بازبینی منشور توسعه فرهنگ قرآنی با محوریت مسجد ضروری است

در ایران فعالیت‌های حوزه قرآن و عترت به دلیل سبقه فرهنگی و تاریخی و در نهایت وقوع انقلاب اسلامی از جایگاه ویژه‌ای برخوردار است. جایگاه و اهمیت سازمان‌های فرهنگی به صورت عام و نهادهای قرآنی به صورت خاص، مباحث متعددی را درباره ساماندهی، سیاستگذاری و برنامه‌ریزی آن‌ها مطرح ساخته است. سازمان دارالقرآن‌ الکریم، ازجمله این دستگاه‌های قرآنی است که از ابتدای شکل‌گیری در سال ۱۳۶۰ تاکنون تلاش کرده تا با شناخت نیاز‌های قرآنی جامعه و همچنین توجه به جهت‌دهی‌های کلیدی منویات مقام معظم رهبری به منظور ابداع و اجرای فعالیت‌های جدید در گسترده‌ترین شبکه تشکیلات قرآنی کشور آن هم ذیل اختیاراتش گام بردارد.

عملیاتی کردن درست و به هنگام وظایف و اهداف سازمان دارالقرآن بی‌شک موجب ارتقای فعالیت‌های قرآنی کشور خواهد شد، در حالی که طی سال‌های گذشته به دلیل شیوع کرونا اجرای این برنامه‌ها با موانعی همراه بوده است؛ در کنار این موارد، تغییرات مدیریتی این سازمان از دیگر موضوعاتی است که اقدامات آن را با فراز و فرود‌هایی همراه کرد.

با روی کار آمدن مدیریت جدید سازمان دارالقرآن و فروکش کردن پاندمی کرونا بررسی مجدد فعالیت‌های گذشته و آینده این سازمان با هدف مطالبه‌گری برنامه‌های قرآنی ضروری به نظر می‌رسد. به همین سبب با حجت‌الاسلام علی تقی‌زاده، رئیس سازمان دارالقرآن الکریم، که حدود هشت ماه از تصدی‌گری‌اش بر این مسئولیت می‌گذرد، گفت‌وگو کرده‌ایم. وی در بخش اول این گفت‌وگو به جزئیاتی از کم و کیف فعالیت‌های جدید و پیش روی این سازمان اشاره کرد و در ادامه بخش دوم آن را می‌خوانید؛

بیشتر بخوانید:

از سرنوشت هزار مؤسسه‌ قرآنی که کرونا چراغشان را خاموش کرد تا رونق خانه‌های قرآن

ایکنا_ یکی از منویات و تاکیدات همواره مقام معظم رهبری تبدیل مساجد به پایگاه‌های قرآنی است. از نظر شما مفهوم‌شناسی پایگاه‌های قرآنی در نظام‌واره ایشان در این حوزه چیست و چگونه این امر محقق می‌شود؟

برای پیگیری عمیق‌تر این فرمایش، ابتدا جایگاه مسجد و قرآن در نظام حکمرانی و نگاه ایشان را باید به درستی درک کنیم. از طرفی ایشان مباحث قرآنی را جز راهبردی‌ترین موضوعات امروز جامعه می‌دانند و هدف تمامی فعالیت‌های قرآنی را قرآنی‌کردن جامعه می‌دانند. ایشان قرآنی‌شدن را تلاش در مسیر دستیابی به تمدن اسلامی قرار داده‌اند؛ از طرف دیگر در لایه حکمرانی، که ایشان تاکید بر حکمرانی محلی و مردمی دارند، پایگاه ویژه این حکمرانی را مسجد می‌دانند.

متأسفانه طی این سال‌ها نتوانسته‌ایم بسیاری از اضلاع حکمرانی را مانند بحث قضاوت، مشاوره، رسیدگی به امور اجتماعی در محلات را وارد مسجد کنیم و حتی وظایف ذاتی مسجد را هم از آن خارج کردیم، یعنی ما با احیای نمازخانه، نماز‌ها را از مساجد بیرون بردیم و با احداث حسینیه هیئت‌ها و با مؤسسات و ساختمان‌هایی که به قرآنی‌ها منتصب است، خود قرآن را هم از مساجد خارج کردیم که این یک رویکرد اشتباه بود.

پیشنهاد بازبینی منشور توسعه فرهنگ قرآنی با محوریت مسجد

وقتی با فرمایش و کلیدواژه مقام معظم رهبری درباره «پایگاه قرآنی مساجد» روبه‌رو می‌شویم، اولین چیزی که به ذهن می‌رسد، این است که تمام اتفاقات باید از نقطه مسجد و با محوریت امام محله شکل گیرد. این دقیقاً همان مقصدی می‌شود که باید به سمت آن رفت و طبیعتاً برای ما یکسری وظایف و سیاستگذاری شکل می‌دهد. بر همین اساس به دوستان شورای توسعه فرهنگ قرآنی پیشنهاد دادیم تا سند منشور توسعه فرهنگ قرآنی را یک‌بار با محوریت مسجد بازبینی کنند، چراکه این موضوع یکی از الزامات مطالبه مقام معظم رهبری است.

شورای توسعه فرهنگ قرآنی نیز در یک لایه پائین‌تر، کاربردی‌تر و عملیاتی‌تر یک حداقلی را برای پایگاه‌های قرآنی مساجد مطرح کرده‌اند و امسال، عزم داریم تا با هماهنگی بنیاد هدایت که بحث مساجد را در سازمان تبلیغات اسلامی و همچنین دارالقرآن بسیج، که این ایده را به صورت جدی دنبال می‌کنند، حداقل در دو هزار مسجد پایگاه‌های قرآنی را شکل دهیم؛ البته این حداقل هم اینگونه است که در تمامی این مساجد جلسات تلاوت تدبری با محوریت مسجد به صورت حداقل هفتگی و به صورت جذاب در مساجد شکل گیرد.

با توجه به این موضوع چه در لایه تربیت ائمه جماعات و چه تربیت کنشگران مساجد که می‌خواهند این فضای قرآنی را دنبال کنند و چه در لایه‌های مجوز‌دهی به پایگاه‌های قرآنی مساجد با سازمان دارالقرآن، بنیاد هدایت و دارالقرآن بسیج در شورای توسعه فرهنک قرآنی این اقدام را جلو می‌بریم که این قضیه جدی‌تر دنبال شود.

ایکنا_ در یک برهه زمانی شاهد عدم حضور پیشکسوتان قرآنی در جمع اعضای هیئت امنای سازمان دارالقرآن بودیم و گویی به حضور این چهره‌ها بی‌توجهی شده بود؛ اما در حال حاضر شاهد بازگشت چهره‌های فعال قرآنی به این جمع هستیم. چه اتفاقی افتاد و چه ضرورتی احساس شد که دوباره از پیشکسوتان این عرصه دعوت شد؟

تا حدی که بنده اطلاع دارم در همه برهه‌ها تلاش شده بود که از ظرفیت پیشکسوتان قرآنی در سازمان دارالقرآن استفاده شود و تا امروز هم جلسات هیئت امنای سازمان، همیشه در کنار این بزرگواران برگزار شده است، البته تغییراتی از حدود خرداد سال گذشته تا دی‌ماه همان سال صورت گرفت و ۳ نفر از شخصیت‌های جدی قرآنی با سه نفر دیگر جایگزین شدند؛ خود آقای قمی و بزرگوارانی که توفیق خدمت به قرآن را در سازمان دارالقرآن داشته‌اند به این حقیقت اذعان دارند که پیشکسوتان جامعه قرآنی عملا پیشروان هر تحولی در فضای قرآنی هستند.

اگر بخواهیم امروز به مباحث جهاد تبیین بپردازیم و بحث انس و تدبر را ضریب دهیم بدون همراهی طیف‌های جامعه قرآنی شدنی نیست و خود آن‌ها باید میدان‌دار این تحول باشند. در حقیقت این طیف‌ گام‌هایی را به سمت این تحول برداشته‌اند و با توجه به جلساتی که در خدمت مدیران گذشته سازمان ازجمله آقای قره‌شیخلو، بودیم. از حدود سال ۹۲ رویکرد سازمان دارالقرآن به سمت مباحث تربیت قرآنی و سبک زندگی قرآنی رفت و از سال ۹۴ محتوا و دوره‌های آموزشی آن شکل گرفت و این نشان‌دهنده این است که این رویکرد در گروه سابق سازمان دارالقرآن هم وجود داشته است و امروز هم در گفت‌وگو‌هایی که داریم به شدت فضای همدلانه و هم‌افزایی وجود دارد.

امید داریم با جدی‌شدن حضور اساتیدی مانند استاد خواجوی که به معنایی ایشان مؤسس سازمان دارالقرآن بوده‌اند و نقطه عطف و اوج سازمان برعهده ایشان بود و همچنین سایر عزیزانی که در طول سالیان گذشته در سازمان دارالقرآن زحمت کشیده‌اند، بتوانیم از توان و عقبه آن‌ها برای تحول و ارتقای سازمان دارالقرآن الکریم و امور قرآنی نهایت استفاده را داشته باشیم.

ایکنا_ در دوره مدیریتی شما شاهد اقداماتی در عرصه فناوری اطلاعات و فضای مجازی بودیم که البته در گذشته نیز برخی از اینگونه فعالیت‌‌ها صورت می‌گرفت که امروز متوقف شده‌اند و برخی نیز ادامه پیدا کرده است. نگاه شما در استفاده از فناوری در پیشبرد اهداف سازمانی و قرآنی در این عرصه چیست؟

یکی از مباحث فضای مجازی است که قطعاً باید طراحی‌های ویژه‌ای در این خصوص داشته باشیم. در ماه مبارک رمضان بالغ بر ۷۰۰ هزار نفر به صورت منظم در مسابقات روزانه پویش قرآنی که سازمان برگزار کرد، شرکت می‌کردند. در کنار این از ظرفیت‌هایی مانند برنامه شاد که در اختیار آموزش و پرورش است نیز بهره‌مند شدیم.

بحث دیگر سامانه‌ها هستند. یکی از عرصه‌هایی که سازمان دارالقرآن در آن پیشرو بوده‌است، سامانه‌های تخصصی است که از سال ۹۷ شکل گرفت. بر همین اساس حدود ۱۱ سامانه طراحی شد که نیاز‌های مختلف سازمان را برآورده کند. برخی از این‌ سامانه‌ها به صورت کامل تدوین شد و امروز هم مورد بهره‌برداری قرار گرفته است. اما مسئله‌ای که ما امروز در بازبینی سامانه‌ها داریم این است که چقدر این‌ها ناظر بر نیاز‌های واقعی سازمان بوده است. براین اساس احتمال می‌دهیم دیگر نیازی به وجود برخی از این سامانه‌ها نباشد و برخی دیگر از آن‌ها را ضریب خواهیم داد. البته این امکان وجود دارد که برخی از نیاز‌های جدید، با این‌ ظرفیت‌ها برطرف نشود و مجبور شویم در سال جدید طراحی جدیدی داشته باشیم.

به صورت کلی بحث فناوری اطلاعات و فضای مجازی را جدی گرفته‌ایم و سازمان دارالقرآن باید در این امر پیشرو باشد. همانطور که طی سال‌های گذشته نشان داده حرف‌های جدی درباره این موضوع دارد، این مسئله را تقویت و در این زمینه نیرو‌هایی را به سازمان اضافه کرده‌ایم و امیدواریم تا سه ماه دیگر تصویر روشنی برای چند سال پیش‌رو در حوزه سامانه‌ها ارائه دهیم.

ایکنا_ توضیحاتی را درباره بودجه فعلی سازمان دارالقرآن الکریم ارائه دهید. 

بودجه سازمان دارالقرآن به دلیل اینکه ذیل سازمان تبلیغات اسلامی تعریف می‌شود، طبیعتاً با بالا و پایین شدن‌هایی که برای سازمان تبلیغات اسلامی به وجود می‌آید ما نیز تحت الشعاع قرار می‌گیریم. متاسفانه سال ۱۴۰۲ با اینکه سازمان تبلیغات اسلامی اتفاقات خوبی را طی سال‌های گذشته انجام داد و مورد توجه ویژه و عنایت مقام معظم رهبری قرار گرفت، حدود ۲۰۰ میلیارد تومان از بودجه آن کم شد و این بحرانی را در سازمان تبلیغات اسلامی به وجود آورد. با توجه به اینکه ما یک جهش ۲۵ درصدی در حقوق‌ها داریم و قسمت عمده‌ای از بودجه صرف پرداخت حقوق کارکنان می‌شود، قطعاً معضلی را به وجود آورد. البته از سه ماه قبل پیگیری‌هایی را در فضای مجلس داشتیم. این دغدغه را داریم، باتوجه به اینکه در سال ۱۴۰۲ موفق نشدیم به افزایش این بودجه برسیم در سال آینده بتوانیم ردیف‌بودجه مستقلی را برای فعالیت‌های قرآنی سازمان تبلیغات اسلامی داشته باشیم. برهمین اساس رایزنی‌هایی در لایه‌های مجلس شکل گرفت و نهایتاً قول‌هایی داده شد تا برای فعالیت‌های قرآنی سازمان تبلیغات بودجه ویژه‌ای تخصیص پیدا کند. برخی از این موارد هم محقق شد، اما به دلیل نداشتن ردیف‌بودجه مستقل در هاله‌ای از ابهام است.

باید بدانیم اگر بودجه‌ای به سازمان تبلیغات اسلامی اضافه شده است چه مقدار از آن باید در اختیار فضای قرآنی قرار گیرد و امیدواریم که نسبت به سال گذشته یک جهش سه برابری بودجه داشته باشیم. امیدواریم باتوجه به عنایتی که شخص آقای قمی به ارتقای فعالیت‌های قرآنی در سازمان دارالقرآن دارند، این اتفاق صورت گیرد تا بتوانیم در برخی از فعالیت‌های قرآنی یک کارویژه‌ را شکل دهیم.

ایکنا_سخن پایانی

رسالت شما خبرنگاران و خبرگزاری قرآن گزارش این فضا و پیگیری و مطالبه است. ما در لایه خودمان توان مطالبه‌گری و قدرت رسانه‌ای شما را نداریم، این درحالی است که بسیاری از فعالیت‌های تخصصی و عرصه‌ها، به دلیل اینکه رسانه قوی دارند، کارشان جلو می‌رود، اما متاسفانه فضای قرآنی در لایه مطالبه‌گری و فضاسازی هنوز نتوانسته حمایت ویژه‌ای از دستگاه‌ها و فعالان قرآنی داشته باشد.

خبرگزاری ایکنا پیشتاز فعالیت‌های رسانه‌ای در این عرصه است و اگر شما زبان گویای ما باشید و از مسئولان خود سازمان تبلیغات اسلامی و فرای این سازمان مطالبه کنید، قطعاً می‌تواند کمک ویژه‌ای کند. در موضوع برنامه هفتم توسعه هم دغدغه جدی داریم و امیدواریم طی این هفته‌های پایانی تصمیم‌گیری مجلس بتوانیم با موج رسانه‌ای، زیرساخت حقوقی جدی را برای پنج سال در برنامه هفتم توسعه داشته باشیم و خود این موضوع باعث شود که فعالیت‌های قرآنی ارتقای جدی داشته باشد.

گفت‌وگو از وهاب خدابخشی