توافق با عربستان در گرو برنامه جامع فرهنگی برای تقویت روابط دو ملت است
سیدعلی موجانی، معتقد است که روابط میان ایران و عربستان از سطح سیاسی فراتر نرفته و به رابطه فرهنگی جامع تبدیل نشده است، برای تقویت روابط و امید داشتن به تداوم آن نباید به توافقات سیاسی اکتفا کرد بلکه باید تلاش شود تا خط تماس میان مردم دو کشور در زمینه‌های علمی، هنری و فرهنگی برقرار شود.
به گزارش ایکنا، در جریان دومین نشست مشترک دبیرخانه گفتوگوهای فرهنگی که 24 دی در محل حوزه ریاست سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی با حضور نمایندگان دانشگاه‌های کشور برگزار شد؛ اولویت‌های گفت‌وگو و کشورهای مخاطب مورد بررسی قرار گرفت و محمدعلی ربانی، رایزن فرهنگی پیشین کشورمان در هند برخی از برنامه‌های پیش‌بینی شده برای گفتوگوهای فرهنگی ایران و جهان عرب را مطرح و تصریح کرد که اولین دور گفتوگوهای فرهنگی ایران و عربستان به زودی برگزار خواهد شد.
به همین مناسبت سیدعلی موجانی که دانش‌آموخته تاریخ، پژوهشگر و محقق اسناد و مدارک تاریخی و روابط خارجی و منطقه‌ای ایران از قرن ۱۸ تا ۲۰ و صاحب کتابی با نام «تقاریر نجد» درباره عربستان و چگونگی برآمدن حاکمیت وهابیان است و بخشی از حوادث و مسائل مربوط به اماکن جغرافیایی عربستان را نیز در کتاب «میراث اسلامی ما» به تصویر کشیده با خبرگزاری ایکنا به گفت‌وگو درباره مسئله احیای روابط عربستان و ایران پرداخت که مشروح آن از نظر می‌گذرد:
سیدعلی موجانی، رایزن فرهنگی پیشین ایران در ابتدا تصریح کرد: توافق اخیر تهران ـ ریاض نشان می‌دهد که طرفین در سلسله مناسبات تعریف‌شده دیپلماتیک می‌توانند گام‌های اول را بردارند تا شرایط گذشته التیام یابد، ما باید امیدوار باشیم، زیرا عربستان همسایه مهمی برای ایران و ایران هم همسایه مهمی برای عربستان است. تقابل، تضارب و درگیری میان همسایگان، تأثیر خوبی بر ثبات اجتماعی و ساکنان این دو سرزمین نخواهد داشت، باید امیدوار باشیم این توافق ایران و عربستان زمینه‌ساز عقد قراردادها و توافقات متنوعی در حوزه‌های مختلف و با شاخص‌های تازه به وجود آورد، از سوی دیگر باید امیدوار باشیم زمینه‌ساز تبادل اندیشه، فکر و شناخت در بین جامعه ارتقا بخشد.
وی افزود: موضوع مهم‌تر از این دو نکته، این است که ما برنامه‌های عینی برای همکاری‌های اقتصادی، فرهنگی، سیاسی، اجتماعی و امنیتی تدوین کنیم. دو کشور وقتی به برنامه‌ای برسند، یعنی هدفی را مشخص کرده و درباره روش رسیدن به این هدف به توافق رسیده‌اند که قرار است هم‌زمان و پایاپای پیش رود، یعنی هر دو طرف عادلانه و با تفاهم این مسیر گام بردارند. اگر ما به این برنامه برسیم و در طرف سعودی افرادی باشند که انگیزه داشته باشند و از ایده‌پردازی‌ها و برنامه‌ها حمایت کنند، به نظر می‌رسد که دور متفاوتی از سنت تاریخی و گذشته درباره تفاهم را پشت سر خواهیم گذاشت.
ابتکارات هنری و فردی؛ زبان مشترک برای گفت‌وگو
موجانی گفت: الزاماً افراد فعال در این حوزه، مراکز و مؤسسات دولتی نیستند و گاهی فکر و ابتکارات هنری، شخصی و فردی، اثرگذاری بیشتری خواهد گذاشت؛ زیرا می‌تواند زبان مشترکی برای گفت‌وگو باشد. اگر ارتباطات مردمی و فعالان هنری دو کشور شکل بگیرد و ما به این ارتباطات کمک کنیم، در آن زمان می‌توان گفت هم مردم یکدیگر را شناخته‌اند، هم ضربه‌پذیری مناسبات سیاسی از تلاطم‌های حاصل از اغراض خاص در داخل و خارج از ایران و عربستان و منطقه که می‌تواند به روابط لطمه بزند، کاسته خواهد شد.
موجانی یادآور شد: برای تقویت روابط میان دو کشور و امید داشتن به تداوم روابط نباید به توافقات سیاسی اکتفا کرد. الان باید تلاش شود تا خط تماس میان مردم دو کشور برقرار شود برای مثال اگر من به عنوان یک ایرانی به عنوان محقق بخواهم به عربستان سفر کنم، باید بتوانم به راحتی وارد عربستان شده و به کتابخانه‌ها و آرشیوها دسترسی داشته باشم و دلیل اختلافات و این درگیری‌ها را کندوکاو کنم، از طرفی زمینه‌ای فراهم شود محققان عربستانی نیز در ایران حضور یافته و چنین تحقیقاتی را انجام دهند.
این دانش‌آموخته تاریخ تصریح کرد: همچنین باید زمینه‌ای فراهم شود که هنرمندان ما به عربستان سفر کنند، شعرای ما و نویسندگان ما و افرادی که ساخت فرهنگ یک جامعه به شکل مستقیم مولد هستند، بر اساس رهیافت شهودی خود با همدیگر مواجه شوند. هنر و اندیشه امری است که در بستر یک سازمان شکل نمی‌گیرد؛ سازمان حامی است اما این امر تجلی ظرفیت‌های فردی ـ شخصی است که به عنوان هنر نمود می‌یابد.
وی افزود: اگر هنرمند ما بتواند به عربستان سفر کند و با سوژه‌هایی تازه مواجه می‌شود، آثاری می‌آفریند که متأثر از این سوژه‌ها است. یک مثال روشن در این زمینه سهراب سپهری است که به دعوت دولت ژاپن به این کشور رفت. او در این سفر 7 تابلو کشید که امروز به نقطه مهم تماس و ارتباط فرهنگی ما با سنت نقاشی ژاپنی بدل شده است. آثار هنری با تأثیر از جوامع دو کشور فرصت و مجال گفت‌وگوی فرهنگی برای اندیشمندان دو کشور را فراهم می‌کند حال از خود سؤال کنیم کدام هنرمند ما به عربستان رفته و یا کدام هنرمند و نویسنده عربستانی به ایران آمده است؟
اهمیت برقراری خط ارتباطی بین آفرینندگان آثار فرهنگی ملت‌ها
موجانی تأکید کرد: متأسفانه تلاش‌های انجام‌شده تاکنون در حد نمایش بوده و ما از نمایش‌های فرهنگی مانند برگزاری هفته فرهنگی در کشورهای خاصی فراتر نرفته‌ایم. درحالی‌که باید میان آفرینندگان آثار فرهنگی مولد از ملت‌ها مانند ادیبان، شاعران، مجسمه‌سازان و خوشنویسان ارتباط برقرار شود و هنری در بستر تعامل خلق شود و بعد از راه ارتباطات فرهنگی امکان گفت‌وگو صورت بگیرد. برای مثال اگر قلعه‌ای در ایران هست در کشورهای دیگر هم معادلی دارند و یا اینکه آیا مسیر کاروان‌های حج و منزلگاه‌هایی که در میانه راه بوده آیا از نظر معماری یا هنری ویژگی خاصی داشته است؟
وی گفت: در کتاب «تقاریر نجد»، من به گزارش‌هایی اشاره کرده‌ام که در آن تصریح شده در قرن هجدهم میلادی بازارهای نجد مشابه با بازارهای ایرانی است، امروز اگر می‌خواهیم در این زمینه تحقیق کنیم، باید به طور مستقیم امکان تحقیق داشته باشیم.
سیدعلی موجانی تصریح کرد: بار این کوتاهی بر دوش ماست که این موانع را ایجاد کرده‌ایم و هرجا که این مانع کمتر شود امکان ارتباط خواهد بود. یک کارگروه فکری فرهنگی میان دو کشور نداشته‌ایم. عربستان ظرفیت‌های مختلفی دارد و ایران نیز این‌گونه است آیا دانشجویان دو کشور در نهادهای آموزشی و هنری هم درس خوانده‌اند؟ ارتباطات تنها در زمینه دینی و فقهی بوده است و آن هم به صورت محدود در غیر این صورت مقالات علمی از همدیگر باید از مراجع خارجی باشد و درگیر موانع خود هستیم و این‌ها موانع اصلی هستند.
به گفته وی اگر ما نتوانیم که گفت‌وگو کنیم ناچار باید با واسطه این ارتباط را برقرار کنیم و این امر منجر به اشتراک منافع این واسطه‌ها در منافع دینی، سیاسی، فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی ما خواهد شد و اینجاست که این امر شکل متفاوتی به خود بگیرد.
بازتعریف منافع مشترک ایران و عربستان
این پژوهشگر تاریخ تأکید کرد: راه اشتراک بزرگ و جامع از تشکیل شراکت اولیه می‌گذرد، اکنون با عربستان در این مرحله هستیم باید این شراکت تشکیل و منافع مشترکی بین طرف ما و آنها بازتعریف و زمینه منافع مشترک مختلف در حوزه فرهنگی، سیاست، نظامی و اقتصاد تشکیل شود. اکنون اتفاق مهمی افتاده است که به دوره زمانی این رویدادها تبدیل شده دنیا بعد از حوادث جنگ اوکراین و اکنون در غزه با بحران بسیار بزرگی روبرو شده است.
وی تصریح کرد: دنیا به دنبال ایجاد کریدورهایی است که از این جنگ تأثیر کمتری بگیرد. یکی از این کریدورها می‌تواند منطقه خلیج فارس باشد؛ اما برای بهره‌مندی از این ظرفیت باید به یک همزیستی به دور از اختلافات گذشته برسیم و این امر تنها در اختیار دولت‌ها نیست بلکه بیشتر مردم دو سو باید به این نتیجه برسند. به نظر می‌رسد که فرهنگ ما اشتراکات زیادی دارد و بازیابی و بازشناسی این اشتراکات می‌تواند آینده خوشایندی برای ما و فرزندانمان رقم بزند.
سیدعلی موجانی، رایزن فرهنگی پیشین ایران در آلمان تأکید کرد: در کنار کار فرهنگی، نمایندگان فرهنگی باید به حساسیت‌ها و مشخصات فرهنگی در کشورهای مقصد به‌ویژه عربستان و کشورهای عربی توجه کنند. باید به اختلافات فرهنگی کشورهای مختلف توجه داشته باشیم و آگاه باشیم که گویش‌ها، فرهنگ‌ها و سنت‌های متمایز از ما نیز وجود دارد اگر با آنها تعامل کنیم، امنیت خود را تأمین کرده و توسعه فرهنگی پیدا می‌کنیم. ازاین‌رو باید گفت برای تحقق اهداف توافق سیاسی بدون برنامه فرهنگی جامع راه به جایی نخواهیم برد.
گفت‌وگو: زهرا نوکانی
انتهای پیام
