وظیفه زائران حج در نمایان کردن چهره حقیقی پیروان امام صادق(ع)

حجت‌الاسلام حسن ترکاشوند، مدیر گروه کلام پژوهشکده حج و زیارت در گفت‌وگو با ایکنا، ضمن تسلیت فرارسیدن سالروز شهادت امام صادق(ع) با اشاره به اینکه جمعی از هموطنان ما در آستانه سفر به سرزمین وحی قرار دارند و طبیعتاً توفیق زیارت قبرستان بقیع و زیارت امام صادق(ع) را نیز پیدا می‌کنند، در خصوص جایگاه خاص زیارت آن حضرت، گفت: از امام صادق(ع) روایت شده است که کسی که قبر امام و پیشوای برحق را زیارت کند و در کنار قبر آن امام چهار رکعت نماز بخواند خداوند برای او ثواب حج و عمره را می‌نویسد.

وی ادامه داد: قطعاً امام صادق(ع) امام بر حق ما و رئیس مذهب ما هستند و افرادی که توفیق زیارت قبر امام صادق(ع) را دارند، می‌توانند از این ثواب ویژه بهره‌مند باشد.

 حجت‌الاسلام ترکاشوند با اشاره به اینکه ما شیعیان عادت کرده‌ایم که در هنگام زیارت در حرم‌ها حضور داشته باشیم، گفت: امام صادق(ع) و بقیه ائمه بقیع (ع) گنبد و بارگاهی ندارند ولی مهم توجه، معرفیت و شناخت امام و توجه به جایگاه امام است. در قبرستان بقیع هم حال و هوای ویژه‌ای برای زائران به وجود می‌آید و می‌توانند این توجه را به صورت ویژه داشته باشند، لذا باید تلاش کنند بیشترین بهره را از این توفیق ببرند.

این پژوهشگر حوزه حج و زیارت ادامه داد: حج در نگاه امام صادق(ع) هم از اهمیت و جایگاه ویژه‌ای برخوردار است. روایت‌های بسیار زیادی را از امام صادق(ع) در خصوص اهمیت، فلسفه و مسائل و احکام حج داریم و شاید از هیچ امامی به این میزان روایت در خصوص حج نداشته باشیم.

تبلیغات علیه شیعیان

وی اضافه کرد: شیعیان در بین مسلمانان به اسم شیعه جعفری شناخته می‌شویم؛ متأسفانه تبلیغات زیادی علیه شیعه در بین مسلمانان سایر کشورها انجام شده و خیلی‌ها به نادرست این تلقی و تصور را دارند که شیعه یک جریان انحرافی و متفاوت با دیگر مسلمان‌ها است، در حالی که اشتراکات ما با دیگر مسلمانان بسیار زیاد است.

حجت‌الاسلام ترکاشوند ادامه داد: یکی از اتهاماتی که به شیعه زده می‌شود این است که شیعیان قرآن متفاوتی دارند؛ زائران حج تمتع ما اگر در طول حج توجه بیشتری به قرآن داشته باشند و دیگر مسلمانان ببینند که قرآنی که در دست شیعیان است، همان قرآنی است که سایر مسلمان‌ها قرائت می‌کنند این مسئله اتهام‌ها علیه شیعه را برطرف می‌کند. یا اهمیت به نماز جماعت در ایام حج بسیار مهم است و مسلمان‌ها به نماز اول وقت خیلی توجه دارند. زائران ما هم حتماً این توجه را داشته باشند و در نمازهای جماعت‌ در کنار سایر مسلمان‌ها حاضر شوند.

وی خاطرنشان کرد: امام صادق(ع) فرموده‌اند: شیعیان با رفتار و اخلاقتان زینت برای ما اهل بیت باشید. زائران اگر با اخلاق خوش و مؤدبانه با دیگر زائران برخورد کنند، به قرآن اهمیت بدهند، به عبادت و نماز اول وقت اهمیت بدهند و به فکر حقوق و حریم دیگران باشند و به آن توجه کنند قطعاً باعث از بین رفتن بسیاری از شبهات و ابهاماتی می‌شود که برای دیگر مسلمان علیه شیعیان به وجود آمده و با این عملکرد چهره زیبای پیروان مکتب امام صادق(ع) را نمایان و پدیدار می‌کنند. 

مدیر گروه کلام پژوهشکده حج و زیارت در ادامه به تشریح این مسئله پرداخت که چرا امام صادق(ع) رئیس مذهب شیعه شناخته می‌شوند و گفت: امام صادق(ع) به عنوان رئیس مذهب شیعه شناخته می‌شود. لازم است به این نکته توجه کنیم که این مسئله به این معنی نیست که مذهب شیعه را امام صادق(ع) پایه‌گذاری کرده‌اند؛ ما بر اساس دلایل و شواهد نقلی و تاریخی معتقد هستیم که مذهب شیعه همان قرائت نابی است که پیامبر مکرم اسلام از اسلام در اختیار مردم قرار داده است و شیعه و تشیع همزاد با اصل اسلام است.

چرا امام صادق(ع) رئیس مذهب شیعه است

وی ادامه داد: علت اینکه امام صادق(ع) را رئیس مذهب تشیع می‌گویند به این دلیل است که ائمه معصومین(ع) تا دوران امام صادق(ع) با بحران‌های سیاسی و اجتماعی فراوانی مواجه بودند و فرصت و زمینه آنچنانی برای تبیین معارف و نشر حقایق دین که از پیامبر (ص) به آنها رسیده بود فراهم نمی‌شد. ولی در دوران امام صادق(ع) به خاطر اختلاف‌ها و تنش‌هایی که بین بنی‌امیه و بنی‌عباس به وجود آمده بود فرصت مناسبی برای امام صادق(ع) پیش آمد که بسیاری از معارف حقیقی و ناب اسلام و اسلام نبوی را برای مردم تبیین و بازگوکنند.

ترکاشوند افزود: ایشان اصول و محورهای مذهب شیعه را که همان اسلام ناب است برای مردم تبیین کردند؛ لذا چون این آموزه‌ها عمدتاً توسط امام صادق(ع) بازیابی و احیاء شده است به امام صادق(ع) رئیس مذهب شیعه گفته می‌شود. بخش عمده‌ای از فعالیت‌های امام صادق(ع) در آن دوران به احیاء و نشر معارف دین و احادیثی که از پیامبر مکرم اسلام(ص) سلسله‌وار به ایشان رسیده بود، اختصاص پیدا کرد.

وی تصریح کرد: به همین خاطر میراث بسیار ارزشمند و بی‌نظیری حضرت از خودشان به جا گذاشتند. برخی جایگاه حضرت را در بیان احادیث ناظر بر ابعاد و زوایای دین به منزله سر نسبت به بدن دانسته‌اند. احادیث نقل شده از امام صادق(ع) خیلی بیشتر از سایر ائمه است و غالب سند روایت‌های شیعی به ایشان منتهی می‌شود. هم در منابع شیعه و هم در منابع اهل سنت احادیث بسیاری از امام صادق(ع) در ابواب گوناگون فقهی چه در اصول و فروع دین و چه در مباحث اخلاقی، مناظرات و ... از حضرت نقل شده است.

ترکاشوند اضافه کرد: در برخی از نقل‌ها است که بالغ بر 30 هزار حدیث فقط از دو راوی یعنی محمد بن مسلم و اَبانِ‌ بن تَغْلِب از امام صادق(ع) و امام باقر(ع) نقل شده است و بر همین اساس هم هست که فقه شیعه که یک فقه بسیار پویا و پاسخگوی به همه نیازهای دینی انسان است عمدتاً مبتنی بر روایت‌هایی است که از امام صادق(ع) نقل شده است. نجاشی که یک رجال شناس شیعی است می‌گوید که در مسجد کوفه 900 نفر از شخصیت‌های بزرگ علمی که افتخار شاگردی امام صادق(ع) را داشتند به نقل حدیث می‌پرداختند.

کارکرد میراث امام صادق(ع) در عصر کنونی

وی در بخش پایانی سخنان خود به تشریح این مسئله پرداخت که چگونه در عصر حاضر می‌توان از میراث علمی گسترده امام صادق(ع) برای مواجهه با تحریف‌های صورت گرفته در دین و مواجهه با شبهات استفاده کرد و گفت: معتقدیم که اسلام آخرین دینی است که از ناحیه خالق هستی بر بشر عرضه شده است. قاعدتاً آموزه‌های این دین باید تا قیامت پاسخگوی نیازهای معرفتی و دینی انسان باشد و این یک اصل مسلم و قطعی است.

ترکاشوند ادامه داد: قرآن به عنوان اصلی‌ترین منبع دین و معجزه جاودان الهی در اختیار ما هست اما در قرآن همه مسائل دین در ابعاد و زوایای مختلف آن به صورت جزئی و تفصیلی بیان نشده است؛ مثلاً در قرآن گفته نشده است که نماز صبح دو رکعت و نماز ظهر چهار رکعت است بلکه به اصل این مسئله اشاره کرده است که نماز بخوانید و نحوه اقامه نماز را پیامبر (ص) بیان کرده‌اند چرا که این مسئولیت را خداوند به پیامبر خود واگذار و فرموده که ای پیامبر، ما قرآن را بر تو نازل کرده‌ایم تا تو آن را برای مردم تبیین کنی. پس تبیین و تفسیر صحیح و درست از شریعت و دین وظیفه پیامبر اکرم(ص) بود.

وی اضافه کرد: پیامبر(ص) متناسب با شرایط دوران خودشان و نیازهایی که در آن دوران بوده معارف دین را تفسیر و تبیین می‌کردند، اما قطعاً روایاتی که از پیامبر اسلام رسیده پاسخگوی همه نیازها تا قیامت نیست چرا که متناسب با نیاز دوران رسول الله (ص) بیان شده است و با رشد و پیشرفت بشر مسائل و نیازهای جدیدی مدام مطرح می‌شود که باید دین پاسخگوی آنها باشد.  

وی در خصوص راه‌کار شیعه برای پاسخگویی به نیازهای هر عصر، گفت: راه‌کاری که شیعه دارد این است که پیامبر اسلام تفسیر صحیح قرآن و همه معارف و آموزه‌های دین را به صورت تام و تمام بعد از خودشان در اختیار انسان‌های شایسته و معصومی قرار دادند که آنها هم مانند پیامبر عصمت و علم تام و کامل به شریعت الهی و دین خدا دارند که هر کدام از این افراد در زمان خودشان معارف را در اختیار انسان‌ها و طالبان حق و حقیقت قرار داده‌اند. یعنی علم دین از پیامبر(ص) به حضرت علی(ع) و از ایشان به سایر ائمه منتقل شده است.

250 سال بیان معارف دین توسط ائمه(ع)

این پژوهشگر حوزه حج و زیارت افزود: این علم وقتی به امام صادق(ع) می‌رسد و آن فرصت ویژه‌ برای امام صادق(ع) پیش می‌آید، بخش قابل توجه و چشم‌گیری از معارف دین را در ابعاد مختلف بیان می‌کنند، یعنی طی 250 سالی که دوران حضور ائمه(ع) بوده است معارف دین در قالب روایت‌های متعددی که از معصومین (ع) در اختیار بشر قرار می‌گیرد.

وی ادامه داد: اکنون ما از حضور امام معصوم(ع) محروم هستیم و علت آن هم خود ما هستیم؛ ولی گنجینه و منبع عظیمی از معارف دین در اختیار ما قرار گرفته است. علاوه بر این منابع، شیوه و روش فهم مسائل جدید دینی از قرآن و روایات معصومین (ع) هم به ما آموزش داده شده است. یعنی خود معصومین (ع) به ما یاد داده‌اند که اگر شما می‌خواهید حکم الهی را و نگاه دین و خدا به مسائل جدیدی که در زندگی شما به وجود می‌آید را بدانید، به این شیوه از قرآن و روایت‌های معصومین استفاده و به حکم الهی دست پیدا کنید.

حجت‌الاسلام ترکاشوند افزود: این روش همان اجتهاد است. اجتهاد یعنی کشف احکام جدید از منابع دینی با روشی که خود اهل بیت(ع) به ما داده‌اند و راه‌کاری است که امروزه در اختیار ما قرار دارد و ما می‌توانیم برای دستیابی به حکم الهی و نظر دین در خصوص مسائل جدیدی که در دوران ما به وجود می‌آید و قبلاً نبوده با مراجعه به متخصصان و دین‌شناسان که مجتهدین و مراجع تقلید هستند احکام دینمان را یاد بگیریم.

وی در پایان گفت: اگر امروز به سراغ متخصصان دین‌شناس برویم، بر سر سفره اهل بیت و امام صادق(ع) نشسته‌ایم و داریم از علم وافر امام صادق(ع) با واسطه علما بهره می‌گیریم. به هر حال یا خودمان باید مجتهد شویم و قدرت فهم دین را از منابع اصلی آن که همان قرآن و سنت است به دست بیاوریم یا اینکه اگر خودمان این توانایی را نداریم با مراجعه به متخصصان (که مراجعه به متخصص یک اصل عقلایی کاملاً پذیرفته شده است) به معارف دینمان دست پیدا کنیم.