مدارس؛ مهم‌ترین زیرساخت نهضت قرآن‌آموزی

علی‌اکبر کاظمی، قاری و مدرس قرآن، توانسته مدرک درجه یک تنغیم و سطح یک صوت و سطح یک لحن را از شورای عالی قرآن دریافت کند. کاظمی در چهل و پنجمین دوره مسابقات سراسری قرآن که اواخر دی ماه در اهواز برگزار شد نیز داوری بخش صوت را بر عهده داشت. در ادامه گفت‌وگوی خبرنگار ایکنا با این فعال قرآنی را می‌خوانید؛

وی در ابتدا به سطح مرحله نهایی مسابقات سراسری قرآن کشورمان(دی 1401، اهواز) اشاره کرد و افزود: امسال در بخش صوت، شرکت‌کنندگان برخی از شهرها نظیر تهران با عارضه‌هایی در صوت مواجه بودند و تقریباً به غیر از یک شرکت‌کننده از تهران، همگی کمتر از حد انتظار ظاهر شدند. شاید علت این باشد که به این آب و هوا عادت نداشته‌اند، ولی قاریان تهرانی اصلاً آمادگی لازم را نداشتند. در مجموع سطح مسابقات بد نبود. مسابقات به صورت زنده از صدا و سیما پخش شد و این مسئله به همراه دیگر مسائل موجب می‌شود که قاری کار سختی داشته باشد، اما در مجموع تلاوت‌های قابل قبولی را شنیدیم.

مسابقات؛ محلی برای عرضه هنر قاری

کاظمی در پاسخ به این پرسش که مسابقات چه نقاط ضعف و قوتی می‌تواند داشته باشد؟ گفت: من اهل یزدم و باید به این نکته اشاره کنم که قاریان ساکن شهرستان با کمبود کرسی‌های تلاوت مواجه هستند. اما برخی استان‌ها نظیر تهران، خراسان رضوی یا قم این مشکل را کمتر دارند و قاریان این شهرها می‌توانند میدان‌های بیشتری را تجربه کنند. بنابراین یکی از بزرگ‌ترین مشکلات در کشور ما کمبود محافل است و به نظر می‌رسد که مسابقات بتواند تا حدی این معضل را جبران کند، یعنی قاریان در مجال مسابقات می‌توانند خودش نشان دهند و تلاوتشان را عرضه کنند.

این قاری و مدرس قرآن درباره آسیب‌های مسابقات تصریح کرد: یکی از آسیب‌ها عدم آگاهی متسابقان از آیین‌نامه و قانع نشدنشان پس از کسب نمره است، یعنی گاهی اوقات قاری در جریان مفاد آیین‌نامه نیست و توقع دارد نمره بالایی بگیرد، اما وقتی با نمره پایین مواجه می‌شود، دلسرد خواهد شد. بر همین اساس مناسب است فضایی برای گفت‌وگو میان داوران و متسابقان فراهم آید تا مثلاً داور صوت توضیح بدهد که به چه دلیل به قاری فلان نمره را داده است. اگر این اتفاق رخ بدهد تا حدود زیادی از مشکلات کاسته خواهد شد.

جالی خالی آموزش

کاظمی افزود: یکی از خلأهایی که در روند برگزاری مسابقات وجود دارد، روند آموزش است، یعنی باید در کنار برگزاری مسابقه، آموزش هم جریان پیدا کند. البته در مسابقات این دوره استاد راهنما در سالن محل برگزاری حضور داشت و نکاتی را به قاری گوشزد می‌کرد. این رویه خوب است و می‌توان آن را تقویت کرد. یعنی مسئولان اوقاف می‌توانند کارگاه‌هایی را به منظور آموزش برپا کنند، یعنی اگر در نوبت عصر مسابقات برگزار می‌شود، نوبت صبح فرصت خوبی است تا این کارگاه‌ها تشکیل شوند.

کاظمی در پاسخ به این پرسش که در این سال‌ها مسابقات تا چه میزان توانسته کیفیت فعالیت‌های قرآنی را افزایش دهد؟ گفت: نگاه خیلی مثبتی به این مقوله ندارم، یعنی مسابقات تا حدی انگیزه ایجاد کرده است، اما اگر تصمیم‌گیر امور قرآنی بودم، بودجه مسابقات را صرف آموزش می‌کردم؛ آموزشی که به طور ویژه باید در سطح مدارس پیگیری شود. من مدیر مدرسه استعداد درخشان هستم و از نزدیک می‌بینم که چقدر در فضای مدارس خلأ آموزش قرآن وجود دارد. مسابقات به مثابه ویترینی است که بهترین‌های کشور در آن حاضر می‌شوند، اما اگر بنا باشد کار ریشه‌ای انجام شود، باید از سطح مدارس این کار را انجام داد و سپس به تقویت جلسات قرآن محلات پرداخت.

این قاری و مدرس قرآن بیان کرد: یکی دیگر از کارهایی که باید انجام داد، تهیه بسته‌ها و نسخه‌های آموزشی است. بسیاری از اساتید قرآن هستند که دوست دارند قرآن آموزش بدهند، اما منبعی در اختیار ندارند. بر همین اساس می‌توان چنین منابعی را تدوین و در اختیار آن‌ها قرار داد تا جلسات قرآن هم رونق بیشتری بگیرند. اما همچنان باید بر مدارس تأکید کنم؛ زیرا استعداد بسیاری قاریان در مدرسه کشف شده است و اگر این فضا را تقویت کنیم بازدهی بهتری نسبت به مسابقات نصیب ما خواهد شد.

مدارس؛ مهم‌ترین زیرساخت در نهضت قرآن‌آموزی

این قاری و مدرس قرآن گفت: برای راه‌اندازی نهضت سوادآموزی قرآن که همه مردم بتوانند قرآن بخوانند نیز باید به مدارس توجه کرد. کرونا شاخص خوبی را در اختیار ما قرار داد، به این معنا که برخی از کلاس‌های مجازی قرآن را داشتیم که دانش‌آموزان به همراه خانواده خود در کلاس شرکت می‌کردند؛ زیرا کلاس جذاب بود و برایشان آورده داشت. بر این اساس فضای مدرسه و معلم قرآن بسیار مهم و مؤثرند. اما به این سمت نرفته‌ایم که معلم قرآن تربیت کنیم که یک خلأ محسوب می‌شود و به همین دلیل است که دانش‌آموزان دوازده سال در دوران مدرسه درس آموزش قرآن دارند، اما در نهایت حتی نمی‌توانند قرآن را بخوانند.

کاظمی در پاسخ به این پرسش که تا چه میزان می‌توان رویه‌های موجود در کشور مصر را در ایران پیاده‌سازی کرد؟ گفت: ما با آن‌ها تفاوت‌های جدی داریم. قاریان به آن‌ها که ساکن برخی شهرها نظیر تهران هستند جایی برای عرضه هنر خود ندارند، اما در مصر قرآن تلاوت کردن و قرآن شنیدن یک فرهنگ است. انگیزه‌های معنوی برای التفات به قرآن سر جای خود محفوظ است اما نوجوان و جوانی که می‌خواهد در این عرصه فعالیت کند باید دیده شود. اگر یک نوجوان چند ماه در زمینه موسیقی فعالیت کند، می‌تواند این هنر را در مکان‌های مختلفی از جمله صدا و سیما عرضه کند، اما در مورد قرآن این رویه وجود ندارد و کار برای قاری به مراتب دشوارتر است. این در حالی است که تلاوت قرآن سخت‌ترین هنر آوایی است و قاری باید به مسائل مختلفی مانند تجوید، وقف و ابتدا و ... التفات داشته باشد و باید به صورت زنده اجرا کند که بسیار کار را دشوار می‌کند. حال نباید رویه به نحوی باشد که هنر قاری دیده نشود.

نوجوان‌ها باید دیده شوند

وی افزود: بر همین اساس باید به سمتی حرکت کنیم که نوجوان‌ها و جوان‌ها دیده شوند و در این زمینه صدا و سیما می‌تواند نقش مؤثری داشته باشد. حداقل کاری که می‌توان انجام داد این است که در هر استان، فهرستی از اسامی قاریان نوجوان و جوان در اختیار دستگاه‌ها و نهادهای دولتی و ... قرار گیرد تا در مراسم‌ مختلف از این افراد استفاده شود.

کاظمی در پاسخ به این پرسش که صوت قاریان ایرانی را چطور ارزیابی می‌کنید گفت: ما قاریان خوش‌صوت بسیار خوبی داریم، اما مشکل در عدم بهره‌برداری صحیح و همه‌جانبه از صوت است، یعنی برخی صداها همه مؤلفه‌های یک صدای استاندارد و ایده‌آل را دارند اما به درستی نمی‌توانند از این صدا استفاده کنند. در مقابل، برخی هم هستند که صدایشان معمولی است، اما در مسابقات هم موفق به کسب رتبه می‌شوند چطور می‌دانند که چطور باید از صوت خود بهره‌برداری کنند.

مهم‌ترین ابزار صداسازی

وی بیان کرد: برای بهره‌وری بیشتر صوت نیز شرکت در دوره‌های سلفژ، صداسازی و ... را چندان توصیه نمی‌کنم. بهترین صداسازی در تقلید صحیح به وجود می‌آید. البته به شرط اینکه نسخه صحیحی در اختیار قاری قرار بگیرد و مربی تشخیص بدهد که نیازی قاری چیست و بر همان اساس به او تلاوت را برای تقلید معرفی کند. بهترین صداسازهای دنیا در آرزوی این هستند که صدای منشاوی را داشته باشند. البته من حضور در دوره‌های صداسازی را به طور مطلق نفی نمی‌کنم و معتقدم اگر متدهای غربی که در این دوره‌ها کاربرد دارد برای تلاوت قرآن بومی‌سازی شوند می‌توانند کاربرد داشته باشند، ولی در نهایت بهترین نسخه برای صداسازی را تقلید صحیح می‌دانم.

کاظمی در پاسخ به این پرسش که در زمینه ایجاد یک سبک جدید،‌ آیا می‌توان گوشه‌های موسیقی ایرانی را وارد تلاوت کرد یا نه؟ گفت: چنین کاری اشکالی ندارد، اما شرطش این است که به صورت خوش‌فرمی این کار انجام شود. برای نمونه آقای کریم منصوری گوشه‌هایی از آواز دشتی را وارد تلاوت کرد و این کار هم به خوبی جواب داد. بنابراین اگر این کار خوب اجرا شود و در اجرای آن هم افراط صورت نگیرد، می‌تواند منجر به ایجاد یک سبک جدید گردد.

گفت‌وگو از مرتضی اوحدی