حرف‌های دیگران را تکرار کردن اجتهاد نیست

به گزارش ایکنا، آیت‌الله عبدالله جوادی آملی؛ مفسر قرآن کریم، 27 آذرماه در پیامی تصویری به همایش علمی نقش علوم انسانی اسلامی دیجیتال در پژوهش که در بنیاد بین‌المللی علوم وحیانی اسراء برگزار شد، به نکات مهمی اشاره کرد.
متن بیانات ایشان را می‌خوانید؛

هفته پژوهش را خدمت شما تبریک عرض می‌کنیم و از آثار و خدمات قدمی و قلمی شما تقدیر و قدرشناسی می‌کنیم و امیدواریم نظام اسلامی با برکت عملی و علمی شما به مقصد نهایی خود برسد.

جریان پژوهش را همراه با تعلیم و تعلم بیان فرمودند: یک بحث در پژوهش این است که انبیاء آمدند مربی ما شدند و یک بحث این است که شما همین که عالم و معلم شدید فقط گفته‌ها را منتقل نکنید. به ما آموختند وقتی به مشاهد مشرفه و مراقد مطهر ایشان به زیارت می‌روید از آنان درخواست کنید که محقق شوید. انی محقق لما حققتم و مبطل لما ابطلتم. این جمله در زیارت جامعه کبیره بیان شده است و از جملات خبریه به داعیه انشاء است یعنی ما باید از ذوات مقدس درخواست کنیم که از خداوند بخواهند محقق و پژوهشگر بشویم تا سه کار بکنیم؛ اینکه یاد بگیریم گذشتگان چه فرمودند و آیندگان ما چه می‌خواهند و چگونه تراث گذشته را حفظ و به نسل بعد منتقل کنیم.

محقق یعنی اینکه این اضلاع سه‌گانه را مجتهدا بفهمد و این آرزوی حوزه و حوزوی و امثال حوزه علمیه است. آنچه یک حوزوی باید از بزرگان بخواهد این است که اولا مجتهد شوند، اجتهادشان هم تجزی نباشد. اجتهاد در عصر ائمه(ع) که سرپرستی اصول نسبت به فروع وجود نداشت و شبهات هم نبود آسان بود؛ مجتهدشدن آسان بود؛ اگر کسی در محضر امام(ع) باشد کارش آسان است ولی الان تلی از اشکالات و شبهات سبب شده است تا اجتهاد دشوار شود و چاره‌ای جز شناختن اصول و فروع و سرپرستی و امامت اصول نسبت به فروع وجود ندارد.

تکرار سخنان دیگران اجتهاد نیست

حرف‌های دیگران را تکرار کردن و گفتن اجتهاد نیست؛ بلکه مصرف‌گرایی است و مصرف کار مقلدان است؛ ما باید نوآور باشیم؛ اگر قرآن بعد از تورات و انجیل آمد و بر آن‌ها هیمنه دارد حوزه‌های امروز هم باید نسبت به حوزه‌های گذشته هیمنه داشته باشند و مهیمن باشند. باید دانشگاه‌های ما نسبت به گذشته هیمنه داشته باشد. ما باید بفهمیم که مجتهدشدن حرام نیست. حر تازه آوردن زشت نیست که از آن فرار کنیم.  اگر حرف تازه زدیم کاری کرده‌ایم وگرنه مصرف‌کننده‌ایم؛ فرمودند که باید محقق باشید و بعد از اینکه محقق شدید باید متحقق هم باشید.

مستحضرید که علم بدترین چیز برای انحراف است و آن چیزی که انسان را می‌سازد عقل است؛ العقل ما عبد به الرحمان و اکتسب به الجنان. عقل آنقدر رهبری دارد که خوبی‌ها را می‌گیرد و بدی‌ها را ترک می‌کند و دور می‌اندازد. این می‌شود امام. مُحْتَمِلٌ لِعِلْمِكُمْ؛ تعبیر خبریه به داعی همه جملات زیارت و به معنای احتمال می‌رود، است ولی مگر خود شما نفرمودید ما یسکری علوم ویژه داریم؟ این علم ویژه را که انبیاء و ائمه(ع) دارند ما هم از شما درخواست داریم که خداوند به برکت شما به ما عنایت فرماید. علم ویژه‌ای که ملائکه آن را حمل می‌کنند. 

ما هم آمده‌ایم که محققانه برگردیم؛ علومی را که فقط در حرم‌های شما است و در جای دیگری نیست به ما بدهید؛ اگر کسی به جایی رسید که محقق لما حققتم و محتمل لعلمکم شد لیاقت دارد جزء پژوهشگران باشد؛ علومی که در حوزه و دانشگاه است ریخته است و میلیون‌ها نفر آن را به دست می‌آورند و مهم این است که علومی را به ما بدهند که فقط در نزد ائمه و ملائکه و انبیاء و فقط در مراقد مطهر آنان است.

علم با عقل، عقال می‌شود

ما سرمایه داریم و باید از آن استفاده کنیم؛ این سرمایه علمی از یکسو و از سوی دیگر عقلی است و بالعقل یعتقل العلم. اینکه کسی شاگرد باشد و حرف‌های صاحب جواهر و دیگران را بیان کند این هنر نیست؛ اگر شیخ انصاری شد تازه خواهد ماند؛ اگر عقل عملی علم را عقال کرد و نگذاشت بیجا و علیه کسی حرف بزند و آبروی کسی را ببرد و کسی را تحقیر کند و نردبان برای بالاتر قرار داد یعتقل العلم خواهد بود. اگر مجتهد شدی تازه باید این علم را با عقل عملی عقال کنی تا چموشی نکند و نه بیراهه بروی و نه راه کسی را ببندی. اینکه گفتند با توکل زانوی اشتر ببند به همین دلیل است. این قلوب ما و هوا و هوس و علم ما عقال لازم دارد. فرمود با عقل عملی باید علم را عقال کرد.

علم، عقل نظری است ولی به تنهایی کاری از عقل نظری ساخته نیست لذا به تعبیر موسی(ع) فرعون عالما  عامدا دروغ می‌گفت با اینکه صددرصد می‌دانست حق با موسی(ع) است. وهم و خیال و اماره بالسوء نشسته است و این عقل عملی است که باید آن ها را عقال کند.

خداوند انشاءالله به برکت خون پاک شهدا نظام و حوزه و جامعه ما را حفظ کند و خطر غزه را به اسرائیل و صهیونیست‌ها برگرداند و منطقه ما ر از لوث صهیونیست‌ها پاک کند و نظام را تا ظهور صاحب اصلی آن از بلیات حفظ فرماید و به آثار قلمی و قدمی شما خیر و برکت عنایت فرماید و مشمول عنایت ویژه حضرت ولیعصر(عج) قرار دهد.