عواقب گذار تغذیه‌ای در ایران
متخصص تغذیه و رژیم درمانی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی با اشاره به موضوع «گذار تغذیه‌ای» و تغییر نوع، مواد و نحوه تغذیه در کشورمان، گفت: گذار تغذیه‌ای همزمان سوء تغذیه و چاقی را به خصوص در کودکان به همراه آورده است.
به گزارش ایکنا، امروز روز جهانی غذاست. در حالی که بخش قابل توجهی از مردم دنیا(حدود یک میلیارد نفر) با سوء تغذیه و کمبود غذا دست و پنجه نرم می‌کنند، در بخش دیگری از دنیا حدود دو میلیون نفر درگیر اضافه وزن و چاقی هستند. در این میان بخش قابل توجهی از غذایی که مردم در کشورهای توسعه یافته مصرف می‌کنند دور ریخته شده و به هدر می‌رود.
در کنار همه این مسائل، موضوع سلامت مواد غذایی، مواد غذایی تراریخته و امنیت غذایی مردم دنیا مسئله مربوط به غذا را پیچیده‌تر کرده است. اما چرا مردم به سمت مصرف مواد غذایی ناسالم پیش رفته‌اند؛ آن هم در حالی که از عدم سلامت برخی غذاها به خوبی آگاه هستند و چگونه می‌توان این روند اشتباه مصرف غذا را بهبود بخشید؟
مجید حاجی‌فرجی، متخصص تغذیه و رژیم درمانی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی، در گفتوگو با ایکنا، به سؤال‌‌های مطرح در این زمینه پاسخ داد و در واکنش به این پرسش که آیا با بحران مصرف غذا در جهان مواجه هستیم؟ گفت: ما به این مسئله بحران نمی‌گوییم بلکه به آن گذار تغذیه‌ای می‌گوییم. یعنی با تغییر الگوها و عادات غذایی که می‌تواند از سایر کشورها به ویژه کشورهای اروپایی به سایر کشورها ورود کند، سبک زندگی مردم سایر کشورها تغییر کرده و شبیه کشورهای غربی میشود.
وی تشریح کرد: در کشورهای صنعتی معمولاً به دلیل مشغله زیاد، عادات غذایی و حتی وعده‌ها و نوع غذای مصرفی تفاوت می‌کند. در کشور ما با توجه به اینکه در دسته کشورهای در حال توسعه هستیم نیز الگوهای غذایی تغییر پیدا کرده است و نوجوانان و جوانان و خانواده‌‌ها به دلیل مشغله‌ای که دارند یا نوع تقلید تغذیه‌ای به سمت مصرف غذاهای فست‌فودی پیش رفته‌اند. غذاهای فست‌فودی یعنی غذاهای آسان، سریع و با طعم و لذت بیشتر.
کالری بالای غذاهای فست‌فودی
این متخصص تغذیه با اشاره به اینکه غذاهای فست فودی نوعاً غذاهایی پر کالری هستند که با روغن زیاد و ادویه و سس‌های مختلف طبخ میشود و کربوهیدرات‌ها مثل سیب زمینی، ماکارونی، نان‌های ساندویچی و ... نیز در آنها زیاد استفاده میشود، گفت: این غذاها معمولاً سرخ و از طریق روغن پرکالری می‌شوند. هر وعده غذای فست فودی حداقل به اندازه دو تا سه برابر غذای معمولی که به صورت سنتی استفاده میشود کالری دارد. البته این غذاها چون خوش طعم هستند زیاد مصرف شده و در کنار این غذاها تنوعی از سیب‌زمینی سرخ کرده، انواع نوشیدنی‌های گازدار و ... نیز مصرف میشود که باعث اضافه وزن و بیماری‌های زمینه‌ای میشود.
حاجی‌فرجی به مسئله سوء تغذیه نیز اشاره کرد و گفت: از سوی دیگر به دلیل وضعیت اقتصادی، گروه‌های کم درآمدی داریم که در خانوارهای کم‌برخوردار زندگی می‌کنند و با سوء تغذیه و دریافت کم مواد مغذی مواجه هستند. البته سوء تغذیه همیشه به این معنا نیست که افراد مبتلا به سوء تغذیه لاغر و کم وزن باشند و معمولاً به این صورت است که افراد به دلیل شرایط اقتصادی نامناسب از گروه کربوهیدرات‌ها و روغن‌ها بیشتر استفاده می‌کنند که موجب افزایش وزن و چاقی میشود.
وی اضافه کرد: این گذار تغذیه‌ای هر دوی این موارد را همزمان با هم ایجاد کرده است. لذا اصلاح این الگوی تغذیه‌ای با توجه به مشکلات موجود کار مشکلی است و باید به این مسئله پرداخته شود و متخصصان و مشاوران تغذیه‌ای و سلامت با همکاری هم به رفع این مشکل بپردازند.
بچه‌های چاق
این متخصص تغذیه در پاسخ به این سؤال که آیا استفاده از غذاهای سنتی که به صورت بیرون‌بر و آماده در رستوران‌ها عرضه میشود، راهکار صحیحی برای اصلاح روند تغذیه‌ای است؟ گفت: یکی از راهکارها می‌تواند این مورد باشد، اما موضوع فقط این مسئله نیست؛ مسئله حجم غذایی است که افراد مصرف می‌کنند، چراکه ما به طور کلی پرمصرف هستیم. در کشورمان کودکانی داریم که در سنین پایین وزن بالایی دارند و چاق هستند، به بیماری کبد چرب مبتلا شده‌اند و بیماری‌های مرتبط با اضافه وزن دارند که حاصل الگوی غلط غذایی است که خانواده ایجاد کرده است.
وی به این مسئله مهم اشاره کرد که هر فرد چاقی در بزرگسالی حاصل یک بچه چاق در کودکی است و گفت: ذائقه اولیه کودک وقتی به سمت غذاهای پرکالری برود طبیعتاً این فرد در نوجوانی، جوانی و بزرگسالی نیز با همین روند اشتباه تغذیه‌ای پیش خواهد رفت. غذای سنتی می‌تواند گزینه خوبی باشد اما به شرطی که مقدار مصرف رعایت شود. برای اینکه وزن مناسبی داشته باشیم و مواد مغذی نیز به اندازه کافی دریافت کنیم طبیعتاً هم باید فعالیت فیزیکی مناسبی در طول روز داشته باشیم و هم میزان غذای دریافتی بیش از نیاز نباشد.
حاجی‌فرجی ادامه داد: متخصصان تغذیه مشخص کرده‌اند که هر گروهی به چه مقدار مواد غذایی نیاز دارد و اگر بیش از مقدار مواد غذایی مصرف کنند به اضافه وزن مبتلا می‌شوند و اگر کمتر مصرف کنند، دچار کمبود مواد مغذی مثل ویتامین‌ها خواهند شد، لذا همیشه یک الگوی متعادل در خوردن غذا باید رعایت شود.
همه باید از مکمل‌های غذایی استفاده کنند؟
وی در پاسخ به اینکه بسیاری از مردم به استفاده از قرص‌های مکمل روی آورده‌اند، آیا کیفیت مواد غذایی کاهش یافته و نیاز است عموم مردم از داروهای مکمل استفاده کنند؟ گفت: خیر؛ مکمل غذایی تحت نظر پزشک متخصص تغذیه وقتی تجویز میشود که فرد دچار کمبودهای مواد مغذی باشد. این مواد مغذی شامل ویتامین‌ها، املاح و مواد معدنی است. البته گاهی اوقات برای افرادی که لاغر هستند و یا مشکلات وزنی و متابولیسمی دارند و به وزن متعادل نمی‌رسند مکمل غذایی حاوی پروتئین برای آنها تجویز میشود.
حاجی‌فرجی اضافه کرد: برخی کودکان برای رشد مناسب به یکسری مکمل‌ها مثل زینک و ویتامین D نیاز دارند. در سنین بالاتر نیز واقعاً نیازی به مکمل‌ها نیست مگر اینکه کمبود ماده‌ای در بدن تشخیص داده شود. برای مادران باردار، شیرده و سالمندان نیز به دلیل شرایط خاصی که دارند یکسری مکمل‌های روتین از سوی پزشک تجویز میشود تا دچار کمبود مواد مغذی نشوند و جنین یا فرزندشان به خوبی رشد کند.
وی در ادامه گفت: سالمندان نیز به این دلیل که تغییرات فیزیولوژیکی در بدن آنها ایجاد و هورمون‌ها، شرایط دهانی و دندانی و ... آنها تغییر پیدا می‌کند و دچار کاهش وزن یا افزایش چربی بدن می‌شوند، لازم است گاهی برخی از عناصری که در بدن آنها کم شده را دریافت کنند ولی به طور کلی استفاده از مکمل باید با تجویز پزشک متخصص تغذیه باشد. در گروه ورزشکاران نیز مکمل‌های غذایی براساس نیاز و نوع ورزش افراد (آماتور یا حرفه‌ای بودن) تجویز میشود و در غیر این موارد هیچ نیازی به مصرف مکمل‌ها وجود ندارد.
پیشگیری از بیماری
این متخصص تغذیه در پاسخ به این سؤال که چه گروهی نیاز دارند که به متخصص تغذیه مراجعه کنند؟ گفت: توصیه ما این است که در هر موردی از تخصص متخصصان تغذیه استفاده شود. حتی در شرایطی که فرد می‌خواهد از ابتلا به بیماری پیشگیری کند، شرایط طبیعی رشد بچه‌ها اتفاق بیفتد، اضافه یا کاهش وزن پیدا نکند، ورزش حرفه‌ای را شروع کند و یا سالمند یا باردار است به عنوان پیشگیری از مشکلات باید از مشاوره متخصصان تغذیه استفاده شود.
وی اضافه کرد: در موارد بیماری‌های مختلف نیز متخصصان تغذیه کمک می‌کنند که روند درمان سریع‌تر اتفاق بیفتد و میزان بستری در بیمارستان کاهش یابد؛ یعنی در پیشگیری و درمان مردم می‌توانند از متخصصان تغذیه استفاده کنند. گروه‌های آسیب‌پذیر مثل مادران شیرده و باردار نیز اگر مراجعه به هنگام به متخصص تغذیه داشته باشند کمتر به عوارض و بیماری‌ها مبتلا می‌شوند و نیاز کمتر به دارو و درمان پیدا می‌کنند و اگر بیمار هم شدند با توصیه‌های تغذیه‌ای و رژیم‌های خاص می‌توان طول درمان و بستری را کاهش داد.
ایمنی غذایی
وی در بخش پایانی سخنان خود به مسئله ایمنی غذایی اشاره کرد و گفت: یکی از ارکان بحث تغذیه و تغذیه سالم بحث ایمنی غذاست. محور اصلی تأمین ایمنی غذا دولت‌ها و سازمان‌های نظارتی که بر استانداردها نظارت می‌کنند، هستند. این سازمان‌ها بر حد مجاز مواد نگه‌دارنده، مواد افزوده و ... در غذاهای آماده، میزان کودهای شیمیایی در مواد خام و مدت و شرایط نگهداری مواد غذایی نظارت می‌کند.
حاجی‌فرجی افزود: بهداشت و سلامت مواد غذایی بسیار مهم است که سازمان‌های نظارتی مثل سازمان غذا و دارو، استاندارد و ... بر آن نظارت دارند اما مردم هم باید آموزش ببینند که از همان زمانی که ماده غذایی به دست آنها می‌رسد ایمنی ماده غذایی همچنان باقی بماند تا مصرف سالمی داشته باشند و آلودگی‌های ثانویه غذا رخ ندهد، غذای سالم به غذای ناسالم تبدیل نشود و بیماری انگلی و ویروسی و ... به همراه نداشته باشد.
گفتوگو از زهرا ایرجی
انتهای پیام
