چرا سامانه رصد و پایش محرومیت در لایحه بودجه حذف شد؟

بودجه به عنوان مهمترین سند بالادستی محسوب می‌شود که در آن دخل و خرج دولت در طول یکسال حسابرسی شده است. چهارشنبه هفته گذشته، ۲۱ دی، رئیس‌جمهور با حضور در خانه ملت به طور رسمی لایحه بودجه ۱۴۰۲ را تقدیم مجلس کرد. این لایحه نقاط قوت و ضعف‌هایی دارد و از نظر برخی کارشناسان نسبت به لایحه بودجه ۱۴۰۱ واقعی‌‎تر نوشته شده و با شرایط روز سازگاری بیشتری دارد و برخی منتقدان هم بر این باورند که بخش‌هایی از اعداد و ارقام درج‌شده چندان با مفهوم عدالت سازگار نیست.

مرتضی عزتی، عضو هیئت علمی دانشگاه تربیت مدرس در گفت‌وگو با ایکنا، با بیان اینکه در ایران برنامه‌های پنج ساله معمولاً مبنایی برای بودجه‌ریزی محسوب نمی‌شوند، اظهار کرد: در واقع سازمان برنامه و بودجه و دولت براساس نیاز و شرایط روز بودجه را می‌نویسند و متأسفانه لوایح بودجه از موضع روزمرگی نوشته می‌شوند.

وی افزود: براساس روزمرگی یک سری هزینه‌ها را پیش‌بینی می‌کنند و طبق این هزینه‌ها، درآمدهایی را در نظر می‌گیرند و منابع درآمدی را طوری تنظیم می‌کنند که بتوانند به ظاهر و در قالب بودجه میان درآمد و هزینه‌ها توازن ایجاد کنند ولی اینکه برنامه‌ها چه گفته‌اند و قرار است چه چیزی منطبق با برنامه‌ها باشد، چنین موضوعی اصلاً وجود ندارد.

تنزیل برنامه‌های پنج ساله به چند بند و تبصره

پژوهشگر اقتصادی با بیان اینکه در کشور ما بیشتر برنامه‌ها به احکام یا مواد خاصی تبدیل شده که می‌خواهند در قالب بودجه آن را به تصویب برسانند، گفت: تا این حد سطح برنامه‌ها تنزیل پیدا کرده، درصورتی‌که دولت باید بودجه را طبق برنامه تدوین و تنظیم کند ولی فقط یک سری از بخش‌های برنامه‌ پنج ساله در آن گنجانده می‌شود آن هم برای اینکه لایحه بودجه به تصویب برسد.

عزتی ادامه داد: عملاً جزئیات برنامه‌ها پنج ساله مبتنی بر یک سری راهبردهای مشخصی نیستند تا براساس این راهبردها برنامه‌ها و اهداف بودجه پیگیری شوند و یا دولت ملزم به اجرایی کردن این طرح‌ها شود، لذا بودن یا نبودن برنامه در ساختار بودجه خیلی  تأثیری ندارد.

امکان یا عدم امکان درآمدهای مالیاتی

وی با اشاره به افزایش رقم مالیات در لایحه بودجه 1402 و امکان تحقق آن گفت: نسبت به سال گذشته حدود 60 درصد رقم بودجه افزایش پیدا کرده است و قاعده این بوده که حداکثر نسبت به تورم، بودجه افزایش پیدا کند چون به اندازه تورم، هزینه‌ها افزایش می‌یابد و از سوی دیگر به اندازه تورم هم بخشی از درآمدهای دولت می‌تواند افزایش پیدا کند.

این کارشناس اقتصادی با بیان اینکه اگر تورم 40 درصد است، پیش‌بینی می‌شود حدود 40 درصد هم فعالیت‌های اقتصادی گران‌تر شود و در کنار آن بر رقم مالیات بر افزوده هم اضافه شود، عنوان کرد: افزایش درآمدهای مالیاتی متناسب با تورم یک امر طبیعی است و نمی‌توان گفت دولت نباید مالیات را افزایش دهد، ولی ناگفته نماند بخشی از درآمدهای ثابت مالیاتی باید براساس شرایط رکودی کاهش پیدا کند و دولت باید در تعیین میزان مالیات، تورم را به صورت دقیق محاسبه کند و همچنین ضروری است منابع مختلف مالیاتی که تغییر کرده را مورد بررسی قرار دهد.

بیشتر بخوانید:

وی گفت: پیشنهاد من این است دولت در حوزه دریافت مالیات از حقوق و دستمزد معافیت‌هایی را در نظر بگیرد و سقف آن را افزایش دهد و انتظار می‌رود در بودجه سال آینده چنین موضوعی در نظر گرفته شود و از سوی دیگر بهتر است معافیت‌های مالیاتی برای تولیدکنندگان هم افزایش پیدا کند، زیرا در شرایط تورمی و رکودی که وجود دارد باید در زمینه دریافت مالیات از تولیدکنندگان تجدیدنظر شود.

عضو هیئت علمی دانشگاه تربیت مدرس در بخش دیگری از این گفت‌وگو با اشاره به عدم تطابق درصد افزایش حقوق و دستمزدها با میزان تورم تأکید کرد: اینکه حقوق و دستمزدها باید به تناسب تورم افزایش پیدا کنند، طبق مبنای قانونی است و اگر دولت می‌خواهد به درستی عمل کند باید چنین رویه‌ای را در پیش بگیرد.

عزتی ادامه داد: دولت بودجه امسال را بیش از تورم افزایش داده است و احتمالاً به دنبال این بوده که مقداری دستان خود را در انجام برخی هزینه‌ها باز بگذارد، به عبارت دیگر چون مبلغ بودجه بیش از تورم افزایش داشته قطعاً برخی از هزینه‌ها را افزایش داده است و برای تأمین هزینه‌های این بخش‌ها به ناچار مبلغ بودجه را بیش از تورم افزایش داده است، در صورتی که دولت در شرایط تورمی به راحتی می‌توانست برای کاهش فشار بر روی مردم و تولیدکنندگان بخشی از مالیات‌ها را کاهش دهد و به جای آن بخشی از هزینه‌های قابل صرفه‌جویی خود را کاهش دهد.

وی بیان کرد: به نظر می‌رسد چون بودجه 60 درصد افزایش یافته و میزان مالیات هم 40 درصد افزایش داشته، کمتر به این جنبه توجه کرده است، یعنی دولت سیاست حمایت از تولید و رونق را اولویت قرار نداده است.

چرایی حذف سامانه رصد و پایش محرومیت

این کارشناس اقتصادی با اشاره به حذف سامانه رصد و پایش محرومیت در کشور در لایحه بودجه 1402 گفت: هنوز مشخص نیست که چرا دولت این را حذف کرده، ولی شاید احساس کرده این سامانه کار خاصی انجام نمی‌داده و هزینه اضافی تلقی می‌شده یا اینکه ایرادات و ضعف‌هایی داشته و یا اینکه شاید هم ایرادات و ضعف‌های دولت را نشان می‌داده و دولت تصمیم گرفته آن را تعطیل کند، البته همه اینها تحلیل و احتمالات است و قطعیت ندارد.

گفت‌وگو از سعید امینی