حکومت بر مردم؛ وسیله آزمایش الهی

به گزارش ایکنا؛ رهبر معظم انقلاب در دیدار اخیر مسئولان و کارگزاران نظام در تبیین بخش‌های مختلف بیانات‌شان به آیات قرآن استناد فرمودند؛ آیه 3 سوره «قدر»، آیات 41 و 42 سوره «احزاب»، آیه 90 سوره «نحل»، آیه 129 سوره «اعراف» و اِه 25 سوره «حدید».

ایشان در بخشی از این بیانات با استناد به آیه 129 سوره «اعراف» فرمودند: «یک روزی بود ــ که حالا اکثر شماها که جوان هستید، آن روزها را یادتان نمی‌آید ــ که مردم مؤمن و صاحبان فکر دینی و اسلامی کمترین حرکت اجرایی را در کشور در اختیار نداشتند، نمی‌توانستند کار انجام بدهند، کار دست طواغیت و تبَعه‌ طواغیت بود؛ یک روزی این‌جوری بود؛ خدای متعال آنها را از این مسندها بیرون انداخت، شما را گذاشت جای آنها. حضرت موسیٰ به بنی‌اسرائیل فرمود: عَسىٰ رَبُّکُم اَن یُهلِکَ عَدُوَّکُم وَ یَستَخلِفَکُم فِی الاَرضِ فَیَنظُرَ کَیفَ تَعمَلون؛ خدای متعال من و شما را گذاشته، باید امتحان پس بدهیم. چه‌جوری عمل می‌کنیم؟ آنها بد عمل کردند؛ ما چه‌جوری عمل خواهیم کرد؟ پس بنابراین، یک روی دیگر ذکر، یک بُعد دیگر ذکر عبارت است از خدمت. ماه رمضان ماه ذکر است، یعنی ماه خدمت است.»

متن آیه: «قَالُوا أُوذِينَا مِنْ قَبْلِ أَنْ تَأْتِيَنَا وَمِنْ بَعْدِ مَا جِئْتَنَا ۚ قَالَ عَسَىٰ رَبُّكُمْ أَنْ يُهْلِكَ عَدُوَّكُمْ وَيَسْتَخْلِفَكُمْ فِي الْأَرْضِ فَيَنْظُرَ كَيْفَ تَعْمَلُونَ»

ترجمه آیه: «[قوم موسى‌] گفتند: «پيش از آنكه تو نزد ما بيايى و [حتى‌] بعد از آنكه به سوى ما آمدى مورد آزار قرار گرفتيم.» گفت: «اميد است كه پروردگارتان دشمن شما را هلاك كند و شما را روى زمين جانشين [آنان ]سازد؛ آنگاه بنگرد تا چگونه عمل مى‌كنيد.»

این آیه اشاره به این مسئله دارد که بنى‌اسرائيل توقّع داشتند پس از قيام موسى عليه السلام كارها يك شبه درست شود و كشور مصر، با همه‌ امكانات در اختيار آنان قرار گيرد و فرعونيان نابود شوند. از اين رو مدّعى بودند كه قيام حضرت موسى برايشان رفاه نياورده است، امّا در پاسخ آنان مى‌فرمايد: پيروزى، نياز به شرايطى همچون صبر، تلاش وتوكّل دارد كه با فراهم شدن آنها، يارى الهى فرامى‌رسد.

آیه بیان می‌دارد که قوم موسى مورد ستم نظام فرعونى قبل از بعثت وى و پس از آن بودند و موسى(ع) مورد انتقاد قوم خویش به سبب استمرار بیدادگرى فرعون پس از بعثت نیز بود و رفع بیدادگرى فرعون از بنى اسرائیل، انتظار آنان از بعثت موسى(ع) بود. موسى(ع)، قوم خویش را به هلاکت فرعونیان و حاکمیت بنى اسرائیل بر سرزمین مصر امیدوار ساخت اما در عین امیدوارى به هلاکت فرعون و حاکمیت یافتن بنى اسرائیل، نگران عدم ایجاد شرایط آن از سوى قوم خویش بوده است.

«عسى» حکایت از آن دارد که موسى(ع) یقین به هلاکت فرعون و حاکمیت یافتن قومش نداشته است و شاید دغدغه خاطر او بدان جهت بود که وى اطمینان نداشت قومش شرایطى را که براى پیروزى مطرح ساخته بود، رعایت کنند.

در ادامه آیه ناامیدی موسی(ع) از ایمان آوردن فرعونیان به خدا و پذیرش تعالیم وی را مطرح کرده و بر خدامحوری در جریان امور عالم به منزله اصلی‌ترین تعالیم موسی(ع) به قومش تأکید می‌کند. آیه نابودى فرعونیان و به حاکمیت رسیدن بنى اسرائیل، پرتوى از ربوبیت خداوند نسبت به آنان دانسته و فرعون و اشراف دربار او را دشمنان قوم موسى معرفی می‌نماید.

آیه در ادامه با اشاره به نظارت خداوند بر اعمال و رفتار انسان‌ها، به طور خاص نظارت پروردگار بر کردار و اقدامات حکمرانان را مورد توجه قرار می‌دهد و از آزمایش بنى اسرائیل به منزله یکی از اهداف امدادهاى الهى براى حاکمیت بخشیدن به آنان پس از پیروزى بر دشمنان‌شان پرده برمی‌دارد که نوعی هشدار را در دل خود نیز دارد.

در حقیقت توجه حاکمان به نظارت خداوند بر اعمال ایشان، زمینه‌ساز گرایش آنان به کردار نیک و پرهیزشان از اعمال نارواست و خداوند با رساندن تقواپیشگان به حکومت، آنان را آزمایش خواهد کرد.

رهبر معظم انقلاب نیز با استناد به این آیه حوصله و صبر انقلابی را در مقابل خشم انقلابی مطرح کرده و می‌فرمایند: «وقتی‌که حضرت موسیٰ بعد از پیغمبری آمدند به مصر و آن معجزه را نشان دادند و دعوت و این حرفها -خب، بنی‌اسرائیل منتظر بودند دیگر؛ از گذشته خبر داده شده بود که یک منجی‌ای خواهد آمد و آن منجی هم موسیٰ است؛ حالا موسیٰ آمده، منتظر بودند بمجرّدی‌که موسیٰ آمد، دستگاه فرعون کن‌فیکون بشود؛ نشده بود- قرآن میگوید آمدند پیش حضرت موسیٰ و گفتند که «اوذینا مِن قَبلِ اَن تَأتِیَنا وَ مِن بَعدِ ما جِئتَنا»؛ تو که آمدی چه فرقی کرد؟ چه تفاوتی کرد؟ قبل از اینکه بیایی هم ما را آزار میکردند، زیر فشار بودیم، حالا هم که آمدی باز زیر فشاریم. ببینید! این آن حالت بی‌صبریِ بنی‌اسرائیلی است؛ بی‌صبری. حضرت موسیٰ گفت خب صبر کنید: اِنَّ الاَرضَ لله یورِثُها مَن یَشاءُ مِن عِبادِه وَ العاقِبَةُ لِلمُتَّقین؛ تقوا اگر داشته باشید، عاقبت مال شما است؛ صبر لازم است.» (بیانات در دیدار جمعی از دانشجویان، 7 خرداد 1397)

در واقع به تعبیر تفسیر نمونه «این آیه شکوه و گله‏‌هاى بنى اسرائیل را از مشکلاتى که بعد از قیام موسى (ع) با آن دست به گریبان بودند، منعکس مى‏‌سازد ولى موسى (ع) به آنها فهماند با این که سر انجام پیروز خواهند شد، اما راه درازى در پیش دارند، و این پیروزى طبق سنت الهى در سایه استقامت و کوشش و تلاش به دست خواهد آمد.»

بنابراین از این آیه می‌توان نتیجه گرفت که:

ـ رفاه و امنيّت، اوّلين خواسته‌هاى مردم از حكومت‌هاست.

ـ مردم ضعيف الايمان، در هر شرايطى از انبيا توقّع رفاه دارند و در غير اين صورت از آنان نيز انتقاد مى‌كنند.

ـ‌ گاهى رهبران آسمانى، مورد انتقاد پيروان كم‌ظرفيّت و كم‌تحمّل خود نيز قرار مى‌گرفتند.

ـ اغلب مردم، سعادت و خوشى را در راحتى و آسايش مى‌پندارند و نبود آن را ناكامى مى‌دانند، غافل از آنكه اديان آسمانى براى تنظيم و جهت صحيح دادن به زندگى آمده‌اند، نه برطرف كردن تمام مشكلات دنيوى مردم.

ـ رهبر بايد انتقادها را بشنود و پيام اميدبخش بدهد.

ـ ايمان به نظارت خداوند، مايه‌ دقت و پرهيزكارى است.

ـ حكومت بر مردم، وسيله‌ آزمايش است، نه لذت‌جويى.

ـ مردم در قبال حكومت مسئولند و با آن آزمايش مى‌شوند.

گزارش از مهدی مخبری