بوی نص‌بسندگی به مشام می‌رسد

به گزارش ایکنا، آیت‌الله علی‌اکبر رشاد، رئیس شورای سیاستگذاری حوزه‌های علمیه تهران، شامگاه 23 آذر ماه در همایش اجتهاد عقل‌گرا که از سوی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی در قم برگزار شد، گفت: برخی گفته‌اند سلفیان سنی، نص‌گرا هستند که ترجیح بنده این است که بگوییم نص‌بسنده هستند چنان‌چه خردگرایان افراطی هم خردبسنده هستند و این دو روی سکه افراط‌گرایی است.

وی افزود: البته نباید مجموعه هویت یک جامعه نخبگانی را متهم کنیم ولی بوی نص‌بسندگی به مشام می‌رسد و این خطری است که ما را تهدید می‌کند.

استاد درس خارج حوزه با بیان اینکه سلفی شیعه عکس سلفی سنی است، تصریح کرد: برخلاف جریانی که اهتمام به تصلب در نص داشت و حتی تلاش کرد تا متون فقهی ما عین نصوص روایی باشد، هنر فقهای نسل دوم شیعه، التزام بر متون در عین اجتهاد عقل‌گرایانه بود.

آیت‌الله رشاد با بیان اینکه اهل سنت شیعه را متهم می‌کردند که به عقل در اجتهاد بها نمی‌دهد، گفت: دو بزرگوار یعنی سیدمرتضی و شیخ طوس به شبهه اهل سنت مبنی بر اینکه شیعه به عقل در اجتهاد بها نمی‌دهد پاسخ داده و ظرفیت فقه شیعه را نشان دادند.

وی ادامه داد: گرچه بزرگانی مانند مجدد بروجردی، فخرالشیعه فرموده‌اند اهل سنت، مؤسس علم اصول هستند ولی مسلماً حضرات صادقین(ع) مؤسس دانش اصول هستند ولو اینکه اهل سنت در مقام تدوین از شیعه پیشی گرفته‌اند ضمن اینکه قواعد اصولی، عقلایی است.

رئیس شورای سیاستگذاری حوزه‌های علمیه تهران بیان کرد: شیخ مفید اول کسی است که اصول فقه جامع شیعه را با عنوان تذکره تدوین کرد. شیخ طوسی و سیدمرتضی دو کتاب بزرگ نوشتند و اصول فقه را توسعه و شرح دادند. سید فرموده من به دو دلیل به تفکیک اصول شیعه و عامه پرداختم اول اینکه آنها مبادی و مسائل را با همدیگر خلط کرده‌اند و دوم اینکه همه علم اصول بر تمام کلام مبتنی است و چون کلام ما با عامه کاملاً متفاوت است اصول فقه ما هم باید کاملاً متفاوت باشد.

وی با بیان اینکه شیخ طوسی هم، همین مطلب سید را به عنوان ضرورت تدوین اصول مستقل شیعه مطرح کرده است، اظهار کرد: برخی مسائل صرفا فهم عقلی دارند ولی برخی را از طریق عقل و سمع می‌توان فهمید. مثلاً یک با دو برابر نیست یا جسم نمی‌تواند در آن واحد در دو جا باشد، این مسئله عقلی مسلم است و نیازی به نص ندارد.

عقل حجت‌ساز است

آیت‌الله رشاد با بیان اینکه در مواردی اگر عقل نباشد برخی نصوص هم  درک نمی‌شود، اظهار کرد: عقل گستره بسیار وسیعی را در حوزه تولید معرفت دینی عهده‌دار است. تقسیم ثلاثی که برخی آقایان به آن اشاره کرده‌اند درست است ولی کامل نیست؛ عقل گرچه مصباح و معیار است ولی معتقدم، حجت‌ساز است و اگر به کار بسته نشود حجیت کتاب و سنت و سمع هم اثبات نمی‌شود، عقل مبانی را تولید می‌کند که شیخ و سید هم فرمودند.

رئیس پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی اظهار کرد: گاهی احساس می‌شود اصول فقه در شیعه در حال تضعیف است و اینکه گلایه شده که به قرآن و عقل بهای کم می‌دهیم چندان گلایه بی‌جایی نیست.

لزوم ایجاد موج بازگشت به سلف

استاد درس خارج حوزه تصریح کرد: باید موج بازگشت به سلف شیعه را ایجاد کنیم و اصول را توسعه کمی و کیفی و کارکرد عقل را مورد عنایت بیشتری قرار دهیم و فقه را مبسوطی دیگر بنویسیم و این رخ نمی‌دهد مگر اینکه به دانش‌هایی به نام فلسفه اجتهاد و اصول توجه کرده و دانش‌های مبنایی را که رنگ فلسفی دارد تأسیس کنیم. 

وی بیان کرد: البته مراد بنده از بازگشت به سلف نه این سلفی‌گرایی مشهور در اهل سنت است که برخی از افراطیون آن‌ها حتی شایسته لعن و نفرین هستند.

ارسال 53 مقاله به همایش

همچنین حجت‌‌الاسلام والمسلمین محمدحسن قدردان قراملکی، دبیر علمی همایش اجتهاد عقل‌گرا در سخنانی گفت: اسلام بر پایه عقل و عقلانیت بنا شده و از آنجا که علوم انسانی هم باید بر این مبنا تولید شود ولی احساس می‌شود عقلانیت در برخی حوزه‌ها و عرصه‌ها کم شده است.

وی افزود: از سه سال قبل پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی اجتهاد عقل‌گرا را در دستور کار خود قرار داد تا جایگاه عقل در پژوهش‌ها بیشتر شود و در برپایی آن بنیاد امامت، مرکز فقهی ائمه اطهار،  مؤسسه امام صادق(ع) و ... با ما همکاری داشته‌اند و مقالاتی از شاگردان آیت‌الله سبحانی به همایش ارائه شد.

وی ادامه داد: 53 مقاله به دبیرخانه رسید که 33 مقاله پذیرفته شد و بقیه یا درباره موضوع همایش نبودند یا کمرنگ بود و یا به تأیید هیئت داوران نرسید. مقالات در سه جلد شامل عقل و الهیات، عقل و اخباری گری و نگره تفکیک و عقل و فقه و اصول چپ شده است.

قدردان قراملکی گفت: همچنین سه پیش نشست هم با موضوع همایش برگزار شده است و مقالات هم در سه پنل ارائه شد. از دیگر کارهای دبیرخانه برگزیدن مقالات برتر بود و از هر جلد، دو مقاله برتر انتخاب شدند که امشب تجلیل خواهند شد.

گزارش: عطاالله اسماعیلی