زنده‌یاد کاظمی‌آشتیانی خادم راستین جامعه بود
علیرضا کلانتر مهرجردی زنده‌یاد سعید کاظمی‌آشتیانی را فرزند زمان، خادم بی‌منت و خدمت‌گزار راستین جامعه نامید و گفت: جهاددانشگاهی دو میراث از این بزرگ‌مرد به یادگار دارد که می‌توان به میراث علمی در حوزه علوم زیستی و درمان ناباروری و میراث فرهنگی به‌عنوان مدیریت جهادی اشاره کرد.
مرحوم سعید کاظمی‌آشتیانی یکی از چهره‌های درخشان علمی ایران به شمار می‌رود که با بنیان‌گذاری پژوهشکده رویان و توسعه دانش سلول‌های بنیادی، سهم بزرگی در پیشرفت علمی کشور ایفا کرد. وی در نیمه دی‌ماه سال ۱۳۸۴ بعد از سال‌ها خدمت به جامعه علمی ایران با اینکه ۴۴ سال داشت، دیده از جهان فرو بست. مقام معظم رهبری ایشان را یکی از فرزندان صالح انقلاب و از رویش‌های مبارکی خواندند که آینده درخشان علمی در کشور را نوید می‌دهند.
ایکنا به مناسبت هجدهمین سالگرد درگذشت سعید کاظمی‌آشتیانی سلسله گفت‌وگوهایی با دوستان و همکاران مرحوم و مسئولان جهاددانشگاهی انجام داده است. در هشتمین مطلب به سراغ علیرضا کلانتر مهرجردی، معاون فرهنگی جهاددانشگاهی رفتیم. وی یادداشتی در رابطه با ایشان نگاشته و در اختیار ایکنا گذاشته و به توصیف این شخصیت تأثیرگذار پرداخته است که در ادامه مشروح آن را می‌خوانید.
پیرامون زندگی‌نامه، تلاش‌ها و دستاوردهای علمی و مدیریتی زنده‌یاد سعید کاظمی‌آشتیانی کتاب‌ها و آثار گوناگونی به رشته تحریر درآمده، ولی این شخصیت ذوابعاد هنوز آنگونه که باید و درخور تأکیدات و توصیفات پیرامون ایشان و نام بلند جهاددانشگاهی است، شناخته نشده و ما در گفتمان‌سازی و معرفی ایشان به نسل جوان کاستی‌های فراوانی داریم. مقام معظم رهبری چندین مرتبه در سخنرانی‌های مختلف در خصوص این دانشمند وارسته توصیفاتی را بیان داشتند که بسیار جالب توجه است؛ اینگونه بیانات وظیفه فرهنگی دانشگاه و نهاد علم را دوچندان می‌کند.
جهاددانشگاهی دو میراث از این بزرگ‌مرد به یادگار دارد که می‌توان به میراث علمی در حوزه علوم زیستی و درمان ناباروری و میراث فرهنگی به‌عنوان مدیریت جهادی اشاره کرد. با توجه به بیانیه گام دوم انقلاب اسلامی و در مسیر تمدن نوین اسلامی، وظیفه پاسداری و انتقال این دو میراث گران‌بها به نسل‌های آینده هستیم. امروز یکی از راهبردهای اصلی، جهاد تبیین و گفتمان سازی در این مسیر است.
مقام معظم رهبری در سخنرانی‌های متعددی به ویژگی‌های مرحوم سعید کاظمی‌آشتیانی اشاره کردند از جمله اینکه «اگر بخواهم این الگوی مطلوب را در یک جمله معرفی کنم، عبارت است از ترکیب علم، ایمان، تلاش. هم علم را جدی گرفتند، هم ایمان و پایبندی و تقوا را؛ نه به صورت یک سربار، بلکه به شکل یک عنصر اصلی در بافت مجموعه و در بافت کار و هم خستگی را فراموش کردند». (۱۳/۱۰/۹۳)
«اینجانب زنده‌یاد کاظمی‌آشتیانی را نمونه کامل یک جهادگر دانشگاهی و نماد و نمود فرهنگ و حرکت جهادی می‌دانم که نه تنها الگو و سرمشق همه ما جهادگران عرصه علم و دانش، که الگوی مدیران و مسئولان و مردم نیز است». (08/09/1402)
مدیر و دانشمندی جهادگر
برگرفته از توصیفات فوق که در زبان عالی‌ترین مقام جاری شده است؛ زنده‌یاد کاظمی‌آشتیانی مدیر و دانشمندی جهادگر بود و به معنای تمام کلمه؛ برای خدا با خدا و خلق خدا بود. اخلاص عمل و تلاش خستگی‌ناپذیر و با برنامه از ویژگی‌های بارز ایشان است که علیرغم کاستی‌های فراوان و بی‌مهری‌های گوناگون، استوار به هدف خود ادامه داد و به مصداق آیه «مَنْ یتَّقِ اللَّهَ یجْعَلْ لَهُ مَخْرَجا» با دست‌خالی، ولی ایمان و اخلاص واقعی، سرمایه عظیم علمی و درمانی را در حوزه ناباروری و شبیه‌سازی برای کشور به ارمغان آورد.
جهادی عمل کردن در عرصه‌ی علم، بر ناظر بودن آن به «مبارزه با دشمن» تأکید ویژه دارد و این عنصر را عامل اساسی تمایز حرکت جهادی با حرکت غیرجهادی معرفی می‌کنند. جهاد علمی همچون دیگر حوزه‌ها و عرصه‌های مختلف جهاد، نیازمند «میدان» و «مبارز» است. مبارز علمی به معنای «تلاش همه جانبه مخلصانه برای تولید علم» است. جهاد علمی در حقیقت زیرمجموعه جهاد فرهنگی است کـه در قرآن کریم از آن با عنوان «جهاد کبیر» یاد شده است.
رهبری انقلاب در خصوص «جهاد علمی» می‌فرمایند: «هر تلاشی جهاد نیست مجاهدت با نفس، مجاهدت در مقابل شیطان، جهاد در میدان نظامی، مواجهه با یک دشمن است؛ مواجهه با یک معارض است. امروز کشور نیازمند یک جهاد علمى است، امروز ما در زمینه علم نیاز داریم که اینجور تلاشى در کشور بکنیم؛ احساس کنیم موانعى وجود دارد، باید این موانع را برداریم؛ دارد معارضه‌هایی می‌شود، باید این معارضه‌ها را در هم بشکنیم؛ در زمینه عرضه امکانات علمى، خسّت‌هایی از سوى کسانى که صاحبان آن هستند که کشورهاى پیشرفته علمى است وجود دارد، باید در مقابل این خسّت‌ها از خودمان عزت و جوشندگى و فورانِ از درون نشان بدهیم».
ایشان با تأکید بر لزوم جهاد علمی، بیانیه گام دوم انقلاب را ترسیم و طرح کردند تا براساس این بیانیه ضمن رفع موانع و مشکلات، مسیر اصلی دنبال و قله‌های عزت و سربلندی علمی نیز به دست جوانان انقلابی دانش‌پژوه فتح شود.
شروط جبران عقب‌ماندگی‌ها
در همین راستا روحیه، تلاش‌ها و دستاوردهای کاظمی‌آشتیانی در مسیر حرکت علمی کشور و جبران عقب‌ماندگی‌های تاریخی، مدل و الگویی قابل تکثیر است به شرط آنکه اولاً به ضرورت جهادی عمل کردن رسیده باشیم، ثانیاً به شناخت و درک درست و اصولی از تعریف کار جهادی و ویژگی‌های آن واقف باشیم و ثالثاً با عزم و ایمان و تلاش خستگی‌ناپذیر برای عملیاتی‌سازی آن به میدان بیاییم.
یکی از مؤلفه‌های مهمی که رهبری عزیز انقلاب، بر آن تأکید دارند کار جهادی برآمده از ایمان به خدا و به قدرت ملی است. ایشان با تأکید بر حفظ قدرت ایمان و جهاد می‌فرمایند: «راه پیروزی نهایی و کامل ملت ایران این است که این خط مستقیم، خط ایمان؛ ایمان به خدا، ایمان به خود، ایمان به قدرت ملی، اعتماد به نفس ملی و راه حرکت و مجاهدت در همه اشکالش؛ مجاهدت علمی، مجاهدت عملی و آنجایی که لازم است، مجاهدت نظامی و ایمان و جهاد را از دست ندهند». (19/11/1387).
از دیگر نکات، ضرورت دستیابی به خودکفایی است: «پیشرفت علمی، اگرچه که با فراگیری علم از کشورها و مراکز پیشرفته‌ترِ علمی حاصل خواهد شد بخشی از آن بلاشک این است اما فراگیری علم یک مسئله است، تولید علم یک مسئله دیگر است. نباید ما در مسئله علم، واگن خودمان را به لوکوموتیو غرب ببندیم. البته اگر این وابستگی ایجاد بشود، یک پیشرفت‌هایی پیدا خواهد شد؛ در این شکی نیست؛ لیکن دنباله‌روی، نداشتن ابتکار، زیرِ دست بودنِ معنوی، لازمه قطعی این چنین پیشرویی است؛ و این جایز نیست». (03/07/1387)
اگر جوان ایرانی بخواهد مأموریت خود را دریابد، باید ببیند در محور مختصاتی با دو محور عمودی و افقی «ایمان» و «انقلاب اسلامی»، در کجا ایستاده است؟ آنچه روشن است، اینکه «وظیفه‌شناسی» و «عمل مبتنی بر آن» بیش از آنکه مسئله‌ای انتزاعی باشد، یک واقعیت عینی و مصداقی است. یعنی مأموریت و وظایف هرکسی و هر جوانی با جوان دیگر به فراخور زندگی و حیات آن‌ها تفاوت دارد. اما این نکته که رهبر معظم انقلاب اسلامی همزمان با وضعیت و شرایط امروز از جوانان کشورش توقع افزون‌تری دارد، به هیچ استدلال و دلیلی نیاز ندارد. کافی است میزان مخاطب قرار دادن، دفاع کردن، حمایت کردن و مطالبات ایشان از جوانان را دید.
از جمله مطالبات و توصیه‌های مهم سال‌های اخیر می‌توان به لزوم توجه بیش از پیش به پژوهش و توسعه علم و دانش فرهنگ‌بنیان اشاره کرد. با همین لزوم جهاد علمی، بیانیه گام دوم انقلاب صادر شده است.
رهبر انقلاب اسلامی در موارد متعددی اهمیت جهاد در نبرد فرهنگی را مهم‌تر از جهاد نظامی دانسته و بر هوشیاری نسبت به آن تأکید داشته‌اند: «کارزار فرهنگی از کارزار نظامی اگر مهم‌تر نباشد و اگر خطرناک‌تر نباشد، کمتر نیست»؛ (19/09/1392)
درگیری کشور در جنگ فرهنگی
«کشور امروز خوشبختانه درگیر جنگ نظامى نیست اما درگیر جنگ سیاسى است، درگیر جنگ اقتصادى است، درگیر جنگ امنیتى است و بالاتر از همه درگیر جنگ فرهنگى است؛ یعنی یک جنگ است. یعنى این را اگر کسى نداند، آن وقت خواب خواهد ماند». (١٤/٠٢/١٣٩٤)
جهاد در تمام عرصه‌های مورد نیاز جبهه حق، موجب نزول رحمت الهی و امدادهای خداوند خواهد شد. عرصه جهاد علمی نیز از این قاعده مستثنی نیست: «باید دانست که رحمت الهی و کمک الهی بستگی دارد به حرکت و تلاش انسان مؤمن؛ به عمل صالح او. باید در میدان باشیم، باید احساس وظیفه را فراموش نکنیم؛ مجاهدت را فراموش نکنیم؛ جهاد در صحنه‌های مختلف، وظیفه ماست و ضامن پیشرفت و پیروزی ماست. در صحنه سیاسی هم جهاد هست، در صحنه فرهنگی هم جهاد هست، در صحنه تبلیغاتی و ارتباطاتی هم جهاد هست، در صحنه‌های اجتماعی هم جهاد هست. جهاد فقط جهاد نظامی نیست؛ انواع و اقسام عرصه‌های زندگی بشر، عرصه جهادند». (28/05/1386)
اما این جوان مؤمن انقلابی برای پیشرفت در مصداق زنده‌یاد سعید کاظمی‌آشتیانی(سعید ایران) در گفتمان رهبری انقلاب اسلامی واجد کدامین ویژگی‌هاست؟ در ادامه این ویژگی‌ها را به صورت مختصر ذکر می‌شود.
اثرگذاری بر محیط با تقویت معنویت؛ «یک جوان گاهى اوقات مى‌تواند مجموعه‌ی پیرامونى خودش را کلاس را، استاد را و حتى دانشگاه را زیر تأثیر شخصیت معنوى خودش قرار دهد. البته این کار با سیاسی‌کارى به دست نمى‌آید؛ با معنویت به‌دست مى‌آید، با صفا به دست مى‌آید، با استحکام رابطه با خدا به دست مى‌آید.» در این معنا زنده‌یاد کاظمی‌آشتیانی محیط را تغییر داد و خدمت او به محیط، تغییر آن بود.
فضیلت و اصالت خیر عامه
فضیلت و اصالت خیر عامه؛ «دشمن از راه اشاعه فرهنگ غلط فرهنگ فساد و فحشا سعی می‌کند جوان‌های ما را از ما بگیرد. امروز دشمن این کار را با ما می‌کند. چه کسی می‌تواند از این فضیلت‌ها دفاع کند؟ آن جوان مؤمنی که دل به دنیا نبسته، دل به منافع شخصی نبسته و می‌تواند بایستد و از فضیلت‌ها دفاع کند. لذا، چندی پیش گفتم همه امر به معروف و نهی از منکر کنند.» زنده‌یاد کاظمی‌آشتیانی به فراتر و جهان بالاتر می‌اندیشد آنچه حرکت او را می‌سازد خبر عامه و اصالت داشتن آن بر هر خیر دیگری است.
مطالعه تاریخ و رصد آینده؛ «من همه دغدغه‌ام این است که جوان انقلابى امروز، نداند ما بعد از چه دورانى، امروز در ایران مشغول چنین حرکت عظیمى هستیم. تاریخچه‌ى این صدوپنجاه، دویست سال اخیر از دوران اواسط قاجار به این طرف؛ از دوران جنگ‌هاى ایران و روس به این طرف را بخوانید و ببینید چه حوادثى بر این کشور گذشته است.» اطلاع از زمان، شناخت گذشته و رصد افق از ویژگی‌های بارز زنده‌یاد کاظمی‌آشتیانی است به این معنا، او به زمان خدمت کرد.
کار و تلاش فرهنگ بنیان؛ «آن جوان‌هایی که در تهران، در شهرهای گوناگون کار فرهنگی می‌کنند کار را هر چه می‌توانند به‌طور جدی دنبال کنند و ادامه بدهند. بدانند که همین گسترش کار فرهنگی در بین جوان‌های مؤمن و انقلابی، نقش بسیار زیادی را در پیشرفت این کشور و در ایستادگی ما در مقابل دشمنان این ملت ایفا کرده است.» زنده‌یاد سعید کاظمی‌آشتیانی در معنایی اصیل، فرهنگ و کار فرهنگی را نه در حاشیه که در متن کار دیده و دنبال می‌کند.
شرایط تحمیلی سلطه علمی
تحلیل سلطه و عمل پیش دستانه؛ «نظام سلطه را با تمام ابعاد و لایه‌هایش بشناسید و اهداف و راهبردهای واقعی آن را تحلیل کنید و برای رویارویی با آن، تمام ظرفیت‌های خودتان را به‌کار گیرید و در این مسیر به وعده‌های خداوند اطمینان داشته باشید.» پیش دستانه عمل کردن با درک شرایط تحمیلی سلطه علمی، از مختصات زنده‌یاد سعید کاظمی‌آشتیانی است.
تحمل مشکلات و ناملایمات؛ «باید شور انقلابى را حفظ کنید. باید با مشکلات هم بسازید. باید از طعن و دقّ دیگران هم روگردان نشوید، اما باید خامى هم نکنید. مراقب باشید، مأیوس نشوید. در صحنه بمانید اما دقت کنید و مواظب باشید رفتار بعضى از کسانى که به نظر شما جاى اعتراض دارد، شما را عصبانى نکند، شما را از کوره در نبرد.» صبوری بر مشکلات و تحمل زخم‌زبان دیگران و تسلیم جو نشدن از ویژگی‌های بارز زنده‌یاد کاظمی‌آشتیانی است.
مراقبت در مقابل به دیگران؛ «جوان‌هاى انقلابى و مؤمن و عاشق امام، که حرف می‌زنند، می‌نویسند، اقدام می‌کنند؛ کاملاً رعایت کنید. اینجور نباشد که مخالفت با یک کسى ما را وادار کند که نسبت به آن کس از جاده‌ى حق تعدى کنیم، تجاوز کنیم، ظلم کنیم؛ نه. ظلم نباید کرد. به هیچ کس نباید ظلم کرد.» زنده‌یاد سعید کاظمی‌آشتیانی علیرغم همه مواجهات که بالاترین آن عدم باور و تلقین «همین که هست» بود در قول و عمل مواجهه با دیگران مراقبه فراوان دارند.
عدالت‌خواهی در میانه میدان
بلند کردن پرچم عدالت؛ «یک لحظه از درخواست و مطالبه عدالت کوتاهى نکنید؛ این شأن شماست. گفتمان عدالت‌خواهى را فریاد کنید، اما انتقاد شخصى و مصداق‌سازى نکنید. شما پرچم را بلند کنید. وقتى پرچم را بلند کردید، آن کسى که مجرى است؛ همه حساب کار خودشان را مى‌کنند.» عدالت‌خواهی در میانه میدان عمل، از شاخصه‌های کنشگری زنده‌یاد سعید کاظمی‌آشتیانی است.
صبوری در تحقق اهداف؛ «بر اثر تجربه‌ى روزگار فهمیده‌ایم که یک مقدارى باید انسان تحمل و صبر کند، شما جوانید و تازه از راه رسیده و پرشور و بى‌صبر! همه‌اش خوب است، غیر از این بى‌صبرى . همه این چیزهایى که شما گفتید و شعارش در این کشور داده شده، به حول و قوه‌ى الهى و بإذن‌اللَّه تحقق پیدا خواهد کرد.» تجسم این صبوری زنده‌یاد سعید کاظمی‌آشتیانی است. او که رهبری انقلاب در شنیدن اقدامات او می‌فرماید «بمان تا که صبح دولت‌ات بدمد.»
تقویت بنیه انقلابی با معنویت
تقویت بنیه انقلابی با معنویت؛ «نقش معنویت را دست کم نباید گرفت. با توجه به خدا و تقرب به خدا، با توسل به دامان قدس الهى و ذیل عنایت الهى مى‌توان خیلى کارهاى دشوار را انجام داد. با خداى متعال رابطه برقرار کنید. با نماز، با نافله، با تلاوت قرآن، با دعا، با صحیفه‌ى سجادیه. با این کار بنیه دینى و انقلابى خودتان را هم محکم مى‌کنید.» زنده‌یاد سعید کاظمی‌آشتیانی در این مبنا الگویی زبان زد است کسی که برای احداث بنای فعالیت علمی نذر چند هزار تایی صلوات دارد.
دوستی و رفاقت؛ «انقلابی بودن فقط در «أشِدّاءُ عَلَی الکُفّار» بودن نیست؛ «رُحَماءُ بَینَهُم» هم می‌خواهد. موتور محرکه انقلاب اسلامی در سومین دهه حیات خود که نه، بلکه در همه‌ی طول عمر خود صمیمیت هم می‌طلبد؛ باید مراقب بود. باید بین خود و دیگران، بین دوست و دشمن فرق گذاشت. نباید نیروی این موتور محرکه خودش را خنثی کند.» زنده‌یاد سعید کاظمی‌آشتیانی علیرغم همه مصائب و مشکلات مرز خود و دیگری را می‌شناخت. عدم درک و کم‌توجهی اطرافیان دور و نزدیک را به منزله دشمنی قلمداد نمی‌کرد بلکه خود را در جهت حرکت و هم‌پیوندی می‌ساخت.
در پایان اگرچه توفیق زیارت این جهادگر فقیه فقط یک‌بار، رزق این حقیر بود ولی به روایت با واسطه براساس شنیده‌ها و گفته‌ها از جمله عالی‌ترین زبان‌ها در وصف‌اش، می‌توان او را فرزند زمان، خادم بی‌منت و خدمت‌گزار راستین جامعه نامید.
انتهای پیام
