توافق ایران و عربستان؛ بازگشت ثبات و امنیت به غرب آسیا

احمد بخشایش اردستانی، عضو هیئت علمی دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکزی، در گفت‌وگو با ایکنا، درباره ریشه‌های احیای روابط ایران و عربستان گفت: در منطقه غرب آسیا نه ایران می‌تواند عربستان را تضعیف کند نه عربستان قادر به ضعیف کردن ایران است. در دوران قبل از انقلاب ایران قطب نظامی و عربستان قطب اقتصادی منطقه بود و دو کشور با هم امنیت خلیج فارس را تأمین می‌کردند. بعد از انقلاب اسلامی، ایران انتظار داشت همان فضا استمرار پیدا کند اما عربستان سعودی چون می‌دانست ایران زمان شاه به واسطه قدرت آمریکا ژاندارم منطقه بود لذا از دریچه نگاه آمریکا به ایران نگاه می‌کرد.

وی افزود: با تیره شدن روابط ایران و آمریکا پس از انقلاب و خروج ایران از دایره نفوذ آمریکا، رابطه ایران و عربستان دچار تلاطم شد. در حقیقت ایران انتظار داشت احترام کافی را از عربستان و کشورهای عربی به دست بیاورد اما این اتفاق نیفتاد و ایران جبهه مقاومت را در منطقه شکل داد تا به عربستان بفهماند ایران لنگرگاه ثبات و امنیت منطقه است.

ثبات سیاست ایران و چرخش سیاست عربستان

بخشایش اردستانی اظهار کرد: عربستان با حضور محمد بن سلمان این قاعده را نپذیرفت و لذا با ایران مشکلاتی در لبنان، سوریه و مهمتر از همه در یمن پیدا کرد. ایران سیاست جبهه مقاومت را دنبال کرد و عربستان سعودی پس از چند سال به این نتیجه رسید که سیاست خود را تغییر دهد.

این استاد علوم سیاسی دانشگاه آزاد اسلامی بیان کرد: اصلا سردار سلیمانی به این علت به شهادت رسید که حامل پاسخ ایران به عربستان با واسطه‌گری عادل عبدالمهدی بود. آمریکایی‌ها و صهیونیست‌ها چون متوجه شدند احتمال نزدیک شدن ایران و عربستان وجود دارد ایشان را ترور کردند و احیای این رابطه را به تأخیر انداختند. وقتی این رابطه به تأخیر افتاد شاهد بودیم یمنی‌ها آرامکو را مورد هدف قرار دادند و این سعودی‌ها را از قدرت حوثی‌ها به منزله بخشی از محور مقاومت دچار حیرت و نگرانی کرد و از اینجا بود که کم کم عربستان سیاست چرخش به شرق را آغاز کرد.

وی ابراز کرد: براین مبنا مقرر شد که عربستان نفت چین را تأمین کند و چین هم چون نگاه درازمدت به این مسئله داشت لذا ثبات و امنیت در منطقه خلیج فارس برای آنها اولویت داشت. از سوی دیگر چین با ایران نیز قرارداد همکاری 25 ساله امضا کرده بود و ایران عضو سازمان همکاری شانگهای شده بود و عربستان هم درخواست عضویت در این سازمان را داده بود. پس دو کشوری که می‌خواهند عضو شانگهای شوند باید در وضعیت غیر متخاصم باشند. در این راستا ابتدا عمان و عراق واسطه رابطه ایران و عربستان شدند اما نمی‌توانستند تضمین‌های لازم را بدهند لذا چین وارد این قضیه شد و ضمانت کرد و رابطه ایران و عربستان احیا شد.

عربستان در پی تنش‌زدایی در منطقه

وی افزود: بنابراین ایران سیاست حمایت از محور مقاومت را باثبات ادامه داد و این عربستان بود که سیاست‌های خود را تغییر داد و با حوثی‌ها و سوری‌ها نیز پس از احیای روابط با ایران، وارد مذاکره شد که همه اینها نشانه چرخش و تغییر اساسی در سیاست‌ها و مواضع عربستان سعودی است.

بخشایش اردستانی یادآور شد: به اعتقاد من عربستان می‌خواهد در منطقه غرب آسیا به یک ژاپن از لحاظ اقتصادی تبدیل شود و براین مبنا به صلح و ثبات نیاز دارد. از طرفی احیای روابط عربستان با ایران به این معنا نیست که دشمن اسرائیل خواهد شد. عربستان سیاست خارجی شبیه عمان را در پیش خواهد گرفت که هم با ایران و هم با اسرائیل رابطه خواهد داشت و رویکرد تنش‌زدایی را در پیش می‌گیرد.

تغییرات در روند‌های نظم منطقه‌ای 

بخشایش اردستانی درباره تأثیر این توافق بر پویایی‌های آینده در منطقه و روندهای آتی نظم منطقه‌ای گفت: الان شرایط مانند قبل از انقلاب است که دو کشور دو بال ثبات و امنیت در منطقه بودند و اکنون این دو کشور می‌توانند ثبات را به منطقه برگردانند اگر ترکیه هم وارد این ماجرا شود یک ائتلاف قدرتمندی شکل می‌گیرد و هر سه کشور می‌توانند از همکاری با هم استفاده زیادی ببرند. به نظر من یکی از برنامه‌های آتی عربستان، احیای رابطه ایران و آمریکا است. زیرا آمریکا متوجه شده ایران منزوی و ضعیف نخواهد شد چون اگر می‌خواست چنین شود باید همان ده سال اول انقلاب این اتفاق می‌افتاد و عربستان می‌تواند واسطه این اتفاق شود.

عضو هیئت علمی دانشگاه آزاد تهران مرکزی درباره تأثیر این توافق بر توقف تلاش‌های رژیم صهیونیستی بر تشکیل بلوک‌بندی منطقه‌ای علیه ایران و از بین رفتن دوگانه محور مقاومت ـ محور ابراهیم در منطقه گفت: هیچ طرحی متوقف نمی‌شود و ایران و رژیم صهیونیستی همچنان با هم کرکری دارند. به این معنا که ایران با محور مقاومت علیه اسرائیل عمل می‌کند، مسئله قدس و فلسطین را با شدت پیگیری می‌کند و سعی می‌کند با ملت‌های اسلامی یک محور مشترک ایجاد کند. از سوی دیگر رژیم صهیونیستی نیز همچنان تلاش می‌کند نشان دهد ایران دشمن واقعی کشورهای عربی است که موفق نخواهد شد.

بخشایش اردستانی در پایان اظهار کرد: ایران امروز اسرائیل را از سه طرف، غزه، کرانه باختری و جنوب لبنان محاصره کرده و از آن طرف رژیم صهیونیستی نیز می‌خواهد با حضور در آذربایجان، ترکمنستان و برخی کشورهای دیگر ایران را تهدید کند. به اعتقاد من موفقیت ایران در جبهه مقاومت در مقابل رژیم صهیونیستی منوط به بهبود انسجام داخلی ایران با حل مشکلات اقتصادی و کاهش شکاف دولت ـ ملت است.

گفت‌وگو از مهدی مخبری