ناکامی بیمههای سلامت در تحقق عدالت اجتماعی + صوت
یک کارشناس حوزه بیمه با بیان اینکه پوشش ریسک مالی‌ای که بیمههای حوزه سلامت می‌دهند، نسبت به هزینه‌های واقعی که مردم پرداخت می‌کنند، سهم قابل توجهی ندارد، گفت: در این شرایط نمی‌توانیم ادعا کنیم که بیمههای اجتماعی درمان در ایران به تحقق عدالت اجتماعی منجر شده است.
بیمههای سلامت از موضوعات مهم هر جامعه‌ای است که رشد و پیشرفت در این حوزه را می‌توان به عنوان یکی از شاخصه‌های توسعه یافتگی آن جامعه در نظر گرفت. عدالت اجتماعی از موضوعات پراهمیتی است که از ابتدای انقلاب اسلامی به آن پرداخته می‌شد و هرچه پوشش بیمه‌ای در کشور گسترده‌تر باشد در نتیجه به عدالت اجتماعی نزدیک‌تر شده‌ایم.
جامعه باید به سمتی برود که اگر برای فردی از نظر سلامتی مشکلی پیش آمد، دغدغه مالی برای درمان نداشته باشد. اصل ایجاد بیمههای سلامت هم همین موضوع است اما باید دید که بیمه‌ها چقدر در این حوزه موفق بوده‌اند؛ به همین منظور ایکنا به مناسب روز بیمه، گفت‌وگویی با کامبیز لعل، کارشناس و تحلیل‌گر حوزه اقتصاد درمان و بیمههای تأمین اجتماعی انجام داده است که در ادامه مشروح آن را می‌خوانید.
ایکنا- چند درصد از جمعیت کشور تحت پوشش بیمههای اجتماعی هستند؟
بر اساس آمار می‌توان گفت که حدود 90 درصد از مردم ایران به‌گونه‌ای از پوشش‌های بیمه‌ای اجتماعی برخوردار هستند و علیرغم تلاش‌های سال‌های مختلف دولت‌ها طی شش طرح توسعه که تلاش داشتند پوشش را کامل کنند ولی این پوشش کامل به دلایل مختلف ایجاد نشده است.
ایکنا- بیمههای اجتماعی موجود چقدر کفایت مزایا برای پوشش ریسک‌های موجود را دارند؟
اگر بخواهیم شفاف باشیم، واقعیت این است که در شرایط تورمی و رکود تورمی که اقتصاد ما دچار شده است، بیمه‌ها هم یکی از حوزه‌هایی هستند که به شدت تحت تأثیر قرار گرفتند و خدمات بیمه‌ای ناشی از فشارهای تورمی سال به سال کوچک‌تر شده است.
سبد پوشش ریسکی که بیمه‌ها می‌دادند سال به سال کوچک‌تر شده است. البته بسته خدمات کم نشده بلکه کیفیت خدمات و پوشش ریسک آنها کم شده است. بنابراین هرچه که از گذشته تا به امروز به صورت روندی بررسی می‌کنیم، می‌توانیم بگوییم که قدرت پوشش ریسک خدمات بیمههای اجتماعی کاهش پیدا کرده که این موضوع ناشی از تورم موجود در اقتصاد است.
ایکنا- بیمههای اجتماعی چقدر به وظایف ذاتی خود عمل می‌کنند؟
واقعیت این است که وظیفه ذاتی بیمه توزیع پوشش ریسک است ولی شرایط تورمی جامعه باعث شده که این توزیع ریسک به خوبی انجام نشود و پوشش ریسک کامل و قابل قبولی نباشد؛ به همین دلیل طی سال‌های مختلفی که برنامه‌های اقتصادی در کشور تدوین شده؛ از برنامه سوم توسعه تا اکنون که برنامه ششم توسعه هم تمام شده است و منتظر برنامه هفتم هستیم، در همه برنامه‌ها تأکید شده است که عدالت در سلامت برقرار باشد و پرداخت مستقیم از جیب بیمه شده‌ها کاهش پیدا کند اما عملاً این اتفاق رخ نداده است.
دلیل محقق نشدن این اتفاق ناشی از شرایط تورمی و سیاست‌گذاری‌هایی است که دولت در حوزه اقتصاد بهداشت و درمان داشته و با این کار باعث شده تا ما از این اهداف دور شویم و پوشش ریسک کمتر گذشته انجام شود.
ایکنا- برای افزایش پوشش ریسک چه کار باید کرد؟
باید یکبار توزیع مجددی در منابع نظام سلامت تعریف شود. اکنون نظام سلامت منابع تعریف شده و مشخصی را در درون خود دارد. همچنین منابعی را هم بیرون از نظام سلامت به این حوزه تزریق می‌شود و در انتها مردم هم از جیب خود مبلغی را پرداخت می‌کنند. این وضعیت هم در بخش توزیع و هم در بخش اختصاص این منابع به عرضه‌کنندگان به باز توزیع نیاز دارد.
مشکلات جدی در حوزه نظام پرداخت تأمین‌کنندگان خدمات سلامت وجود دارد و نظام پرداخت ما کارآمد نیست و اثربخشی لازم را ندارد و در بسیاری از مواقع به هدف برخورد نمی‌کند و اصابت آن به هدف مقرون به صرفه نیست. ما علاوه بر مهار روندهای تورمی نیاز به باز توزیع مجدد در منابع و اختصاص آنها به محل‌های مصرف وجود دارد.
ایکنا- تفاوت بیمههای دولتی و خصوصی چیست؟
بخش خصوصی بر بخشی از پوشش‌های ریسکی که توسط بیمههای دولتی انجام نمی‌شود مانور می‌دهد. مثلاً بیمههای خصوصی بر روی بخشی از پول از دست رفته در حوزه درمان که هر سال سهم بالایی از بودجه خانوار را به خود اختصاص می‌دهد، مانور می‌دهند و بخشی از آن را پوشش می‌دهند. این بیمه‌ها همان بخشی از منابع خارج از نظام سلامت است که به مجموعه تزریق می‌شود و بخشی از واقعیت‌های نظام سلامت هم وجود بیمههای خصوصی است و نتیجه همان شکاف میان پوشش ریسکی است که بیمههای دولتی با آن مواجه شدند.
ایکنا- با توجه به هزینه‌های سرسام‌آور حوزه درمان و اینکه 90 درصد مردم ایران بیمه هستند، تکیلف آن 10 درصد باقی مانده چیست؟
اگر بخواهیم براساس آمار رسمی قضاوت کنیم طبق آماری که بودجه می‌گوید بخشی از این افراد که بیمه نیستند ناشی از ناکارامدی سیستمی و بخشی هم ناشی از عدم رضایت خود خانوارها است. با توجه به شرایط فعلی جامعه، بعید است که بتوانیم به سمت پوشش صددرصدی جامعه برویم و این موضوع محقق شود.
البته همه این افرادی که بیمه نیستند افراد نیازمند نیستند و بخشی از آنها خانوارهای دهک دهمی هستند که اصلاً علاقه و نیازی ندارند که پوشش بیمه‌ای خاصی داشته باشند؛ زیرا تمکن مالی لازم را دارند.
بخشی از این افراد کسانی هستند که ممکن است به هر دلیلی اوراق هویتی قابل قبولی نداشته باشند که تحت پوشش نیستند. این دسته از افراد و کسانی که از دهک‌های پایین جامعه‌اند حتماً نسبت به هزینه بهداشت و درمان به شدت آسیب‌پذیر هستند و به دلیل هزینه‌های معمولی حوزه بهداشت و درمان هم شاید به ورطه فقر بیفتند. این دسته از افراد بخشی از واقعیت جامعه هستند که فعلاً سیاست‌گذاری موجود نتوانسته مشکل این بخش از جامعه را حل کند.
ایکنا- چند سال پیش طرح بیمه سلامت عمومی مطرح شد و قرار بود که همه افراد تحت پوشش بیمه سلامت عمومی قرار بگیرند، این طرح به کجا رسید و چرا رها شد؟
تصور شخصی من این است که یکسری از طرح‌ها، مانند همین طرح و باقی طرح‌هایی که با هدف و ادعای پوشش صد درصدی جمعیتی مطرح می‌کنند؛ بیشتر برای این است که رانت‌هایی از بودجه دولت به خود اختصاص دهند. چون عملاً تجربه تاریخی در طی 20-30 سال گذشته نشان داده است که امکان تحقق پوشش کامل و صد درصدی به دلایل مختلف فراهم نیست. بخشی از این مشکلات زیرساختی، فرهنگی و اقتصادی است که ما نمی‌توانیم به آن سمت برویم و آن را محقق کنیم.
این طرح‌ها صرفاً برای دریافت بودجه، رانت و پروژه مطرح می‌شود و مجموعه‌ای از دست‌اندرکاران از این موضوع منتفع می‌شوند و اصلاً مهم نیست که این 10 درصد تحت پوشش قرار می‌گیرند یا خیر. مخاطب این طرح‌ها مردم و افرادی که پوشش بیمه‌ای ندارند نیست بلکه نهادهای ناکارامد دولتی است که می‌خواهد بودجه‌ای برای ارتزاق خود دریافت کنند.
ایکنا- بیمههای سلامت چقدر در نزدیک کردن جامعه ما به عدالت اجتماعی موفق بوده‌اند؟
واقعیت این است که بیمه‌ای که در حال حاضر وجود دارد، فاصله زیادی با مفهوم اصلی عدالت اجتماعی داراست. عملاً بسته مالی‌ای که بیمه‌ها برای پوشش ریسک مالی می‌دهند نسبت به هزینه‌های واقعی که مردم به طور عمومی برای درمان پرداخت می‌کنند، سهم قابل توجهی ندارد که بتوانیم ادعا کنیم که بیمههای اجتماعی درمان در ایران عدالت اجتماعی را محقق می‌کند.
واقعیت این است که اهداف عالیه عدالت اجتماعی و آن چیزی که به عنوان شعارهای انقلاب اسلامی مطرح می‌شد محقق نشده است. فارغ از شعارها و ادعاها، آن چیزی که جلوی بیمارستان‌ها و داروخانه‌ها از وضعیت مردم بیمار و محتاج می‌بینیم با آن چیزی که آرزوی همه ما در رابطه با عدالت اجتماعی است، فاصله بسیار زیادی دارد.
ایکنا- وضعیت بیمههای سلامت ایران در مقایسه با کشورهای منطقه و جهان چگونه است؟
وضعیت هزینه‌های که مردم خودشان برای درمان پرداخت می‌کنند در مقایسه با کشورهای منطقه و کشورهای هم‌طراز خودمان خیلی وضعیت قابل دفاعی نیست. این آمار مرتب از سوی سازمان جهانی بهداشت منتشر می‌شود و قابل مشاهده است.
ما در حوزه‌های مختلف نظام سلامت که رتبه‌بندی‌هایی توسط سازمان جهانی بهداشت منتشر می‌شود در بین 190 کشور، رتبه‌‌هایی بین 100 تا 130 را داریم. بنابراین نسبت به توانمندی‌های اقتصاد کشور، سهم جمعیت ایران از جهان، مساحت کشور، منابع موجودمان خیلی در این حوزه جایگاه قابل قبولی نداریم رقابت پذیر نیست.
انتهای پیام
