رویکرد جدید کشورهای عربی در موضوع جزایر سه‌گانه ایرانی با دخالت دادن قدرت‌های جهانی

علی بیگدلی، کارشناس مسائل بین‌المللی و استاد بازنشسته دانشگاه شهید بهشتی، در گفت‌وگو با ایکنا، درباره تغییر رویکرد امارات و کشورهای عربی حاشیه خلیج فارس درباره جزایر سه‌گانه ایرانی با دخالت دادن قدرت‌های جهانی مانند روسیه و چین گفت: از همان گذشته‌های دور در سال 1971 میلادی که انگلستان تحت فشار آمریکا و سازمان ملل، نیروهای نظامی خود را از شرق کانال سوئز خارج کرد با مشکلاتی در منطقه مواجه شد؛ مسئله استقلال بحرین که در نهایت با رفراندوم رأی آورد و انگلستان با حکومت پهلوی به این توافق رسید که به جای بحرین، این سه جزیره متعلق به ایران باشد و این جزایر به طور رسمی ضمیمه خاک ایران شد و چون ایران در آن زمان یک قدرت منطقه‌ای بود تنها صدام با این اتفاق مخالفت کرد.

وی افزود: در آن زمان امیر شارجه و رأس الخیمه نیز مقداری نگران شده بودند که به تهران سفر کردند و در گفت‌وگو با شاه از ادعای پیرامون جزایر دست کشیدند. در واقع این موضوع اساساً ارتباطی به امارات ندارد چون این کشور آن زمان وجود نداشت اما با تشکیل کشور امارات به مرکزیت دبی آنها از مدت‌ها قبل دوباره ادعای تعلق این جزایر به خود را مطرح کردند که قطعا به جایی نخواهد رسید.

بیشتر بخوانید:

• رفتار روسیه ضرورت یک سیاست خارجی متوازن و شناور را در دوره گذار به نظم جدید اثبات کرد
• حمایت روسیه از ادعای مالکیت امارات بر جزایر ایرانی چه درس‌هایی برای ما دارد

بیگدلی بیان کرد: امارات به هیچ وجه حق چنین ادعایی ندارد و اگر بنا به این نوع ادعاها باشد ایران هم باید ادعای بازگشت سرزمین‌های فققاز را به سرزمین مادری بکند. در واقع سیاست امارات متحده عربی در این خصوص آزاررسانی و ایجاد چالش برای ایران است و دخیل کردن چین و روسیه، به منزله متحدان ایران، برای تحت فشار گذاشتن ایران است. براین اساس دولت باید قاطع و محکم در مقابل این ادعاها بایستد وگرنه ممکن است فردا روزی بر سر حوزه گازی آرش چنین کاری کنند که الان کویت و عربستان در حال این کار نیز هستند. لذا نباید بهبود و گشایش روابط با عربستان و امارات حساسیت ما را نسبت به این ادعاها کاهش داده و این تصور را در اعراب به وجود آورد که ایران درباره حاکمیت خود بر این جزایر نرمش نشان خواهد داد.

نیاز روسیه به اعراب

بیگدلی درباره اینکه چرا روسیه با وجود آگاهی از حساسیت بالای ایران نسبت به مالکیت و حاکمیت خود بر این جزایر این بیانیه را علیه تمامیت ارضی کشورمان امضا کرد، گفت: نقطه بقای روسیه در وضعیت فعلی در ارتباط گسترده با کشورهای عرب منطقه از جمله عربستان سعودی است؛ به ویژه اینکه در جریان جنگ اوکراین بین محمد بن سلمان و پوتین روابط دوستانه‌ای ایجاد شده و می‌بینیم روسیه و عربستان در زمینه نفت همراهی زیادی دارند و این از معدود نقاط مفر روسیه در این شرایط است تا نشان دهد علیرغم تحریم‌های آمریکا در کنج انزوا قرار نگرفته است.

این کارشناس مسائل بین‌الملل بیان کرد: لذا گسترش روابط روسیه با عربستان و امارات منافع بسیار  بیشتری از روابط با ایران برای آنها دارد چون می‌توانند از طریق کنترل قیمت نفت، صادرات نفت و کاهش تولید نفت، با اعراب به تفاهم و اشتراک نظر برسد که این امکان در ارتباط با ایران برای آنها وجود ندارد و لذا یکی از دلایل اصلی امضای این بیانیه توسط روسیه، نزدیکی بیشتر به کشورهای عربی حاشیه خلیج فارس و کسب منافع بیشتر در شرایط شکننده داخلی است.     

سردرگمی و روابط تاکتیکی؛ ویژگی دوره گذار به نظم جدید جهانی

بیگدلی درباره اینکه آیا چنین اتفاقاتی در دوران گذار به نظم جدید نشانه متزلزل و تاکتیکی بودن روابط میان کشورها نیست، گفت: به اعتقاد من اکنون نظام بین‌الملل دچار یک نوع سردرگمی، بی‌برنامگی و سرگیجگی است که شرایط خطرناک و بی‌ثباتی را حاکم کرده و به نوعی شباهت زیادی به وضعیت جهان به ویژه اروپا در دوران قبل از جنگ جهانی دوم و اول دارد که آن زمان هم اروپا در یک بلاتکلیفی و سرگردانی به سر می‌برد.

این کارشناس مسائل بین‌الملل تأکید کرد: در وضعیت کنونی نیز در منطقه ما می‌توان چین وضعیتی را مشاهده کرد. کشوری مانند چین چون دنبال بازار است با همه کشورهای منطقه از جمله اعراب قراردادهای بلندمدت امضا کرده و از این منظر خلیج فارس بازار مطلوب و جذابی برای چینی‌ها است. روس‌ها هم برای اینکه به غرب نشان دهند در انزوای کامل سیاسی نیستند، تلاش می‌کنند خود را به هر نحو از این انزوا خارج کند و در این رابطه تنها حربه‌ای که روسیه در اختیار دارد، اهرم انرژی است اما می‌داند بدون همکاری و توسعه روابط با عربستان و سایر کشورهای عربی حاشیه خلیج فارس امکان کنترل میزان تولید و قیمت نفت را ندارد و به همین دلیل به آنها نزدیک‌تر شده و می‌بینیم گاهی ایران در مرحله دوم اهمیت برای روس‌ها قرار می‌گیرد و اعراب نیز از این نیاز روس‌ها برای پیشبرد پروژه‌ها و برنامه‌های سیاسی خود علیه ایران استفاده می‌کنند.   

گفت‌گو از مهدی مخبری