تأثیر بازی‌های ساختارمند در حوزه تربیتی + فیلم
بازی‌های ساختارمند و هدفمند در حوزه تربیتی و آموزشی کارکردهای جدی دارند ولی آنچه که با طبیعت کودک زیر هفت سال منطبق است بازی آزاد و باز است که به رشد بهتر کودک منجر می‌شود.
بازی و جنب و جوش کودکان، یک فعالیت مهم و حیاتی در هر دوره از رشد آنهاست. بازی را می‌توان غذای روح و روان کودک دانست، بنابراین نوع بازی و اسباب‌بازی که در اختیار کودکانمان قرار می‌دهیم، تأثیر مستقیم در رشد ذهنی و افزایش مهارتهای حرکتی او دارد. کودک در جریان بازی پرورش فکری، عاطفی، جسمی و اجتماعی می‌یابد، زیرا بازی راهی برای نشان دادن احساسات است و می‌تواند از طریق آن مهارت زندگی کردن و مقابله با مشکلات را فراگیرد.
ایکنا بنابر رسالت آموزشی خود نسبت به ارائه بسته‌های آموزشی برای خانواده‌ها در رابطه با موضوع «کودکان در دنیای بازی‌ها» اقدام کرده است تا والدین را با ظرفیت‌های بازی و اسباب‌بازی آشنا کند. در این درس گفتار‌ها حامد تأملی، کارشناس علوم تربیتی به بیان نکاتی مهم در موضوع یاد شده می‌پردازد.
حامد تأملی در قسمت هشتم از این مجموعه به موضوع «بازی آزاد» پرداخته است که مشروح آن را در ادامه مشاهده می‌کنید و می‌خوانید.
بازی یک حرکت اختیاری برای لذت و سرگرمی است که کودکان معمولاً بدون هدف خاصی آن را انجام می‌دهند و بنای آنها برد و باخت نیست و به دنبال اتفاق خاصی نیستند مگر اینکه از بازی لذت ببرند و این طبیعت کودکان است.
از بدو تولد تا سنین هفت سالگی و حتی تا 9 و 12 سالگی این رویکرد نسبت به بازی وجود دارد ولی برای کودکان زیر هفت سال تقریباً اینطور است که می‌خواهند از بازی لذت ببرند و عملاً زندگی آنها بازی است. پس هر چه قدر با طبیعت کودک، بتوانیم همسنخ‌تر بشویم و بتوانیم او را در همین فضا رها کنیم و کودک بتواند بازی‌های مختلفی را تجربه کند، قاعدتاً رشد بهتری هم می‌تواند داشته باشد چون براساس طبیعت کودک رفتار کرده‌ایم.
به همین خاطر مفهومی وجود دارد به نام بازی آزاد؛ نوعی بازی که کودک براساس اختیار خود انتخاب می‌کند، ابزار بازی را خودش انتخاب می‌کند و سعی می‌کند با آنها فعالیت‌های مختلفی را انجام دهد.
کودکان سعی می‌کنند با اسباب‌بازی‌هایی که اطرافشان است بازی‌های جدیدی خلق کنند، سعی می‌کنند در تعامل با کودکان و همسالان دیگر بازی‌های مختلفی را طراحی کنند و براساس آن بازی کنند؛ یعنی لزوماً براساس الگوها قوانین و قواعد پیش نمی‌روند و اتفاقاً برای این سنین این نوع بازی مطلوب است پس هر چه قدر تلاش کنیم بازی آزاد به گونه‌ای که اختیار کودک در آن سلب نشود و براساس انتخاب خودش شکل بگیرد را تقویت کنیم، کودک می‌تواند رشد بهتری داشته باشد و مهارتهای بهتری را کسب کند. از سوی دیگر اگر فرایند آموزشی طراحی می‌کنیم، به کمک بازی آزاد بچه می‌تواند جذاب‌تر با آموزش تعامل کرده و ارتباط برقرار کند و ما نیز به اهداف آموزشی خودمان می‌رسیم.
بعد از بازی آزاد یا بازی باز، بازی هدایت شده را داریم. در بازی هدایت شده یک والد، مربی، یا مجموعه‌ای از کادر آموزشی سعی می‌کنند بازی‌ها را در کنار کودک انجام دهند و به عنوان یک تسهیلگر در کنار کودک حضور داشته باشند و بازی را هدایت کنند.
در اینجا اختیار کامل برای کودک وجود ندارد اما کودک انتخاب‌هایی می‌تواند داشته باشد. ما سعی می‌کنیم بازی‌ها را به گونه‌ای هدایت کنیم که اهداف آموزشی محقق شود. مثلاً شما سعی می‌کنید هنگام بازی برخی از مفاهیم آموزشی را به کودک ارائه کنید؛ ممکن است کودک در این وضعیت بازی را ادامه ندهد. باید تلاش کنیم براساس طبیعت کودک رفتار کنیم و اگر کودک نخواست بازی را ادامه دهد او را مجبور نکنیم. ولی برخی مواقع اتفاق افتاده است که کودک را مجبور می‌کنیم بازی را انجام دهد که در این صورت اثربخشی مدنظر از بازی رخ نمی‌دهد.
نحوه سومی که در بازی‌ها وجود دارد بازی ساختارمند است. بازی‌هایی که کاملاً قاعده‌مند است و اگر در آن چهارچوب و قاعده رعایت نشود عملاً بازی شکل نمی‌گیرد را بازی ساختارمند می‌گوییم. بازی‌هایی مثل بازی‌های رومیزی، یا بازی‌های سنتی از جمله گرگم به هوا، هفت سنگ، الک دولک و ... که قاعده دارند، لذت بخش هستند اما لزوماً هر کودکی با این بازی‌ها ارتباط برقرار نمی‌کند چراکه تفاوت‌های فردی در کودکان مختلف است و براساس هوش‌های چندگانه‌آی که در آنها وجود دارد، با هر بازی ارتباط برقرار نمی‌کنند.
بازی‌های ساختارمند و هدفمند در حوزه تربیتی و آموزشی کارکردهای جدی دارند که می‌توانیم از این بازی‌ها در فرایندهای تربیتی خودمان استفاده کنیم. ولی آنچه که با طبیعت کودک زیر هفت سال منطبق است بازی آزاد و باز است.
البته در بازی آزاد تلاش می‌کنیم با غنی‌سازی محیط، اهداف آموزشی خود را دنبال کنیم. تلاش می‌کنیم اسباب‌بازی‌هایی برای کودک خریداری کنیم که در بطن خودشان مفهوم و ارتقای مهارتی را دربرداشته باشند؛ این اسباب‌بازی‌ها را در اختیار کودک می‌گذاریم ولی کودک خودش انتخاب می‌کند که با آن بازی کند یا خیر، چه قدر بازی کند و چگونه بازی کند.
یعنی ما تلویحاً در حال انتقال مفهوم مورد نظرمان به کودک هستیم تا مهارت را در کودک رشد دهیم. هر قدر کودک بتواند آزادانه‌تر بازی کند جذابیت و همراهی با فرایند آموزشی ما بیشتر می‌شود. به همین دلیل توصیه می‌کنیم با غنی‌سازی محیط و انتخاب مناسب اسباب‌بازی براساس نیاز و رده‌بندی سنی کودک و در اختیار کودک قرار دادن این بازی‌ها و ایجاد بازی‌هایی که کودک بتواند تعامل بیشتری در آن داشته باشد، ارتقای رشدی و مهارتی را برای کودکان به ارمغان بیاوریم.
انتهای پیام
