«سعدی»؛ شعبده‌بازی که زبان مادری ما را جهانی کرد + صوت
پژوهشگر زبان فارسی با تأکید بر آنکه «سعدی»؛ شعبده‌بازی است که زبان مادری ما را جهانی کرده است، تصریح کرد: دلیل این مدعا را می‌توان در نامگذاری بسیاری از کودکان فرانسه قرن بیستم به نام «سعدی» تا حکاکی اشعار او بر سنگ‌مزار شاهزاده هندی و سرایش «گلستان ژاپنی» از غرب تا شرق دور به نظاره نشست.
قدمعلی سرامی، شاعر، پژوهشگر حوزه زبان فارسی و عضو هیئت امنای بنیاد فردوسی در گفت‌وگو با ایکنا درباره ویژگی بارز آثار سعدی با بیان آنکه بارزترین ویژگی ادبیات سعدی عام و خاص بودن زبان و جهان ادبیات آن است که هم مردم عادی و عامی از آثارش لذت می‌برند و هم خواص در مواجهه با آثار او حظ وافی و کافی می‌برند، یادآور شد: اثبات این مدعا را می‌توان در تبدیل شدن بخشی از ادبیات و زبان آثار سعدی به ضرب‌المثل‌های روزمره فرهنگ ایرانی است.
سراینده دفتر شعر «از دو نقطه تا همه چیز» با اشاره به ضرب‌المثل‌های؛ «تو نیکی می‌کن و در دجله انداز/ که ایزد در بیابانت دهد باز» یا «بار محنت خود بِه که بار منت خلق» گفت: حتی برخی از جمله‌های مسجع و متکلف او نیز میان زبان عموم مردم راه خود را پیدا کرده است که برجسته‌ترین آن دیباچه گلستان سعدی است که «منت خدای را عز و جل که طاعتش موجب قربت است و به شکر اندرش مزید نعمت. هر نفسی که فرو می‌رود ممد حیات است و چون بر می‌آید مفرح ذات. پس در هر نفسی دو نعمت موجود است و بر هر نعمتی شکری واجب.»
این پژوهشگر زبان و ادبیات فارسی یادآور شد: با مرور این دست از ضرب‌المثل‌ها و بسیاری دیگر از گفته‌های سعدی که به حوزه محاوره و گفت‌وگوی روزمره مردمان راه خود را باز کرده به‌وضوح می‌توان دریافت که به جز ارتباط عمیقِ ذاتِ ادبیات یک ادیب و شاعر عامل دیگری نمی‌تواند فرایند جاری شدن زبان و ادبیات او را در زیست و زندگی عادی مردم تا حد گفت‌وگوهای روزمره به وجود آورد. در این میان شاهدیم حتی افرادی که حوزه تخصصی فعالیت‌شان حوزه ادبیات نیست یا در این شاخه تحصیل نکرده‌اند نیز یا این جمله‌ها را شنیده‌اند و یا در زندگی روزمره آنها را به‌کار می‌برند.
«سعدی»؛ نام بسیاری از کودکان فرانسوی قرن بیستم
سرامی با تأکید بر آنکه خطاب کردن سعدی به عنوان «افصح المتکلمین» شاعران و ادیبان ایران‌زمین، برترین صفت و زیبنده‌ترین لقب برای این شاعر و ادیب قرن هفتم کشورمان است و افزود: سعدی از فصیح‌ترین شاعران زبان فارسی است چرا که فراگیری نام، ادبیات و زبان ادبی او در زیست و زندگی مردم غیرقابل چشم‌پوشی است.
عضو هیات امنای بنیاد فردوسی خاطرنشان کرد: هم‌زمان با ترجمه آثار سعدی به زبان‌های خارجی، خاصه به زبان فرانسه و راه پیدا کردن ادبیات او میان مردمان فرانسوی‌زبان، شاهدیم که ادبیات کشور فرانسه که خود یکی از قطب‌های اصلی ادبیات اروپا و جهان به شمار می‌رود به‌شدت تحت تأثیر نگاه، زبان و روایت‌های سعدی در مواجهه با مسائل انسانی قرار می‌گیرد.
نویسنده کتاب «چراغ خدا همیشه روشن است» با بیان آنکه این تأثیرگذاری تا جایی پیش می‌رود که شاهدیم بسیاری از خانواده‌های فرانسوی در قرن بیستم، نام فرزندان خود را سعدی می‌گذارند، ادامه داد: این موضوع نشان‌دهنده همان دامنه فکر و جایگاه اثرگذاری ذاتِ معنایِ متعالی ادبیات سعدی است که فرهنگ و تمدن ایرانی را در جهان گسترده می‌کند.
بزرگ‌ترین دستاورد سعدی در حوزه زبان ادبی
سرامی با اشاره به این مهم که نباید فراموش کرد، اندیشه‌هایی که از زبان سعدی در قالب روایت آثارش در نظم و نثر میان عموم مردم همگانی می‌شود، اندیشه‌هایی ناب و آفریده او نیست و این مفاهیم را در آثار ادیبان و شاعران قبل از او نیز به‌کرات می‌توان یافت، اظهار کرد: اما بزرگ‌ترین دستاورد سعدی در حوزه زبان ادبی آن است که وقتی او همان اندیشه‌هایی که پیشینیان او نیز بارها گفته‌اند و سروده‌اند را با الفاظی ساده و در عین حال نغز و پرمعنی به مخاطبانش ارائه می‌دهد؛ باعث سرایت این ادبیات، میان مخاطبان فارسی‌زبان و غیرفارسی‌زبان می‌شود.
نویسنده کتاب «عرفان در آیینهٔ ذهن انسان» با اشاره به آنکه شاید یکی از اصلی‌ترین این مفاهیم و آموزه‌های جهانی شده را می‌توان در شعر آشنا و زیبای سعدی رصد کرد؛ جایی که سروده: «بنی‌آدم اعضای یک پیکرند / که در آفرینش ز یک گوهرند؛ چو عضوی به درد آورد روزگار / دگر عضوها را نماند قرار؛ تو کز محنت دیگران بی‌غمی / نشاید که نامت نهند آدمی» افزود: بی‌تردید هر مخاطبی در مواجهه با همین ابیات کوتاه به شأن بالای فضل و ژرفای حکمتِ جهان‌بینی سعدی در قالب زبان فارسی و آثار او پی می‌برد.
رصد سعدی در سنگ‌نوشته مزار شاهزاده خانم هندی
این نویسنده و مدرس دانشگاه با اشاره به نقل خاطره‌ای قریب به 30 سال پیش در سفرش به هندوستان یادآور شد: در آن سفر به یکی از گورستان‌های قدیمی شهر وارد شدم و در مواجهه با سنگِ مزار یکی از شاهزاده خانم‌های هندی این شعر سعدی را دیدم که روی این سنگ مزار حکاکی شده بود که «گِلی خوش‌بوی در حمام روزی / رسید از دست محبوبی به دستم؛ بِدو گفتم که مشکی یا عبیری؟ / که از بوی دلاویز تو مستم؛ بگفتا من گِلی ناچیز بودم / ولیکن مدتی با گل نشستم؛ کمال هم‌نشین در من اثر کرد / وگرنه من همان خاکم که هستم.»
نویسنده کتاب «از خاک تا افلاک» ادامه داد: همین مسئله باعث شد تا طی حضورم در هندوستان درباره این شاهزاده خانم به مطالعه و پژوهش بپردازم و متوجه ارتباط بسیار نزدیک او با ادبیات سعدی شدم. این شیفتگی و ارتباط آن فرد با ادبیات سعدی تا حدی بود که وصیت کرده بود بعد از درگذشتش این قطعه شعر را بر سنگ مزارش حکاکی کنند. آیا این چیزی جز جهانی شدن و قدرت نفوذ کلام، بیان و حکمت سعدی میان عموم مردم جهان نیست؟
جهان سطحی؛ هدیه دنیای مدرن
سرامی در پاسخ به این پرسش که با توجه به ارجاعات متعددی که درباره فراگیر شدن زبان سعدی و تأثیرگذاری او میان عوام و خواص در این گفت‌وگو به آنها اشاره کردید، چرا در نسل امروز کمتر شاهد هم‌نشینی نوجوانان و جوانان با ادبیات سعدی و تبعیت از میراث بزرگ او در آثار ادبی و حتی گفتار مردمان امروز هستیم خاطرنشان کرد: این آسیب و بلایی است که دنیای مدرن و توسعه صنعت تکنولوژیک میان کل بشر به وجود آورده است. این آسیب و بلای بزرگ همین دستگاه‌های کوچکی است که ما به واسطه آن با یکدیگر ارتباط برقرار می‌کنیم که از آن به‌عنوان موبایل (تلفن همراه) یاد می‌شود. جهان بدون مرزی که این تلفن‌های هوشمند در اختیار مخاطبان قرار می‌دهد شاید وستعتش به اندازه اقیانوس باشد اما عمق آن از بند یک انگشت هم کمتر است! این آسیب سطحی‌نگری در زیست و زبان مردمان امروز و دوری آنها از دریای عمیق ادبیات حکمی و آموزنده است که آفت آن، دنیا و زندگی بشر را به خود آلوده است.
«مولانا» مقبول خواص و «سعدی» از آن تمام مردم جهان
عضو هیئت امنای بنیاد فردوسی با اشاره به آنکه سعدی؛ شعبده‌بازی است که زبان مادری ما را جهانی کرده یادآور شد: با توجه به سفرهای مختلف و متعددی که به اقصی نقاط جهان داشتم؛ عشق و علاقه مردمان جهان را به زبان، ادبیات و آثار سعدی به‌وضوح و از نزدیک دیده‌ام.
سرامی با تأکید بر آنکه مولانا به‌عنوان یکی دیگر از قله‌های ادب فارسی شاید شهرتش در حوزه بین‌الملل فراتر از سعدی باشد؛ دلیل آن، آثار متنوع اوست که زیباترین روایت‌های عرفانی که در جهان شاعرانگی مولانا تجلی پیدا کرده و این باعث شهرت فراگیر او شده است تصریح کرد: اما آن‌چه که در حوزه قصه‌ها و روایت‌های ادبیات سعدی در قالب بوستان و گلستان میان عموم مردم جهان رسوخ پیدا کرده است به‌هیچ‌وجه، آثار مولانا توانایی راهیابی به آن حد را نداشته‌اند.
سراینده دفتر شعر «با این سکوت سرخ» افزود: بیشتر آثار مولانا میان جامعه خواص و اهل ادبیات جهان شهره است؛ درحالی‌که آثار سعدی راه خود را آنچنان که در کشور ما میان عموم مردم پیدا کرده است، میان مردمان عادی سایر نقاط جهان نیز این توفیق را به دست آورده است.
«گلستان ژاپنی» و تاثیر سعدی تا شرق دور
این پژوهشگر ارشد حوزه ادبیات و مدرس دانشگاه با اشاره به جریان‌سازی ادبیات سعدی تا شرق دور؛ به مجموعه‌ای از «یوشیدا کِنکو» متفکر و ادیب ژاپنی اشاره کرد که بعد از مواجهه با گلستان سعدی دست به تولید اثری به نام «گلستان ژاپنی» با عنوان «تسوره زوره گوسا» زد خاطرنشان کرد: این کتاب به فارسی نیز برگردانده شده است. عنوان تمامی قصه‌ها و روایت‌های آن بازتاب‌دهنده مصادیقی است که این ادیب و پژوهشگر ژاپنی از سعدی وام گرفته و نزدیک به 250 حکایت کوتاه در کتاب گلستان ژاپنی با نگاه او قلمی شده است. این خود نشان‌دهنده تأثیر گلستان سعدی بر ادیبان و پژوهشگران غرب تا شرق دور در جهان به‌شمار می‌رود.
گفت‌وگو از امین خرمی
انتهای پیام
