آثار اجتماعی و تربیتی جلسات خانگی قرآن کریم

اکبر يزدان‌پناه، مدیر خانه قرآن مبعث فارسان و فعال جلسات خانگی قرآن کریم در گفت‌وگو با ایکنا از چهارمحال‌وبختیاری با اشاره به اینکه ۲ جلسه خانگی ویژه آقایان دایر است، اظهار کرد: عموماً افراد میانسال در این جلسات شرکت دارند؛ این جلسات‌ از چند سال قبل به صورت هفتگی تشکیل می‌شود و از ابتدای قرآن آغاز کرده‌ایم و در هر جلسه یک صفحه از قرآن تلاوت و تفسیر می‌شود.

وی ادامه داد: در این جلسات، مربی در ابتدا آیات صفحه را تلاوت می‌کند و پس از آن، هر یک از حاضران یک آیه از صفحه را تلاوت می‌کنند و همزمان یک فرد نیز مسئول خوانش ترجمه آیه تلاوت شده، می‌شود؛ در پایان نیز مضامین و برداشت‌های افراد از آیات صفحه مورد بحث و تبادل نظر قرار می‌گیرد و مربی با استناد به منابع تفسیر، توضیحاتی را ارائه می‌دهد.

بیشتر بخوانید 

• از همکاری مؤمنانه تا تربیت نیروی قرآنی طراز انقلاب
• تجربه‌های یک جوان قرآنی/ از جذب نوجوانان تا راه‌اندازی جلسات خانگی
• سه‌ رکن نقش‌آفرین در گسترش جلسات خانگی قرآن

فضای دوستانه حاکم بر جلسات خانگی قرآن

يزدان‌پناه با تأکید بر اینکه مشارکت همگانی در تلاوت و تفسیر و کسل‌کننده نبودن جلسه از محاسن این شیوه جلسه خانگی قرآن است، افزود: همچنین استناد و اتکای مربی قرآن به منابع تفسیر از سوءبرداشت‌ها یا تفسیر به رأی افراد در مورد آیات قرآن کریم جلوگیری می‌کند. پذیرایی از حاضران پایان‌بخش این جلسات قرآنی است.

این فعال قرآنی شهرستان فارسان با تأکید بر اینکه جلسات خانگی در فارسان از دیرباز برگزار می‌شده و اساتید نام‌آشنایی در این حوزه فعالیت داشته‌اند، بیان کرد: در دهه‌های اخیر نیز شور و حال جلسات سنتی خانگی در این شهر همچنان پابرجاست؛ در سال‌های اخیر به اقتضای نیاز امروز مخاطبان، علاوه بر روخوانی و روانخوانی و تجوید، مباحث تفسیر، تدبر و مفاهیم نیز به این جلسات راه یافته است تا این محافل مردمی جنبه کاربردی‌تر بگیرند و سطح فرهنگی و دینی مردم را ارتقا دهند.

يزدان‌پناه با اشاره به فضای دوستانه حاکم بر جلسات خانگی قرآن کریم‌ که ضامن شور و حال و دوام جلسات است، گفت: این فضای دوستانه اما منظم، به برگزاری کلاس‌ها در چارچوب مدیریت شده و کاملاً آموزشی و مفید می‌انجامد و افراد لذت یادگیری را در فضایی خودمانی و صمیمی تجربه می‌کنند.

وی بیان کرد: اطلاع‌رسانی جلسات خانگی به‌صورت دعوت چهره به چهره از اهالی و دوستان و نزدیکان انجام می‌شود و افراد وقتی حضور می‌یابند و فضای معنوی و صمیمانه جلسات را مشاهده می‌کنند، برای برپایی این محفل معنوی در منزل خودشان نیز تشویق می‌شوند. درواقع جلسات خانگی قرآن از دیرباز به‌صورت ساده و بدون تجملات با یک پذیرایی ساده از حاضران هزینه چندانی را بر خانواده‌ها تحمیل نمی‌کند و لذا بسیاری از خانواده‌ها در هر سطح مالی راغب هستند که این فضای معنوی در منازلشان به وجود بيايد.

يزدان‌پناه برپایی جلسه خانگی نهج‌البلاغه را نیز یادآور شد و توضیح داد: این جلسه با الگوگیری از شیوه ارائه شده توسط حجت‌الاسلام مهدوی‌ارفع برگزار می‌شود و بر این اساس، ترجمه حکمت‌های نهج‌البلاغه را از انتهای این کتاب شریف آغاز کرده‌ایم که حاضران این ترجمه را روخوانی می‌کنند و کاری با متن عربی نداریم. در بخش دوم جلسات نهج‌البلاغه، مربی با اتکا به منابع، به شرح حکمت خوانده شده می‌پردازد که در حال حاضر به شرح نامه ۵۳ رسیده‌ایم.

استقبال عمومی از جلسات خانگی قرآن

وی در خصوص چرایی اقبال عمومی و تأثيرگذار بودن جلسات خانگی، توضیح داد: به نظرم برپایی جلسات در یک مکان ثابت و تکراری با اقبال مواجه‌ نمی‌شود اما جلسات خانگی با توجه به چرخش در منازل و تغییر میزبانان که عموماً از دوستان و آشنایان هستند، سبب تنوع و جذابیت بیشتر این جلسات می‌شود.

يزدان‌پناه افزود: به علاوه، جلسات منازل در کنار سنت‌های حسنه دیگری مانند صله‌رحم، اطلاع گرفتن از احوال اقوام و آشنایان و همسایگان و ... برگزار می‌شود و صاحبخانه افراد را اعم از اعضای فامیل، دوستان یا همسایگان دعوت می‌کند که آنان نیز تلاش می‌کنند این دعوت را اجابت کنند و هر بار عده جدیدی نیز به این جمع اضافه می‌شود.

وی تأکید کرد: در جلسات ثابت، همیشه یک یا چند متولی ثابت مسئول تدارک و برپایی جلسه است که ممکن است در میانه راه به هر دلیلی دچار ضعف در انگیزه، دلسردی یا خستگی شوند و چه بسا جلسه برگزار نشود؛ در جلسات خانگی اما چرخش جلسات در منازل و تغییر متولی طبعاً باعث می‌شود افراد انگیزه بالایی در جهت برگزاری هر چه بهتر جلسات داشته باشند و این جلسات هیچگاه دچار روزمرگی و تکراری بودن نمی‌شوند.

جلسات خانگی و تربیت قرآنی فرزندان

این فعال قرآنی استان در پاسخ به پرسشی مبنی بر برکات و تأثیرات جلسات خانگی قرآن کریم، بیان کرد: گذشته از برکاتی که تلاوت قرآن و طنین‌انداز شدن صوت ملکوتی قرآن در منازل و محلات دارد، برگزاری این دورهمی‌های معنوی در متن و بطن زندگی آحاد جامعه، فراگیر بودن این جلسات و درگیر ساختن آحاد اهالی محله یکی دیگر از آثار جلسات است، چه بسا افرادی که شاید اهل مسجد هم نباشند اما به واسطه انس با فضای معنوی و تأثيرگذار جلسات خانگی قرآن و نیز ارتباط‌گیری با دینداران و اهالی مسجد در جلسات، زمینه حضورشان در مسجد فراهم می‌شود و خودبخود جذب مسجد شده و به سمت فعالیت‌های مذهبی و فرهنگی این مکان مقدس سوق می‌یابند.

يزدان‌پناه تأثیر جلسات خانگی قرآن کریم بر تربیت قرآنی فرزندان را نیز یادآور شد و توضیح داد: دایر کردن یک دورهمی قرآنی در کانون خانواده طبعاً همه اعضای خانه را درگیر کار می‌کند و فرزندان نیز این فرصت را به دست می‌آورند که علاوه بر کمک به پدر و مادر در برپایی جلسه و تقویت روحیه همکاری و مهارت‌های اجتماعی، صوت قرآن را بشنوند و انس یابند.

وی به چگونگی راه‌اندازی جلسات خانگی قرآن نیز اشاره کرد و گفت: قدم نخست آن است که فرد دوستدار و دغدغه‌مند قرآن تصمیم بگیرد یک جلسه خانگی دایر کند و طبعاً بقیه مراحل به خودی خود انجام خواهد شد.

يزدان‌پناه تأکید کرد: از نهادهای متولی قرآنی و فرهنگی انتظار می‌رود که یک بانک اطلاعاتی یا شناسنامه برای فعالان قرآنی جمع‌آوری و حافظان و معلمان و قاریان و خادمان قرآن را شناسایی و احصا کنند. همچنین می‌طلبد این نهادها فعالان قرآنی را در جلسات مستمر و منظم ثابت و ماهیانه گرد هم جمع کنند و با دعوت از یک استاد، آموزش و انگیزه‌بخشی و تقویت فعالان قرآنی در دستور کار قرار گیرد نه آنکه این افراد به حال خود رها شوند و از حمایتی مادی و معنوی برخوردار نباشند و فقط گاه برای دریافت گزارش کار سراغی از آنان گرفته شود.

غفلت مسئولان از ظرفیت فعالان قرآنی

وی ادامه داد: به نظرم فعالان قرآنی این ظرفیت عظیم را دارند که یک جامعه را انگیره ببخشند و به حرکت دربیاورند اما متأسفانه این مهم از سوی متولیان مورد غفلت واقع شده است و این ظرفیت اگر دیده و احیا شود، یقین بدانید بسیاری از مشکلات جامعه رفع می‌شود.

يزدان‌پناه با ابراز تأسف از پراکنده‌کاری در کارهای قرآنی، تصریح کرد: نهاد فرهنگی و قرآنی وظیفه انسجام‌بخشی و هماهنگی فعالیت‌های قرآنی را بر عهده دارد و می‌تواند با تقسیم کارها و تخصصی کردن آموزش در مراکز قرآنی انسجام بیشتری را در این حوزه ایجاد کند.

این فعال قرآنی استان با اشاره به ظرفیت عظیم جلسات خانگی قرآن که می‌توانند بستر ارائه آموزش‌های تخصصی نیز باشند، افزود: نمونه آن یک جلسه در فارسان با قدمت بیش از ۲۰ سال است که به زبان‌آموزی قرآن اختصاص دارد و تجزیه و تحلیل واژگان قرآن توسط یک عضو هیئت علمی دانشگاه به علاقه‌مندان که اکثراً اعضای ثابتی هستند و مباحث را با علاقه پیگیری کرده‌اند، ارائه می‌شود. مهم این است که استاد جلسه حرف برای گفتن داشته باشد و از سواد کافی برخوردار باشد و آموزش‌های تخصصی را ارائه کند.

يزدان‌پناه با تأکید بر اینکه در اینجا نیز نهاد فرهنگی و قرآنی وظیفه جهت‌دهی و حمایت از فعالان قرآنی را دارد، بیان کرد: فعال قرآنی قطعاً مسیر خودش را با وجود فراز و نشیب‌ها طی می‌کند و با استفاده از ظرفیت خیران یا با هزینه خودش کارها را سامان می‌دهد اما نهادهای قرآنی که بودجه دریافت می‌کنند وظیفه حمایت دارند.

این فعال قرآنی استان در خصوص دیدار چندماه قبل قرآنیان با استاندار و نکته‌ای که در این نشست مطرح کرده بود، تصریح کرد: در آنجا به استاندار گفتم که بودجه‌های قرآنی به نهادها و دستگاه‌های مختلف اجرایی اختصاص می‌یابد و هر دستگاه نیز آمار و گزارشی از فعالیت‌ها در ازای بودجه دریافتی ارائه می‌دهد غافل از اینکه فعالان قرآنی در کف میدان بدون هیچ حمایتی فعالیت قرآنی دارند و این فعالیت‌ها در گزارش و آمار نهادهای مختلف به عنوان کار قرآنی آن نهاد آورده می‌شود در حالی که هیچ حمایتی از فعال قرآنی نداشته‌اند.

يزدان‌پناه افزود: تا زمانی که این چرخه معیوب ادامه داشته باشد، نباید انتظار پیشرفتی در فعالیت‌های قرآنی و ارتقای سطح قرآنی داشته باشیم.

اجرای طرح «قرآن بخوان، جایزه بگیر»

مدیر خانه قرآن مبعث فارسان با اشاره به برگزاری طرح «قرآن بخوان، جایزه بگیر» و با تصریح اینکه این برنامه در ایام ماه رمضان هر روز ساعت ۱۷ در مسجد امام حسین(ع) فارسان برگزار می‌شود، گفت: این طرح ویژه دختران و پسران نوجوان است که معطوف بر بخش پایانی جزء سی‌ام یعنی حزب مفصلات می‌شود و هر جلسه یک صفحه از این بخش همخوانی می‌شود، پس از آن، توضیحاتی در خصوص محتوای سوره در حد چند جمله ساده و قابل فهم به نوجوانان ارائه می‌شود.

وی ادامه داد: در مرحله بعدی، نوجوانان شرکت‌کننده بر حسب پایه تحصیلی خود دسته‌بندی می‌شوند و برای هر پایه یک داور صفحه‌ای را که با آنان کار شده مورد ارزیابی قرار می‌دهد و دانش‌آموزانی که نمره بیشتری بیاورند، در پایان ماه رمضان هدایایی را دریافت می‌کنند.

یزدان‌پناه با تأکید بر استقبال خوب کودکان و نوجوانان فارسانی و خانواده‌های آنان از طرح قرآن‌ بخوان، جایزه بگیر، بیان کرد: خوشبختانه تاکنون بیش از ۱۰۰ دختر و پسر در این طرح شرکت کرده‌اند که اطلاع‌رسانی آن از طریق فضای مجازی انجام شده و آموزش و پرورش نیز در مواردی همچون تهیه جوایز روزانه مشارکت دارد.