معرفی چهره واقعی ایران با آورده فرهنگی گردشگری + فیلم

نشست «گردشگری با رویکرد تعالی‌بخش» با حضور شهاب طلایی، مدیر اندیشکده مطالعات جهانگردی و میراث دانشگاه امام صادق(ع)؛ حجت‌الاسلام سیدمصطفی دریاباری، مدیر مؤسسه بین‌المللی فرهنگ و تمدن و ندا زرندیان، کارشناس گردشگری، در خبرگزاری ایکنا برگزار شد.

در این نشست به موضوع «گردشگری با رویکرد تعالی بخش» پرداخته شد و ظرفیت‌های ایران در حوزه  گردشگری از منظر سه کارشناس مورد بررسی قرار گرفت.

در بخش نخست این نشست با اشاره به آماده نبودن بسیاری از زیرساخت‌ها برای رونق گردشگری، تصریح شد: برای تحقق این امر نیازمند زیرساخت گفتمانی هستیم. بسیاری از نهادها برداشت‌های متفاوت و گاه متناقضی از گردشگری دارند و بعضی نیز اعتقادی به توسعه گردشگری ندارند.

در ادامه مشروح قسمت دوم این نشست را می‌خوانید و می‌بینید.

ایکنا- خروجی‌های فرهنگی و اقتصادی گردشگری برای کشور ما چیست؟

طلایی: کشور در بُعد اقتصادی به تنوع درآمد احتیاج دارد و یکی از سیاست‌هایی که در چند سال اخیر پیگیری شده درآمدهای مالیاتی است. گردشگری یک نقطه قوت در زمینه درآمد برای کشور است و آیا اراده‌ای برای کسب درآمد از این نقطه قوت وجود دارد؟‌ اگر همان اراده‌ای را که در تنوع‌بخشی درآمد کشور در موضوع مالیات داشتیم در حوزه گردشگری هم داشتیم، شاهد اصلاح قوانین، تقویت رویکردها و... خواهیم بود.

گردشگری تأثیر اقتصادی مثبتی برای کشور دارد و گردشگر چه داخلی و چه خارجی درآمدزاست. این امر موجب اشتغال زنجیره‌ای از مشاغل با تخصص‌های مختلف خواهد شد. گردشگری برای همه صنوف سودآور است و سبب بهبود چرخه اقتصادی کشور می‌شود. مجموعه‌ای از مشاغل از لحظه ورود تا زمان خروج گردشگر درآمد کسب می‌کنند. در زمان همه‌گیری کرونا بیشتر متوجه این موضوع شدیم؛ وقتی سفرها تعطیل شد، بسیاری از افراد متوجه شدند که گردشگر چه تأثیر مثبتی در رونق کسب و کار دارد و در دوره کرونا همه از نبود گردشگر متضرر شدند. بنابراین اثرات مثبت اقتصادی گردشگری برای هیچ‌کسی پوشیده نیست.

گردشگر به همراه خود سرمایه می‌آورد و هرچقدر بتوان بسته‌های متنوعی را طراحی کرد که گردشگر بیشتر خرج کند، آورده بیشتری کسب می‌شود. برای نمونه تا پیش از کرونا بیش از 75 درصد گردشگران خارجی کشور ما از طریق مرزهای زمینی وارد کشور می‌شدند؛ جمعیتی حدود سه و نیم میلیون نفر گردشگر عراقی غالباً از طریق مرزهای مهران، قصرشیرین و خوزستان وارد کشور می‌شدند و به سمت مشهد، مناطق زیارتی و شمال می‌رفتند. ما چقدر در این مسیر توانستیم برای گردشگر جاذبه‌های متنوع ایجاد و اماکنی را طراحی کنیم که بیشتر بتواند هزینه کند؟

چقدر توانستیم گردشگرانی را که از آذربایجان وارد ایران می‌شدند، به سمت استان‌ها و شهرهای مرکزی کشور هدایت کنیم و در مسیر آنها برای هزینه‌کرد بیشتر، زیرساخت‌ها را توسعه دهیم و مراکز خرید و رستوران ایجاد کنیم؟ متأسفانه این کارها انجام نشده و از این فرصت به نحو مطلوب استفاده نشده است.

آورده فرهنگی گردشگری مهم‌تر از آورده اقتصادی است و امروزه گردشگری برای جمهوری اسلامی ایران واجب تلقی می‌شود، زیرا استکبار جهانی بسیج شده است تا چهره کشور ما را در دنیا خراب کنند. امروزه گردشگری برای کشور ما حکم رسانه را دارد. هرچقدر منابع را توسعه دهیم و شبکه‌های خبرگزاری بین‌المللی ایجاد کنیم، برد محدودی داریم، اما وقتی کسی که در کشور حضور یابد و از نزدیک با مردم و جامعه برخورد ‌کند، ارتباط میان‌فرهنگی قوی می‌شود. اثر این اتفاق به مراتب از گستره رسانه‌ای که هزینه‌های چند برابری باید برای آن انجام دهیم بیشتر است.

بنابراین امروز گردشگری در بخش فرهنگی کارکرد رسانه دارد و بسیار مهم است. برای مثال تا چند سال پیش نگاه‌ها به استان‌های مرزی شرقی و غربی کشور مثل سیستان و بلوچستان و کردستان منفی بود، اما وقتی مردم در این استان‌ها حضور یافتند، مشاهده کردند که آن‌گونه که بیان می‌شد نیست، بلکه مردم خوب با فرهنگ و جاذبه‌های گردشگری متنوع در این شهرها وجود دارند که آنها را توسعه ندادیم. نیاز امروز کشور به گردشگری از بُعد فرهنگی بسیار بیشتر از بُعد اقتصادی است، زیرا ما نیاز داریم تصویر واقعی ایران به دنیا مخابره شود.

زرندیان: حوزه گردشگری از لحاظ اقتصادی همیشه مورد توجه بوده است، زیرا برای اقشار مختلف جامعه از جمله اقشار ضعیف‌تر مانند جوانان و زنان جامعه شغل ایجاد می‌کند. گزارش‌های جهانی که در دنیا منتشر می‌شود میزان اشتغال گردشگری در میان این دو قشر را بسیار بیان می‌کنند. در کشور ما نیز زنان در حوزه گردشگری بسیار فعالند و در چند سال اخیر بسیار خوش درخشیدند. بنابراین همه اقشار می‌توانند با توانایی‌های خود پای‌کار بیایند.

توسعه گردشگری مثل صنعت پتروشیمی و فولاد نیست که بگوییم نیازمند سرمایه بسیار کلانی است، بلکه سرمایه اندکی را نیاز دارد؛ یک روستایی با خانه و دست بافته خود هم می‌تواند وارد صنعت گردشگری شود و کسب درآمد کند و این ظرفیتی است که خیلی از صنایع از آن بهره‌مند نیستند. جوامع بعد از همه‌گیری کرونا دچار فاصله اجتماعی شدند و احیا و رشد حوزه گردشگری می‌تواند سبب نشاط اجتماعی شود.

همانطور که بیان شد هر گردشگری که وارد ایران می‌شود تبدیل به رسانه می‌شود و غیر از مباحث مقابله با ایران هراسی، بحث تبیین هم وجود دارد؛ افرادی که گردشگری مقاومت را ایجاد کردند جریانی را ساختند که هویت‌ساز است. بسیاری از جوانان با بحران هویتی مواجه هستند و نمی‌توانند قهرمان خود را پیدا کنند، اما وقتی که می‌توانند به جنوب یا شمال کشور سفر کنند و با شخصیت و داستان زندگی رئیسعلی دلواری یا کوچک‌خان جنگلی از نزدیک آشنا شوند، هویت و تبیین براساس داستان در محیط و بستر دیگری شکل می‌گیرد که بسیار تأثیرگذار است. بنابراین حوزه گردشگری هم از لحاظ اقتصادی به سبب اینکه اقشار مختلف را درگیر می‌کند و به سرمایه کمتری نیاز دارد حائز اهمیت است و هم به لحاظ فرهنگی که می‌تواند ابزاری برای مقابله با ایران‌هراسی، تبیین و نشاط اجتماعی باشد مهم دانسته می‌شود.

دریاباری: یکی از خروجی‌های فرهنگی گردشگری، تغییر ذهنیت‌هاست که برای گردشگران خارجی رخ می‌دهد و این بزرگترین سرمایه است. هزار و یک کار فرهنگی و خرج‌های کلان فرهنگی هم شود مانند حضور گردشگر خارجی در کشور تأثیر ندارد. مهمانی از کانادا داشتیم که وقتی در ایران حاضر شد متعجب بود، زیرا تصور دیگری داشت. همچنین، گردشگران با حضور در ایران از ایران شناخت پیدا می‌کنند و با ایران واقعی مواجه می‌شوند. وقتی بسیاری از گردشگران به کشور خود بازگشتند، تبلیغ‌کننده و رسانه ایران شدند و در سفرنامه‌های خود از ایران بزرگ یاد کردند. بعضی از گردشگرانی که به ایران سفر کردند حتی مرجع پاسخگویی به سؤالات در مورد ایران شدند.

ورود گردشگر با توجه به تنوعی که دارد سبب می‌شود که ایران تبدیل به چهارراه فرهنگی شود. اگر ما درست وارد فضای گردشگری علمی شویم سبب می‌شود که ایران به چهارراه علمی تبدیل شود. این چهارراه بودن مهم است و سبب می‌شود که شناخت دیگری پیدا کنیم. امیرالمؤمنین(ع) می‌فرمایند: «النَّاسُ أَعْدَاءُ مَا جَهِلُوا»؛ چون مردم چیزی را نمی‌شناسند دشمن آن هستند و اگر نسبت به موضوعی شناخت پیدا کنند، متوجه می‌شوند که لزوماً آن چیز بد یا خیلی بد نیست و نکات مشترک هم وجود دارد. این اتفاق مهم فرهنگی است که در تبادلات فرهنگی رخ می‌دهد.

گردشگری جابه‌جایی مردم در کوتاه‌مدت است که ممکن است به بلندمدت هم منجر شود. جابه‌جایی مردم سبک‌های زندگی را ایجاد می‌کند که باید به عوارض منفی آن توجه کنیم، اما عوارض مثبت آن بسیار زیاد است که می‌توان به به‌روز و بین‌المللی شدن اشاره کرد.

ایکنا - سخن پایانی.

طلایی: مخابره شدن این نشست پیام مهمی دارد. باید در رابطه با گونه‌های خاص گردشگری بیشتر صحبت و افرادی را از بخش‌های مختلف دعوت کرد و به تبیین گونه‌های مختلف گردشگری پرداخت. گردشگری یک نقطه قوت است و برای جمهوری اسلامی ایران به گونه‌ای نیست که بخواهد با آن بااحتیاط برخورد کند، بلکه به حالت اجبار رسیده است و سیاست‌گذار باید در رابطه با این موضوع تصمیم بگیرد. تأخیر تصمیم‌گیری در این حوزه هزینه‌هایی برای کشور ایجاد می‌کند که ممکن است تا ده‌ها برابر افزایش پیدا کند.

امروز گردشگری برای سطوح مختلف حکمرانی کشور نه از بُعد اقتصادی بلکه از ابعاد دیگر فرهنگی، اجتماعی و سیاسی بسیار اهمیت دارد. در وزارت خارجه اداره کل دیپلماسی گردشگری وجود دارد که شاید اکنون کارایی لازم را نداشته باشد، اما نقطه شروع خوبی است. تفاهمی بین سیاست‌گذاران و کسانی که دغدغه این حوزه را دارند ایجاد شده است و باید سرعت آن بیشتر شود و با وجود این همه ظرفیت‌ نباید در تصمیم‌گیری‌ها تأخیر کرد. کمترین تأثیر این نشست‌ها برای سیاست‌مداران این است که قاطعانه‌تر صحبت می‌کنند و ملاحظات بعضی افراد را کمتر می‌کند و منجر به ترویج این موضوع در سیاست‌گذاری کلان می‌شود.

زرندیان: با توجه به اهمیت فراوان گردشگری، این صنعت هنوز گسترده نشده است. زمانی رویکردهای توسعه اقتصادی مطرح شد و بعد از گذشت چندین سال، بانکداری ما بر اساس یک تفکری شکل گرفت و وقتی دچار مشکل شدیم موضوع بانکداری اسلامی مطرح شد. اکنون نمی‌خواهیم در موضوع گردشگری از لفظ اسلامی، به معنایی که فقط قشر مسلمان را دربرگیرد، استفاده کنیم.

باید در رویکرد «تعالی‌بخش»، که در حال شکل‌گیری است، عمیق شویم و همین‌طور که درخت گردشگری رشد می‌کند تا زمانی که پروار شود بتوانیم میوه‌های تعالی‌بخش از آن بچینیم و نتیجه آن چیزی نشود که مبتنی بر تفکرات ما نباشد. رویکرد توسعه گردشگری باید منطبق بر اندیشه باشد و اگر نباشد، به مشکلاتی که در موضوعات دیگر برخوردیم برخورد خواهیم کرد.

آخرین قانونی که برای حوزه گردشگری وضع شد به دهه هفتاد مربوط می‌شود که سال‌های بسیاری از آن گذشته است و به مواردی می‌پرداخت که گردشگران می‌توانند چه اقلامی را با خود حمل کنند و الان دیگر آن موضوعات مطرح نیست. موضوعات تغییر کرده و قانونی که به عنوان قانون جامع حوزه گردشگری مطرح است پاسخگوی دست‌اندرکاران این حوزه نیست. بنابراین یکی از گام‌های مؤثر این است که قانون جامع گردشگری را به‌روز و موضوعات جدید را احصا کنیم.

دریاباری: این نشست قدم بسیار خوبی است که برداشته شده و رسانه به بحث گردشگری تعالی‌بخش ورود کرده است. نکته دیگر این است که ممنوعیت خرید مسکن اتباع در دنیا حل شده و انواع و اقسام روش‌ها برای آن وجود دارد. ما نیز باید این مشکل را حل کنیم و اگر حل نکنیم مشکلاتی در موضوعات اولیه خواهیم داشت. در یکسری از فضاهای حقوق‌ بشری اسلامی مشکل داریم، زیرا این مبانی و آموزه‌ها را اجرا نمی‌کنیم.

بحث دیگر این است که شهرها و روستاها منتظر برنامه‌ریزی از سوی پایتخت و وزارتخانه هستند و وزارتخانه به دلیل تعدد کارها حریف همه موضوعات نمی‌شود؛ باید برای حل این موضوع راه‌حل ارائه کرد. باید هر شهری برای خود برنامه جامع گردشگری داشته باشد و به آن بپردازد. باید برای حل مسائل از خرد تا کلان و بلعکس برنامه‌ریزی و مدل‌های آن را احصا کرد. همچنین باید قوانین بازدارنده و روند اداری را تغییر داد.

گزارش از سجاد محمدیان