راهکارهای قرآن برای رسیدن انسان به احسن الحال

 

 

 

 

وقتی به قرآن مراجعه کنیم، می‌بینیم که آنچه مربوط به خداوند است، به عنوان احسن یا بهترین معرفی شده است، از جمله اینکه خداوند احسن‌الخالقین یعنی بهترین آفرینندگان است. درباره نزول کتاب آسمانی هم تعبیر «نَزَّلَ أَحْسَنَ الْحَدِیثِ؛ یعنی قرآن بهترین گفتار و سخن آمده است. در مورد داستان‌های قرآن به ویژه سوره یوسف، احسن القصص نام گرفته است و یا درباره نیت و انگیزه ما در رابطه با خداوند فرموده است؛ «صِبْغَةَ اللَّهِ ۖ وَمَنْ أَحْسَنُ مِنَ اللَّهِ صِبْغَةً» و درباره حکمرانی و قضاوت خداوند نیز می‌فرماید؛ «وَ مَنْ أَحْسَنُ مِنَ اللَّهِ حُکْماً». همه این‌ها نشان می‌دهد که خداوند در همه صفات و امور احسن است؛ چه در آفرینش بیعت و چه در نزول کتاب شریعت.

 

 

همین طور، خداوند از ما هم خواسته است، احسن باشیم. یعنی اگر خداوند همه چیز را احسن قرار داده، آفریده و نازل کرده است، از ما انسان‌ها هم خواسته است که در همه امور احسن باشیم. همه با این آیه آشنا هستند که «الَّذِینَ یَسْتَمِعُونَ الْقَوْلَ فَیَتَّبِعُونَ أَحْسَنَهُ؛ مؤمنون کسانی هستند که همه سخن‌ها را می‌شنوند، اما احسن و بهترینش را انتخاب می‌کنند».

 

 

خداوند در قرآن می‌فرماید، «ما که شما را در این دنیا آزمایش می‌کنیم، به دنبال این هستیم که شما بهترین عمل را انجام دهید؛ لِیَبْلُوَکُمْ أَیُّکُمْ أَحْسَنُ عَمَلًا». این عبارت چندین بار در قرآن تکرار شده است که آزمایش برای این است که بهترین عمل را انجام دهید.

 

 

حتی در مقابل مخالفان نیز خداوند فرموده است، «با مخالفان خود هم که مجادله می‌کنید، مجادله‌تان به بهترین وجه باشد؛ جادِلْهُمْ بِالَّتی‏ هِیَ أَحْسَنُ».

 

 

یا در جای دیگر می‌فرماید؛ «با همه که سخن می‌گویید چه مخالف و چه موافق، به بهترین وجه سخن بگویید، یَقُولُوا الَّتِی هِیَ أَحْسَنُ». حتی اگر کسی به شما بدی کرد، پاسخ بدی را با بدی ندهید، پاسخ بدی را با خوبی بدهید، آن هم بهترین شکل خوبی. این‌ها نمونه‌هایی از آیات قرآن است که بر واژه‌های احسن و حسن تأکید و تکرار شده است.  

 

 

نتیجه این آیات این می‌شود که همانطور که در امور مادی به دنبال بهترین‌ها هستیم، اینکه خانه، ماشین، زندگی، کسب و کار، شغل، درآمد و ... بهترین باشد، اشکالی هم ندارد که فرد تلاش کند و در زندگی فردی و اجتماعی خود بهترین باشد و خانواده‌اش در رفاه و راحتی بیشتری باشند. اما آنچه مهمتر است، امور معنوی است؛ احسن‌الحال، یعنی حال معنوی من بهترین باشد. ما در دعای سال تحویل نمی‌گوییم، حول مالنا الی احسن المال؛ خدایا مال ما را بهترین مال و ثروت قرار بده. می‌گوییم «حول حالنا الی احسن الحال». آنچه باید از خدا بخواهیم و مهمتر است این است که حال ما بهترین باشد. چه بسا که افرادی مالشان زیاد است و ثروتمند هستند، اما حال معنوی و عبادی‌شان خوب نیست. 

 

 

در آستانه ماه مبارک رمضان هستیم، چقدر کسانی هستند که توان روزه گرفتن دارند، اما متأسفانه روزه نمی‌گیرند؛ بنابراین حال معنوی آنها خوب نیست و دستور خداوند را اجرا نمی‌کنند و به این نتیجه نرسیده‌اند که بنده خدا باشند. دعای سال تحویل به ما می‌رساند همانطور که در همه امور زندگی به دنبال احسن هستیم، مثلاً در زمینه علم، دانش‌آموزان و دانشجویان دنبال نمره ۲۰ هستند، در زندگی و امور معنوی و دینی و آنچه به حال معنوی ما مربوط می‌شود، نیز از خداوند می‌خواهیم که خداوند حال ما را در امور معنوی و دینی و آنچه در ارتباط با اوست و از طریق ارتباط با خدا به آن می‌رسیم، این حال را به بهترین حال تبدیل کند. 

 

 

افراد در سخن گفتن با دیگران دقت کنند که به بهترین وجه و صورت سخن بگویند، نیش زبان نزنند و اسباب ناراحتی دیگران نشوند. در رابطه با مشکلاتی که در جامعه و یا اختلافات و حرف و حدیث‌هایی که پیش می‌آید، متأسفانه در اکثر اوقات مقابله به مثل می‌کنیم، یعنی وقتی کسی حرف زشتی زد، مثل او یا بدتر از او را به خودش برمی‌گردانیم. در حالی که دستور قرآن این نیست و می‌گوید اگر کسی حرف زشتی زد، تو مقابله به مثل نکن و با سخن خوب، رفتار و برخورد خوب، او را شرمنده کن. نه اینکه ادامه بدهی، وگرنه تو هم مثل او می‌شوی.

 

 

چند جای قرآن هم می‌فرماید، انسان‌های مؤمن در مقابل سیئات و بدی‌هایی که به آنها می‌رسد، پاسخ خوب می‌دهند. یعنی اینکه رفتار و برخوردشان به گونه‌ای است که طرف مقابل را شرمنده می‌کنند، از اینکه این گونه رفتار‌ها را ادامه دهند. جای دیگر هم آمده است که وقتی به افرادی حرف زشت زده می‌شود، آنها با کرامت و برخورد مسالمت‌آمیز رفتار کنند، نه اینکه مشکل را تشدید یا تکرار کنند.