تهران و ریاض و ضرورت تداوم دیپلماسی

به گزارش ایکنا به نقل از وب‌سایت مؤسسه خاورمیانه، راس هریسون (Ross Harrison) عضو هیئت علمی دپارتمان علوم سیاسی دانشگاه پیتسبورگ و کارشناس مسائل خاورمیانه در مؤسسه خاورمیانه (Middle East Institute) در واشنگتن، در یادداشتی به موضوع سفر وزیر امور خارجه جمهوری اسلامی ایران به عربستان سعودی پرداخت و توصیف آن به عنوان یک تحول جدی در روابط بین تهران و ریاض نوشت: کانون توجه هفته گذشته، سفر حسین امیرعبداللهیان، وزیر امور خارجه ایران به ریاض برای دیدار با محمد بن سلمان، ولیعهد عربستان بود.

هریسون افزود: در حالی که این کشورها روابط دیپلماتیک خود را که در سال 2016 قطع شده بود، از سر گرفتند، باید دید که این نزدیکی چقدر پایدار خواهد بود. با وجود اینکه هیچ توافق جدیدی در ریاض صورت نگرفت، اما هنوز مشخص نیست که حل اختلافات آنها بر سر یمن تا کجا پیش خواهد رفت یا اینکه آیا ایران حمایت از اعتراضات شیعیان در بحرین را ادامه خواهد داد یا خیر.

کارشناس مسائل خاورمیانه با اشاره نقش مسائل اقتصادی در عادی‌سازی روابط بین تهران ـ ریاض نوشت: در طرف سعودی، به نظر می‌رسد پیشرفت کمی در مورد چشم‌انداز بسیار خوب برای سرمایه‌گذاری در ایران حاصل شده باشد، که در مارس گذشته در پکن مورد بحث قرار گرفت.

وی در بخش دیگری با ابراز خوش‌بینی نسبت به آینده روابط ایران و عربستان سعودی نوشت: اما نگاه کردن به روابط ایران و عربستان در شرایط تغییر منطقه و جهان باید شک و تردید ما را نسبت به مذاکرات کاهش دهد. اول، هر دو کشور به این درک رسیده‌اند که مشکلاتی مانند تغییرات آب و هوایی و امنیت تنها از طریق اقدام جمعی قابل حل است. همچنین، تمایل به توانمندسازی بازیگران منطقه‌ای به جای اتکای بیش از حد به خارجی‌ها، احساس فوریت برای ادامه دیپلماسی بین ایران و عربستان سعودی را ایجاد می‌کند. این روند با جنگ‌های داخلی منطقه تقویت شد، جنگ‌هایی که یک دهه پیش عربستان سعودی و دیگر قدرت‌های منطقه‌ای را به تله درگیری کشاند، اما اکنون الزاماتی را برای کاهش تنش و بازسازی ایجاد می‌کند.

ادامه دیپلماسی در منطقه

هریسون تصریح کرد: عراق که قبلاً درگیر جنگ داخلی (جنگ با داعش) بود و از بدی و روابط ضعیف عربستان و ایران رنج می‌برد، مسئول باز کردن مسیر دیپلماتیک بین ایران و عربستان سعودی بود. تنها مدتی بعد بود که مذاکرات به عمان و در نهایت به چین کشیده شد. همچنین باید گفت که دیپلماسی در سرتاسر منطقه در جریان است.

این کارشناس مسائل خاورمیانه نوشت: ترکیه و مصر به تازگی روابط خود را که از سال 2013 روی لبه تیغ حرکت می‌کرد، تجدید کردند. از سوی دیگر توافق‌نامه ابراهیم بین اسرائیل، امارات متحده عربی و بحرین نشان‌دهنده این است که منافع اقتصادی می‌تواند بر اختلافات ژئوپلیتیکی و ایدئولوژیک غلبه کند.

عضو هیئت علمی دپارتمان علوم سیاسی دانشگاه پیتسبورگ تأکید کرد: دومین موضوع که باید در نظر گرفت، تغییرات جهانی است. این تغییرات نیز زمینه را برای ادامه گفت‌وگوها بین تهران و ریاض فراهم کرده است. نقش چین در میانجی‌گری توافق دوجانبه، از نظر سیاسی انجام ندادن و عدم پایبندی به تعهدات را برای هر دو طرف دشوارتر می‌کند.

وی افزود: علاوه بر این، جنگ روسیه علیه اوکراین، متحد ایرانی مسکو را تحت تأثیر قرار داده است. با توجه به ادامه جنگ و تنگ شدن مسیر دیپلماتیک بین ایران و آمریکا، تهران گشایش روابط خود با همسایگان عرب خلیج فارس را تنها راه خروج از وضعیت کنونی می‌بیند.

این کارشناس مسائل خاورمیانه نوشت: همچنین، تلاش موازی واشنگتن برای متقاعد کردن عربستان سعودی و اسرائیل به عادی‌سازی روابط، مطمئناً به ایرانی‌ها انگیزه می‌دهد تا با حسن نیت عمل کنند و در طرف کشورهای عربی خلیج فارس، سؤالات در مورد ادامه تعهدات ایالات متحده به ریاض نشان می‌دهد که دیپلماسی با تهران ممکن است تنها راه تضمین امنیت آنها (سعودی‌ها) باشد.

هریسون در پایان نوشت: این کاملاً ممکن است که عادی‌سازی روابط، انتظارات اولیه از منافع اقتصادی و سیاسی را برآورده نکند. اما با توجه به اینکه خصومت ایران و عربستان سعودی تا چه اندازه بی‌ثبات کننده در منطقه بوده و اینکه در حالی که تفاوت‌هایی وجود خواهد داشت که احتمالاً مانع از شکوفایی یک صلح کامل می‌شود، شرایط منطقه‌ای و جهانی تغییر یافته به عنوان تضمین این رابط، از لغو کامل روابط بین ایران و عربستان جلوگیری می‌کند.

ترجمه: محمدحسن گودرزی