ترویج حجاب نیازمند ایجاد نظام معرفت، محبت و مؤدت + فیلم

نهادینه‌سازی فرهنگ حجاب و عفاف به عنوان یکی از ضرورت‌های باورهای دینی، مستلزم برنامه‌ریزی صحیح در سه حوزه فرد، خانواده و جامعه است. نقش حکومت اسلامی در ایجاد و ترویج این باور انکارناپذیر بوده و در نگاهی عمیق‌تر، ضروری و اساسی است. پیش از برنامه‌ریزی صحیح باید عناصر مفهومی چون فرد انسانی، خانواده و جامعه را در زمینه فعالیت علمی و فرهنگی به خوبی شناخته و جایگاه هر یک را بررسی کرد. سپس، در سه مرحله نهادینه‌سازی (تعمیق)، گسترش فرهنگ(ترویج) و حفظ و پاسداری از باورهای ترویج شده(تحفیظ)، با استفاده از ابزار و شیوه‌های کاملاً مدرن و مؤثر به فعالیت پرداخت.

ایکنا در رابطه با روش‌های ترویج فرهنگ حجاب و چالش‌های موجود در این مسیر و همچنین عملکرد سازمان اوقاف در حوزه‌های فرهنگی به ویژه حوزه عفاف و حجاب به گفت‌وگو با حجت‌الاسلام سیدناصرالدین نوری‌زاده، معاون امور مجلس و استان‌های سازمان اوقاف و امور خیریه پرداخته است که مشروح آن را در ادامه می‌خوانید و مشاهده می‌کنید.  

ایکنا ـ ترویج فرهنگ عفاف و حجاب در جامعه نیازمند چه شاخصه‌ها و ملزوماتی است؟

عفاف و حجاب یکی از ضروریات دین اسلام است و آیات و روایات در مورد این مسئله تأکید فراوانی دارند. نکته مهم این است که باید در مورد این امر مانند سایر واجبات، مقدماتی را فراهم کنیم تا افراد خود را به اجرای این امر الهی موظف بدانند. موظف دانستن به معنای اجبار خود برای انجام این امر است نه اینکه جامعه را به سمتی ببریم که از قوه قهریه در این زمینه استفاده شود. 

بهترین وسیله برای ترویج فرهنگ عفاف و حجاب تشویق افراد محجبه و بازگو کردن اثرات مثبت در حوزه عفاف و حجاب در جامعه است و ما باید بیشتر بر روی این امر کار کرده و زمینه را برای محجبه شدن افرادی که از این موضوع خبر ندارند، فراهم کنیم.

حجاب و عفاف پیش از هر امر دیگری، نیازمند فرهنگ‌سازی است. برای فرهنگ‌سازی نیز ابتدا باید گفتمان‌سازی، جریان‌سازی و شبکه‌سازی کرد و در این زمینه نهایت تلاش خود را در جنبه‌های تبلیغی، تشویقی، ترویجی به کار گرفت. یکی از بهترین ظرفیت‌ها در حوزه ترویج فرهنگ حجاب و عفاف صدا و سیما و دیگری آموزش و پرورش (مدارس و دانشگاه‌ها) است. ما باید در حوزه تعلیمی و تبلیغی تمامی تلاش خود را به کار ببندیم تا ضمن بررسی آثار عفاف و حجاب در جامعه و بازگو کردن آن برای مردم، آثار بی‌عفتی و بی‌حجابی را نیز برای جامعه و فرزندان خود بیان کنیم. 

پیامبر(ص) فرمودند: «أدِّبوا أولادَكُم على ثَلاثِ خِصالٍ؛ حُبِّ نَبيِّكُم و حُبِّ أهلِ بَيتِهِ و قِراءةِ القرآنِ؛ فرزندان خود را بر سه خصلت تربيت كنيد؛ دوست داشتن پيامبرتان، دوست داشتن اهل بيت او و خواندن قرآن». ما اگر بخواهیم محبت پیامبر(ص) و اهل بیت ایشان را در قلب فرزندان خود جا بیندازیم تا این محبت به مؤدت تبدیل شود، باید زمینه‌ساز ایجاد این مؤدت باشیم. مؤدت همان جنبه عینی و خارجی محبتی است که در قلب ما بوده و اقسام گوناگونی همچون لسانی، علمی، عملی، مالی ... دارد. عمده‌ترین و مهمترین نوع مؤدت، عملی است و ما باید خود را در عمل شبیه پیامبر(ص) کنیم. عفاف و حجاب یکی از ضروریات زندگی اهل بیت عصمت و طهارت(ع) بوده است و ما اگر بخواهیم خود را شبیه ایشان کنیم، باید به امر عفاف و حجاب ملتزم باشیم. 

اینکه باید فرزندان خود را با محبت پیامبر(ص) تربیت کنیم بدان معناست که باید آن‌ها را با سیره، عملکرد، عقاید و رویه اهل بیت(ع) آشنا کنیم. اینکه امروز موظیم فرزندان خود را با قرائت قرآن آشنا کنیم نیز بدان معناست که باید آموزه‌های قرآن شامل قرائت، تدبر و فهم در آیات الهی را به فرزندان خود بیاموزیم تا بدانند قرآن کریم مهمترین کتاب سعادت زندگی و رسیدن به کمال برای آن‌هاست. لذا نیازی به جنبه‌های قهری در حوزه‌های دینی نداریم البته این مسئله بدین معنا نیست که از این ابزار استفاده نشود بلکه واقعا هیچ نیازی به استفاده از قوه‌ قهریه نداریم. در تفسیر آیه شریفه ««لا إِکْراهَ فِی الدِّینِ» آمده است که مسیر دین آن‌چنان مسیر واضحی دارد، نیاز به اکراه و اجبار در آن نیست. البته گاهی اوقات برخی از والدین فرزندان خود را بنا به دلایلی اکراه و اجبار می‌کنند تا فرزندان وارد مسیر شده و زمانی که آن‌ها مسیر را فهمیدند، طبیعی است که طی طریق کردن در این مسیر کار ساده و آسانی خواهد بود.

لذا بهترین وسیله برای ترویج فرهنگ عفاف و حجاب تشویق افراد محجبه و بازگو کردن اثرات مثبت در حوزه عفاف و حجاب در جامعه است و ما باید بیشتر بر روی این امر کار کرده و زمینه را برای محجبه شدن افرادی که از این موضوع خبر ندارند، فراهم کنیم. امروز بخشی از مقوله بی‌حجابی به جهالت و ندانستن بازمیگردد و در این حوزه شاید تعداد افراد مغرض و منافق قلیل و اندک باشد. عمده این مسئله به جهالت در حوزه حجاب بازمی‌گردد؛ چراکه برخی افراد متأسفانه اصلا حدود عفاف و حجاب را نمی‌دانند و این مسئله نیازمند تعلیم و آموزش است.

مهمترین شاخصه در امر عفاف و حجاب این است که در این حوزه از راه‌های مختلف همچون آموزش و پرورش، صدا و سیما، رسانه‌ها و مجموعه‌های اطلاع‌رسانی و ... معرفت ایجاد کنیم. به هر حال زمانی که معرفت حاصل شد، محبت حاصل شده و زمانی که محبت حاصل شود، مؤدت حاصل خواهد شد. مؤدت نیز جنبه عینیت بخشیدن به آن چیزی است که انسان آن را دوست داشته و آن را در عمل پیاده می‌کند که پذیرش ولایت اهل بیت عصمت و طهارت(ع)‌ و قرآن به همین معناست. امیدواریم نهادها و سازمان‌هایی که مأموریت اصلی آن‌ها موضوع عفاف و حجاب است، اهتمام بیشتری به این موضوع داشته باشند.  

ایکنا ـ مهمترین چالش‌های حوزه عفاف و حجاب چیست؟ 

یک از چالش‌های مهم این حوزه این است که متأسفانه برخی از ابزارها همچون فضای مجازی و ... را در اختیار نوجوانان و جوانان قرار دادیم اما پیش از آن، هیچ‌گونه زمینه‌سازی برای استفاده بهینه از این ابزار نداشته‌ایم. فضای مجازی نیازمند مراقبت و کنترل است و اگر فرهنگ‌سازی خوبی در این حوزه نداشته باشیم و فرزندان ما بخواهند به هر حوزه‌ای که بخواهند در این فضا سرک بکشند، ناخودآگا چشم و فکر و قلب آن‌‎ها مسموم خواهد شد. 

ما برای مقابله با آسیب‌های فضای مجازی باید تلاش کرده و یک لشکر سایبری از مؤمنان و متعهدان ایجاد کنیم تا بتوانیم در این فضا پاسخگو بوده و شبهات موجود را رفع کنیم.

یکی از راهکارهای بسیار مهم در این حوزه، پیشگیری است؛ چراکه پیشگیری مهمتر و بهتر از درمان است. لذا در این زمینه ابتدا باید از زمینه‌هایی که بی‌عفتی، بی‌حجابی و فحشا را در جامعه فراهم می‌کند، پیشگیری کنیم. استفاده بهینه از فضای مجازی در میان خانواده‌ها و فرهنگ‌سازی برای استفاده از این فضا یکی از مهمترین وظایف ما در این رابطه است. امروز متأسفانه در میان برخی خانواده‌ها شاهد هستیم که اعضای خانواده تمامی اوقات خود را در فضای مجازی و گوشی‌های تلفن همراه خود صرف می‌کنند. باید ‌این‌گونه فرهنگ‌سازی کنیم که از هر وسیله‌ای در جای خود و در زمان مناسب خود استفاده کنیم.

اطلاع‌رسانی، آموزش و تعلیم مهمترین عامل در چگونگی بهره‌گیری صحیح از شبکه‌های اجتماعی و فضای مجازی است. یکی از درس‌های مهمی که آموزش و پرورش باید برای فرزندان و دانش‌آموزان در نظر  بگیرد، استفاده بهینه از فضای مجازی و شبکه‌های اجتماعی است؛ چراکه مناسبات اجتماعی مهمی همچون دوست‌یابی، اطلاعات و آمار و ... در این فضا رد و بدل شده و تأثیرات فراوانی خواهد داشت. ما برای مقابله با این موضوع باید تلاش کرده و یک لشکر سایبری از مؤمنان و متعهدان ایجاد کنیم تا بتوانیم در این فضا پاسخگو بوده و شبهات موجود را رفع کنیم. البته در این فضا باید به فرزندان خود نیز اشراف داشته باشیم و همان‌گونه که بر روی مدرسه و دوستان فرزندان خود حساس هستیم و آن‌ها را کنترل می‌کنیم، باید در رابطه با فضای مجازی نیز حساس بوده و نظارت لازم را بر فرزندان خود داشته باشیم. استفاده نادرست از این فضا خطر بسیار مهمی است؛ چراکه دشمن امروز به صورت شبانه‌روز در این فضا تلاش می‌کند و علاوه بر ایجاد شبهه در افکار جوانان و نوجوانان، آن‌ها را به ایجاد ارتباطات غیر مشروع، تماشای صحنه مستهجن و ... ترغیب می‌کند. امروز جنایاتی که از تأثیرات این فضا در جوامع رخ می‌‎دهد، نسبت به گذشته بیشتر شده و لذا باید توجه ویژه‌ای بدان داشته باشیم. 

اهمیت این فضا آن‌چنان زیاد است که مقام معظم رهبری این‌گونه بیان کردند که اگر بنده هیچ مسئولیتی نداشتم، مسئولیت فضای مجازی را بر عهده می‌گرفتم. لذا باید در این حوزه دقت بیشتری داشته باشیم. آرایش شهری و اجتماعی جامعه باید به گونه‌ای باشد که حجاب و عفاف را برای مردم تداعی کند. امروز رعایت حقوق شهروندی، ایمانی و همسایگی این‌گونه می‌طلبد که ملتزم به برخی از واجبات در این حوزه باشیم. 

امروز حاکمیت و نهادهای مربوطه نیز وظیفه دارند که در حوزه فضای مجازی با عزم جدی‌تری وارد شوند. داشتن اینترنت ملی و فضای مجازی ملی متناسب با فرهنگ و داشته‌های خود می‌تواند در این زمینه تأثیر فراوانی داشته باشد. این مسئله باعث می‌شود تا فرزندان ما به  صورت راحت‌تری از این فضا استفاده کنند و دچار شبهات و مشکلات نشوند. لذا جدی گرفتن این امر از سوی نهادهای حاکمیتی یکی از ضروریات است. متأسفانه در این زمینه مقداری کم‌کاری وجود داشته و باید خود را به این امر برسانیم که برای این مسئله باید برنامه‌ریزی کرد تا دچار معضلاتی که ممکن است امنیت، دین و اعتقادات ما را تهدید کنیم، نشویم. شورای فضای مجازی و فیلترینگ و مخابرات و دیگر نهادهای مربوطه باید در کنار یکدیگر راهکار مناسبی برای این قضیه ارائه دهند. البته محدودیت در این حوزه خیلی جواب نخواهد داد و ممکن است دشمن کاری کند که نتوانیم این محدودیت‌‎ها را اعمال کنیم. لذا موضوع مهم این است که در این رابطه به‌گونه‌ای فرهنگ‌سازی کنیم که فرزندان ما به شیوه صحیح از فضای مجازی استفاده کنند تا فرهنگ، دین و عقاید آن‌ها تقویت شود که این مسئله نیازمند شبکه‌سازی، گفتمان‌سازی، جریان‌سازی و فرهنگ‌سازی است. 

در این راستا باید از وجود نخبگان حوزوی، دانشگاهی و اصناف تأثیرگذار استفاده کرده و نسبت به آگاه‌‎سازی جامعه اقدام کنیم. نهادهای فرهنگی مانند آموزش و پرورش، دانشگاه‌ها، صدا و سیما، حوزه‌های علمیه و ... نیز باید سهمی را برای اعمال سیاست‌هایی که در این حوزه وجود دارد به دوش گیرند. نهادهای فرهنگی اعم از سازمان تبلیغات اسلامی، وزارت ارشاد، حوزه علمیه، دانشگاه‌ها و ... باید هرکدام به سهم خود با نخبگان جامعه تعامل بهتری داشته باشد و راه‌های اثرگذاری در این حوزه را شناسایی کنند. 

ایکنا ـ چگونه می‌توان از ظرفیت بقاع متبرکه برای ترویج فرهنگ عفاف و حجاب در جامعه استفاده کرد؟ 

سازمان اوقاف ظرفیت خوبی در حوزه بقاع و امامزادگان در اختیار دارد که هر کدام می‌توانند به یک قطب فرهنگی تبدیل شوند. برنامه‌هایی که امروز در حال اجرا در بقاع متبرکه است، یکی از ظرفیت‌هایی است که در حال ظهور و بروز در جامعه است. یکی از این ظرفیت‌ها مراکز افقی هستند که در بقاع تأثیرگذار شکل گرفته‌اند. این مراکز به اجرای برنامه‌های اجتماعی، فرهنگی و قرآنی (افق) می‌پردازند که در قالب آن رفع معضلات اجتماعی همچون محرومیت، بزهکاری، خانواده‌های بدسرپرست و ... در دستور کار بقاع قرار دارد. البته این ظرفیت باید با برنامه‌ریزی دقیق‌تری که طی سال‌های آتی انجام می‌شود، به فعلیت بیشتر رسیده و از آن به خوبی استفاده شود.

امروز به توفیق الهی بخشی از درآمدهای اوقاف در حوزه فرهنگی هزینه می‌شود. هر بقعه متبرکه اطلاعات جامعه هدف و ظرفیت‌های اطراف خود را در اختیار دارد و باید به دنبال به فعلیت رساندن این ظرفیت‌‎ها باشد. امروز هیئت‌های شاخص مذهبی در بقاع متبرکه کشور فعالیت می‌کنند و مراکز مشاوره خانوادگی نیز در برخی از بقاع راه‌اندازی شده که به حوزه دین‌داری مردم کمک می‌کند تا پیوند مردم با بحث معنویت در کنار بقاع متبرکه حفظ شده و تداوم پیدا کند. البته در این حوزه نیازمند کار بیشتری هستیم و اوقاف باید در حوزه فرهنگی به ویژه حوزه عفاف و حجاب ورود بهتر و بیشتری داشته باشد و برنامه‌های خود دراین رابطه را در حوزه ترویجی، تبلیغی و تشویقی توسعه دهد. ما قوه قهریه در این حوزه نیستیم و علاقه داریم که این کار با یک زمینه‌سازی فرهنگی و تقویتی در جامعه ایجاد شود. پیوند مردم با امامزادگان و معنویت خود به خود باعث تسری این مسئله در جامعه خواهد شد. 

اگر مردم را تشویق کنیم تا در مناسبت‌های مختلف بیشتر در کنار بقاع متبرکه حضور پیدا کنند و از این فضای معنوی بهره بیشتری ببرند، هرچه تأثیر و پیوند مردم در حوزه‌های گفتار، رفتار و کردار بیشتر باشد، فرهنگ معنوی که نشئت گرفته از شخصیت امامزادگان است، می‌تواند با نزدیک شدن به امامزادگان در خانواده‌ها و در میان جوانان ایجاد شده و تسری پیدا کند. آمیخته شدن محبت اهل بیت عصمت و طهارت(ع) با فرهنگ جامعه امری است که خداوند متعال در نهاد ما قرار داده و از گذشتگان ما به ارث رسیده است. این مسئله یک فرصت مغتنم فرهنگی است و باید از این ظرفیت به خوبی بهره‌گیری کنیم. امروز بیش از هشت هزار و 700 بقعه و آستان امامزاده در کشور وجود دارد که می‌توان از این ظرفیت برای تجدید عهد با خوبی‌ها و معنویات بهره برد.  

گفت‌وگو از مجتبی افشار