مراحل شش‌گانه بازی کودکان + فیلم

 

 

 

شناخت اینکه یک بازی چطور برای کودک شکل می‌گیرد و مراحل تغییر بازی‌هایی که کودک انجام می‌دهد، برای والدین و مربیان لازم است. از این جهت که نگرانی‌هایشان در رابطه با کودک کمتر شود. بعضی مواقع می‌بینیم برخی والدین می‌گویند؛ چرا کودک با بقیه بازی نمی‌کند و تعامل ندارد؟ اگر بدانیم براساس فرایند و سیر رشد، کودک چه نوع بازی‌هایی انجام می‌دهد و بازی‌ها چطور در حوزه مشارکتی کودک، می‌تواند تعریف شود، نگرانی‌های ما هم کمتر خواهد شد. هر چه شناخت ما نسبت به این ماجرا بیشتر باشد، متوجه می‌شویم که بچه در چه مرحله‌ای از رشد قرار دارد و به همین دلیل بازی که انجام می‌دهد، طبیعی است و نگرانی‌های ما کمتر می‌شود.  

 

شش مرحله برای بازی تعریف شده است. از بدو تولد می‌بینیم که مراحل اولیه بازی بدون درگیری است. در مرحله اول کودک به دنیا آمده و نوزادی است که دست و پایش را تکان می‌دهد، به تغییر نور عکس‌العمل نشان می‌دهد و رنگ‌های مختلف و جسمی را که می‌بیند، به مرور زمان دستش را به سمت آن‌ها دراز می‌کند و حرکاتی انجام می‌دهد که برای او مفهوم بازی را داشته و در رشد حسی و حرکتی او نقش بسزایی دارد. این مرحله بدون درگیری است و فعالیت‌هایی را برای خود انجام می‌دهد که ممکن است به چیزی برخورد نکند یا ابزار خاصی نداشته باشد. این قضیه تا سه ماهگی اتفاق می‌افتد.

 

از ۳ تا ۱۸ ماهگی وارد مرحله دوم بازی می‌شویم. در این فضا بازی‌های کودک انفرادی است و با کسی تعاملی ندارد، گوشه‌ای می‌نشیند و ممکن است اسباب‌بازی را بگیرد، لمس و یا پرت کند و یا ماشینی را به صورت محدود حرکت بدهد. در مرحله سوم تماشاچی بودن کودک را می‌بینیم  و غیر از اینکه خودش بازی می‌کند، بر بازی بقیه نیز توجه دارد و سعی می‌کند بازی که دیگران انجام می‌دهند را تقلید کند و بخشی از فرایند یادگیری را با مشاهده بازی دیگران طی می‌کند. تقریباً از ۱۸ ماهگی تا دو سالگی می‌بینیم که به صورت موازی بازی می‌کند. یعنی گوشه‌ای او بازی می‌کند و همسال دیگرش در گوشه‌ای دیگر می‌نشیند و بازی می‌کند. آنها به بازی همدیگر توجه می‌کنند و سعی می‌کنند ابزار و اسباب بازی همدیگر بگیرند، اما انفرادی بازی کنند که خیلی از مواقع ناراحتی‌هایی که دارند، پیش می‌آید و گریه می‌کنند و قرار نیست با هم تعامل و مشارکتی داشته باشند و هر یک بازی خودشان را انجام می‌دهند و به این، بازی موازی گفته می‌شود. در این مراحل حس مالکیت کودک خیلی زیاد است و نمی‌خواهد اسباب‌بازی‌اش را به کسی بدهد.

 

بعد از این مرحله، کودک وارد مرحله مشارکتی می‌شود. بعد از بازی موازی که از ۳ تا ۴ سالگی است، دو کودک در کنار یکدیگر سعی می‌کنند، ابزار‌هایشان را به همدیگر بدهند و با همدیگر بازی کنند و بازی‌ها را طوری شکل می‌دهند که از هم اسباب‌بازی هم استفاده کنند و ممکن است اشکالی را با هم بسازند، اما لزوماً این بازی قاعده‌مند پیش نمی‌رود و قرار نیست آن‌ها یک بازی قاعده‌مند تعریف شده را با هم داشته باشند. معمولاً در بازی‌های لگو یا سازه‌ای می‌توانند شکل‌های نامفهومی را بسازند تا شکل‌هایی را با هم تکمیل کنند.  

 

مرحله ششم بازی، بازی‌های اجتماعی و تعاونی است که از سنین ۴ تا ۵ سالگی بازی‌هایی که قانونمند هستند یا بازی‌های رومیزی و سازه‌ای را انجام می‌دهند و براساس الگویی شروع به به تکمیل کردن می‌کنند و براساس قواعد بازی هر کدام بازیکنی می‌شوند که براساس قاعده آن، شروع به بازی کردن می‌کنند  و بازی را تا انتها پیش می‌برند. به ویژه بازی که برد و باخت داشته باشد، نیز می‌تواند در این زمینه شکل بگیرد. در حالی که قبلاً حس برد و باخت برای آنها وجود نداشت.

 

در بازی‌های تعاونی و اجتماعی هم این رویکرد وجود دارد و امتیاز گرفتن برای آنها مفهوم دارد و قاعده و قانون خیلی در آن دخیل نیست؛ بنابراین اگر به این شش مرحله توجه کنیم، نگرانی‌هایمان کمتر می‌شود و حس نمی‌کنیم که یک کودک ۱۸ ماهه چرا حاضر نمی‌شود با کسی بازی کند. قرار نیست این کودک با کسی بازی کند، هرچند همیشه باید تفاوت‌های فردی را مورد توجه قرار داد.

 

مباحثی که مطرح می‌کنیم درباره میانگین و نرم کودکان و براساس فرایند رشدی آنهاست و به خاطر همین، ممکن است استثنا‌هایی هم وجود داشته باشد. پس نگرانی‌های خود را از این بابت کم کنیم و با شناخت درست از مراحل بازی سعی کنیم آن را در تعامل با کودکان خود به کار ببندیم.