را به این جایگاه رسانده است.

کاظم‌لو تصریح کرد: اگر معلم خود‌ساخته باشد کردار او راهگشا خواهد بود؛ فرزندان از پدر و مادر، دانش‌آموز از معلم، شاگرد از استاد‌کار و کارگر از کارفرما امید را می‌بیند، به عمل او نظر می‌کند، پس باید امید‌آفرینی کرد.

وی تأکید کرد: اصول عمل‌گرایی و آرزوگریزی و همچنین امیدواری و یأس گریزی از اصولی است که اهل تربیت باید در روش کاری خود مورد توجه ویژه قرار دهند اما اصل دیگر «تعقل ورزی» است، در مکتب اسلام وظیفه داریم غفلت‌ها را کنار زده و اندیشه خدادادی را رشد دهیم.

مدیر حوزه علمیه خواهران استان قزوین یادآور شد: استاد، پدر و مادر و کارفرمایی می‌تواند مجموعه خود را تربیت کند که تعقل و اندیشه آنان را بیدار کند، از علل بحث کند، چرا و چگونگی مسائل را شرح دهد، چون تنها تفاوت مهم انسان با حیوان «قوه‌ عاقله» است، لذا اصل تعقل‌گرایی برای اسلام بسیار حائز اهمیت است. غرب از این اصل استفاده نمی‌کند همانطور که در رابطه با نیروهای داعش آن‌ها را برای اهدافی خاص پرورش داد در حالی‌که قدرت تعقل را از آنان سلب کرده است اما اسلام می‌گوید در حین آموزش فن و ابزار باید قدرت اندیشه و تفکر را هم رشد دهیم.

کاظم‌لو گفت: یکی دیگر از اصول مسلم در عالم تربیت اسلامی «تواضع» است؛ یعنی مربی اسلامی با برخورد متواضعانه موفق‌تر عمل خواهد کرد تا اینکه دستوری و آمرانه رفتار کند، باید برای این شاگرد حرمت قائل شد، به‌طور مثال پیش‌دستی در سلام دادن استاد را نزد شاگرد محبوب و اثرگذار‌تر خواهد کرد.

وی در پایان خاطرنشان کرد: اگر والدین برخوردی توأم با تواضع و مهربانی را در رابطه با فرزندان خود داشته باشند آن فرزند رشد کرده و موفق می‌شود اما اگر با او آمرانه و دستوری رفتار کنند نتیجه‌ای جز خانواده‌گریزی در پی ندارد.