چگونه کودکان دوستدار محیط زیست تربیت کنیم

 

محمد الموتی در گفت‌وگو با ایکنا درباره بهترین سن آموزش مفاهیم زیست محیطی گفت: همه آنچه درباره اصول یادگیری در روانشناسی کودک مطرح می‌شود، مربوط به چند بازه زمانی مختلف است و براساس نوع موضوع و مطلبی که باید کودک بیاموزد، می‌توان در این بازه‌ها آموزش‌های خاصی را به آنها ارائه کرد. 

 

وی افزود: براساس آنچه کارشناسان و روانشناسان حوزه کودک می‌گویند، زمانی که کودک به یک شناخت نسبی و اولیه از جهان پیرامون خود می‌رسد، شناختی که همراه با تحلیل و پرسش‌های مکرر است را می‌توان بهترین سن آموزش مفاهیم زیست محیطی دانست. در این راستا می‌توان سن ۵ - ۶ سالگی به بعد را در نظر گرفت که کودک پرسش‌های متعددی را درباره پیرامون خود می‌پرسد و می‌تواند دلایل هر چیزی را بکاود و دنبال دلیل‌ها و چرایی‌ها باشد. البته این آموزش باید با زبان و بیان کودک انتقال داده شود.

 

 

الموتی ادامه داد: مهمترین مسئله‌ای که در این آموزه‌ها باید مورد توجه قرار گیرد، بخش چرخه زیست و چرایی زیست زیستمندان است. وقتی پرسشگری کودک درباره علل مسئله‌ای آغاز می‌شود، باید در پاسخ به این چرا‌ها به او گفته شود که زندگی ما وابسته به زندگی دیگر زیستمندان است، اینکه چرا یک گاو، رودخانه، جنگل و ... وجود دارد و ارتباطش با زندگی ما چیست، به او تفهیم شود و اینکه ما چه کمکی می‌توانیم بکنیم برای اینکه بتوانیم زندگی خودمان را حفظ کنیم و چرا باید به حفظ آب، خاک، کوه و جنگل و ... کمک کنیم؟ اینجا اولین نقطه‌ای است که با بیان کودک می‌توان مفاهیم و آموزه‌های محیط زیستی را به او آموخت.

 

وی در پاسخ به اینکه چطور کودکان دوستدار محیط زیست تربیت کنیم، بیان کرد: اولین مسئله در این زمینه مربوط به رفتار و کنش پدر و مادر است و سپس معلمان دوره دبستان به ویژه در سه سال نخست بیشترین تأثیر را در این زمینه دارند. آموزه‌های محیط زیستی که به کودک انتقال داده می‌شود، اگر در کنار رفتار مناسب پدر و مادر، خانواده و معلمان قرار نگیرد، هیچ نتیجه‌ای نخواهد داشت. این آموزه‌ها در کنار رفتار محیط زیستی اطرافیان می‌تواند تبدیل به دریافت درونی کودک شود که همواره همراه او است و در ذهن و رفتار کودک نهادینه می‌شود و کودک هیچ جایی زباله نمی‌ریزد، مراقب حیوانات پیرامون خود است، آب را آلوده نمی‌کند و با محیط زیست دوست می‌شود.

 

 

این فعال محیط زیست تصریح کرد: آموزش‌هایی که در مهدکودک و مدرسه و ... به کودکان ارائه می‌شود، باید به رویه و سبک زندگی کودک تبدیل شود تا در بزرگسالی نیز همان‌ موارد را در زندگی خود ادامه دهد. ممکن است ساعت‌ها با کودک بنشینید و به سوالاتش پاسخ دهید، با وجود اینکه این مسائل شناخت کودک را افزایش می‌دهد، اما کودک تا زمانی که به سن نوجوانی برسد، براساس دیده‌ها و تجربیات خود رفتار می‌کند، بنابراین آموزش‌ها باید با تجربه کردن همراه باشد که بخشی از این دیده‌ها و تجربیات مربوط به تجربه زیسته، برنامه‌های تلویزیونی، بازی‌ها و آنچه در تعامل با خانواده و مدرسه و اجتماع می‌بیند و لمس می‌کند است.

 

وی در ادامه در پاسخ به اینکه چه عاملی در حفظ حقوق کودکان در حوزه محیط زیست مؤثر است، بیان کرد: مهمترین بحث، سیاستگذاری‌های آموزشی و تربیتی است که به طور کلان به سمت و سوی سبک زندگی سالم از نظر زیست محیطی نبوده و در قوانین ما کمتر به این مسئله پرداخته شده است. قانون مقابله با آلودگی هوا، قانون حفاظت و احیای تالاب‌ها، حفظ خاک و... در دهه اخیر قوانین خوبی بوده‌اند، اما آنچه مغفول مانده، بخش پیوست آموزشی و رسانه‌ای آن است. چراکه بخشی از این‌ قوانین، قانونگذاری و جرم‌انگاری شده و رویه‌های اجرایی برخی از آنها نیز مشخص شده است و جای آن در حوزه آموزش و پیوست رسانه خالی است. همچنین در حوزه سیاست‌گذاری نیز غفلت داشته و داریم و در رابطه با محتوا‌های آموزشی و رسانه‌ای نیز فقر شدیدی وجود دارد و کمتر به آن بها داده می‌شود.

 

‌

الموتی تصریح کرد: به جرئت می‌توان گفت که کمترین میزان سرمایه‌گذاری در زمینه تولید محتوای آموزشی و رسانه‌ای بوده است؛ چراکه آموزش صحیح و تولید محتوا‌های مناسب آموزشی برای حفظ محیط زیست یک نوع سرمایه‌گذاری محسوب می‌شود و برای تداوم زندگی سالم برای نسل‌های آینده اثرگذار خواهد بود و این اثرگذاری، خود را در وضعیت اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی نسل آینده نشان خواهد داد. اگر سبک زندگی سالم در آموزه‌ها جا بیفتد و در قوانین به آن توجه شود، خودبه خود منجر به این خواهد شد که در بسیاری از هزینه‌هایی که به حوزه سلامت و درمان تحمیل می‌شود، صرفه‌جویی شود.

 

وی در ادامه به علل تخریب محیط زیست از سوی برخی افراد اشاره کرد و گفت: بخش عمده این مسئله مربوط به ناآگاهی است و برای آن‌ها در زندگی‌شان تعریف نشده است که مصادیق تخریب محیط زیست چیست و باید چگونه و چرا از آن حفاظت کرد. همچنین آنها آثار زندگی و محیط زیست سالم را نمی‌دانند. البته بخشی از این تخریب‌ها آگاهانه انجام می‌شود که می‌تواند دلایل مختلفی داشته باشد. براساس نظرسنجی‌هایی که شده است، یکی از دلایلی که می‌تواند مربوط به لج و لجبازی باشد، مثلاً وقتی شهروند یا روستاوندی می‌بیند، یک نهاد دولتی عامل تخریب محیط زیست است، بنابراین آن شهروند یا روستاوند این حق را به خود می‌دهد که در محدوده زندگی‌اش تغییراتی ایجاد کند که این تغییر ممکن است منجر به تخریب هم بشود. این افراد با وجود اینکه تعدادشان اندک است، اما تخریبی که ایجاد می‌کنند می‌تواند آثار بدتری داشته باشد.

 

الموتی یادآور شد: حق بر محیط زیست برای همه سنین بوده و یک حق شناخته شده جهانی است و از حقوق اساسی شهروندی محسوب می‌شود و به مراتب اهمیت بالاتری دارد و باید بیشتر مورد توجه قرار گیرد که امیدوارم سیاستگذاران، این سیاست‌ها و قوانین را تقویت و به روز کنند و به مواردی که مربوط به آموزش است، توجه بیشتری داشته و در این زمینه سرمایه‌گذاری کنند. آینده از آن کودکان امروز است و باید محیط زیست را برای آنها حفظ کنیم.