فلسفه مخالفت شدید قرآن با اشاعه و نشر منکر و شایعه

به گزارش ایکنا، رهبر انقلاب اسلامی در بیانات‌شان در دیدار نمایندگان مجلس شورای اسلامی به دو آیه 80 سوره «اسرا» و 19 سوره «نور» استناد فرمودند. ایشان در بخشی از این بیانات با استناد به آیه 19 سوره «نور» فرمودند: «حرّیّت و صراحت این مجلس خوب است. این حرّیّت و صراحت را با تقوا و صداقت کافی حتماً همراه کنید؛ یعنی اگر بنا است یک چیزی گفته بشود، یک حرفی گفته بشود، خب با صراحت گفته بشود، منتها رعایت صداقت بشود، رعایت تقوا بشود. قرآن کریم می‌فرماید: «اِنَّ الَّذینَ یُحِبّونَ اَن تَشیعَ الفاحِشَةُ فِی الَّذینَ آمَنوا». اگر چیزی است که می‌توان به دستگاه‌های مسئول، دستگاه‌های اطّلاعاتی، دستگاه‌های دولتی تذکّر داد و گفت و جلویش را گرفت، لزومی ندارد که انسان این را علنی بکند. یک جایی البتّه چرا، لازم است، امّا آنجا هم بایست تقوا رعایت بشود، صداقت رعایت بشود.»

متن آیه: «إِنَّ الَّذِينَ يُحِبُّونَ أَنْ تَشِيعَ الْفَاحِشَةُ فِي الَّذِينَ آمَنُوا لَهُمْ عَذَابٌ أَلِيمٌ فِي الدُّنْيَا وَالْآخِرَةِ ۚ وَاللَّهُ يَعْلَمُ وَأَنْتُمْ لَا تَعْلَمُونَ»

ترجمه آیه: «كسانى كه دوست دارند كه زشتكارى در ميان آنان كه ايمان آورده‌اند، شيوع پيدا كند، براى آنان در دنيا و آخرت عذابى پر درد خواهد بود، و خدا[ست كه‌] مى‌داند و شما نمى‌دانيد.»

این آیه در خصوص اشاعه فحشا و دامن زدن به بدی‌هایی که در خفا انجام می‌شود بحث می‌کند. در واقع همچنان که در پاکی و سلامتی خانه شخصی خود تلاش داریم جامعه هم باید همین‌گونه باشد به همین خاطر اسلام هم با هر کاری که فضای سالم و امن جامعه را به هم می‌ریزد مبارزه می‌کند؛ مانند تهمت، غیبت، تحقیر و تمسخر دیگران، ربا و...، زیرا از نگاه اسلام اشاعه گناه موجب قبح‌زدایی آن می‌شود. 

از همین منظر است که در نگاه دینی کسی که با زبان و قلم و امروزه در قالب رسانه و فضای مجازی یک منکر و رفتار زشتی را در فضای عمومی منتشر می‌کند همانند کسی است که آن منکر را مرتکب شده است.

در واقع قرآن در این آیه از یک قانون کلی و جامع به جای یک اقدام شخصی صحبت می‌کند و حتی دامنه آن را به کسانی که دوست دارند فحشا و منکر را اشاعه دهند توسعه می‌دهد و آن را تنها محدود به اشاعه‌دهندگان منکر نمی‌کند.

طبق نظر تفسیر نمونه «اشاعه فحشا منحصر به اين نيست كه انسان تهمت و دروغ بى‌اساسى را در مورد زن و مـرد با ايمانى نشر دهد و آنها را به عمل منافى عفت متهم سازد بلکه اين يكى از مصاديق آن است اما منحصر به آن نيست. اين تعبير مفهوم وسيعى دارد كه هر گونه نشر فساد و اشاعه زشتی‌ها و قبائح و كمک به توسعه آن را شامل مى‌شود.»  

اینکه مى‌بينيم در اسلام غيبت به شدت تقبیح و به مانند «خوردن گوشت برادر مرده» دانسته شده اين است كه غيبت، عيوب پنهانى را آشكار مى‌سازد و حرمت جامعه را جريحه‌دار مى‌كند و لذا اینکه در اسلام دستور عيب‌پوشى داده شده يک دليلش همين است كه گناه جنبه عمومى و همگانى پيدا نكند.

در حقیقت اسلام به دنبال آن است که عظمت زشتی گناه و منکر در نگاه توده مردم حفظ شود تا یک سد بزرگ در برابر آلودگی‌ها و مفساد باشد و چون اشاعه فحشا و منکر و تظاهر به فسق عظمت زشتی گناه را کوچک کرده و این سد را می‌شکند و لذا اسلام هر نوع ابراز تمایل به زشتی و گناه را در یک دامنه وسیع محکوم و عذاب سختی را وعده می‌دهد.

شایعه‌سازی و انتشار اخبار دروغ یکی از مصادیق اشاعه منکر است که امروزه با گسترش فضای مجازی شدت بیشتری پیدا کرده و یکی از ابزارهای جنگ روانی دشمنان برای ایجاد تزلزل در انسجام و همبستگی جامعه اسلامی و ایجاد بدبینی و بی‌اعتمادی در جامعه نسبت به نظام اسلامی است. در حقیقت هنگامى كه دشمن قادر نيست از طريق رويارویى مستقیم و نظامی به اهداف خود برسد پخش شايعات و اخبار دروغ  را در دستور کار قرار داده و از اين طريق افكار عمومى را نسبت به کارآمدی نظام سیاسی مستقر و آینده زندگی خود ناامید و نگران می‌سازد.

بر مبنای این آیه می‌توان گفت علاقه‌مندی به گناه، مقدمه‌اى برای ارتکاب گناه است ولذا در مسیر نهى از منكر باید علاقه به منكر را محو كرد. با همین نگاه اشاعه عامدانه فحشا و گناه تنها یک اقدام فردی و شخصی نیست بلکه چون موجب تزلزل ارکان فرهنگی و هویتی جامعه می‌شود و از زشتی گناه در جامعه می‌کاهد و به مرور حتی گناه را از یک ضد ارزش به ارزش تبدیل می‌کند، «عذاب الیم» در انتهای آیه به منزله وعده قطعی به این دسته افراد داده شده و براساس همین نگاه قرآن، حکومت اسلامی وظیفه دارد با کسانی که به طور آگاهانه و سازماندهی شده به اشاعه فحشا و منکر و پخش شایعات و اخبار دروغ دست می زنند مقابله کند. 

گزارش از مهدی مخبری