فیلم مستند قالب مناسبی برای پرداختن به قهرمانان ملی است + فیلم و صوت
کارگردان «می‌مات» گفت: مستند قالب بهتری برای پرداختن به قهرمانان ملی است زیرا به دلیل سندیتی که دارد مخاطب با آن ارتباط بیشتری برقرار می‌کند.
جشنواره سینما حقیقت امسال به کار خود پایان داد اما آثاری که در این دوره به نمایش درآمدند یک ویژگی بارز داشتند که خصیصه مطالبه‌گری و عدالت‌خواهی به ویژه در مستندهای بخش جایزه شهید آوینی بود و از آنجمله می‌توان به «قوی‌دل»، «دوئل بوکمال»، آنها»، «پایان جنگ»، «آنها» و «احمد» اشاره کرد.
خبرگزاری بین‌المللی قرآن با برخی از فیلمسازانی که در این جشنواره تولیداتشان ویژگی مطالبه‌گری داشت گفتوگو انجام داده که محمدعلی رخشانی کارگردان مستند «می‌مات» یکی از آنهاست.
ایکنا - در آغاز بحث درباره نام «می‌مات» توضیح دهید و بگویید ریشه این نام از کجا آمده و روند ساخت مستند خود را توضیح دهید.
«می‌مات» ریشه بلوچی دارد و معنای آن «مادر ما» است. این مستند تماماً در خاش واقع در سیستان بلوچستان جلوی دوربین رفته و به یکی از اتفاقات تاریخی کشورمان می‌پردازد. در سال 1916 میلادی لشکر اشغالگر انگلیسی به خاک این سرزمین تجاوز می‌کند. پیش از این مستند داستانی تنها مهدی صباغ‌زاده با ساخت فیلم سینمایی «خاک و آتش» به این موضوع توجه کرده است اما هیچ‌گاه در قالب یک اثر مستند به این واقعه که در آن افتخار ایرانی مطرح می‌شود، توجه نشده است.
در این کار بازگویی از «گل بی‌بی» یکی از مبارزان سلحشور آن دوران را داریم که به همراه یارانش در مقابل متجاوزان انگلیسی ایستاد. فیلم از طریق خانه مستند به من پیشنهاد شد. برای این کار منبع و تصویر خاصی در اختیارمان نبود برای همین در برخی قسمت‌ها مجبور بودیم برای فیلم از انیمیشن استفاده کنیم. در این میان از برخی نوادگان گل بی‌بی، اطلاعات کلامی به دست آوریم. روایت مستند نیز از طریق دانای کل که همان راوی است بیان می‌شود. در بخشی از مستند نیز برای زیباتر شدن و حفظ شاعرانگی، قصه از زبان «گل بی‌بی» روایت می‌شود.
ایکنا – چه وجوهی شخصیتی گل بی‌بی شما را مجاب کرد تا درباره او مستندی بسازید.
نکته بارز شخصیت گل بی‌بی کاریزما بودن او و اشرافش در مسائل طب سنتی بود که باعث شده بود تا ارتباطات وسیعی داشته باشد و او را متمایز از سایر افراد کند. اما بزرگ‌ترین تأثیری که گل بی‌بی در تاریخ کشور ما داشته است آزادسازی اسرای بلوچ که عمدتاً از سردارها و ریش‌سفیدهای طوایف بودند، از دست استعمارگران انگلیسی بوده است. کار «گل بی‌بی» به این جهت بزرگ بود که این اسرا قرار بود اعدام شوند و اعدام آنها در آن زمان مساوی با سیطره انگلیس در آن منطقه بود. اما این شخصیت توانست با درایت و برنامه‌ریزی نقشه دشمن را خنثی کند.
ایکنا - در تاریخ معاصر به ویژه یک یا دو صده اخیر قهرمانان بزرگی وجود دارند که برای دفاع از میهن و اسلام در مقابل استعمارگران به مقاومت پرداختند. «گل بی‌بی» یکی از این قهرمانان است. پیرامون الزام پرداختن به چنین موضوعاتی در سینما و تلویزیون توضیح دهید.
مستند قالب بهتری برای پرداختن به قهرمانان ملی است زیرا به دلیل سندیتی که دارد مخاطب با آن ارتباط بیشتری برقرار می‌کند. در حوزه داستانی نیز اگر قرار است به قهرمانان ملی توجه شود باید این رویکرد شکلی کاملاً فاخر داشته باشد تا تماشاگر جذب آن شده و در ادامه از آن تأثیر بگیرد. در «می‌مات» تمام تلاش من این بود که یک بازسازی داستانی از موضوع داشته باشم. پس در قیاس با یک اثر سینمایی، فیلمم چیزی کم ندارد.
جدا از این موضوع، واقعیتی که در تاریخ این سرزمین وجود دارد برای بسیاری از مردم ناشناخته است. در این موقعیت نیاز است تا حتماً از طریق سینمای مستند اقشار مختلف با داشته‌های تاریخی کشورشان آشنا شوند. من حدود 10 سال پیش مستند دیگری با عنوان «جی‌اند» ساخته بودم که در آن کار نیز به مقاومت یکی از قهرمانان سیستان در مقابل پرتغالی‌ها توجه شده است. این فیلم با صدای زنده‌یاد رسول رسول‌زاده پخش شد و در جشنواره سینما حقیقت نیز توانست جوایزی ر ا به خود اختصاص دهد.
آنچه که در مستندسازی باعث می‌شود خصیصه حقیقت‌گویی فیلم تضمین شود اطلاعات و تحقیقی است که با کار همراه می‌شود. هیچ فیلم یا اثری بدون داشتن این دو ویژگی قادر نیست تا مخاطب خود را تحت تأثیر قرار دهد. کارهای بدون پشتوانه علمی گزارش خبری هستند. نکته دیگری که در مستندسازی حتماً باید موردتوجه قرار گیرد پرهیز از تحریف است. کارهایی که عموماً چنین اتفاقی را رقم می‌زنند مستندهای سفارشی هستند.
ایکنا – خصیصه دیگری که برای سینمای مستند می‌توان برشمرد ویژگی مطالبه‌گری آن است. این ویژگی را تا چه حد برای سینمای مستند ضروری می‌دانید؟
در مستند باید کاستی‌ها و نقصان‌ها شناسایی‌شده و به مسئولان معرفی شود. مستندی که در پی تعریف از نهاد یا سازمانی خاص باشد گزارش خبری بوده و به آن نمی‌توان عنوان مستند داد. برای نمونه به دو بحران آب و جمعیت اشاره میکنم که به شدت آزاردهنده شده و جامعه را در آینده با مشکلات جدی مواجه می‌کند. در این رابطه باید برنامه‌ریزی منسجم صورت گیرد تا آثاری تولیدی مستند بتواند زنگ هشدار را برای مردم و مسئولان به صدا درآورد.
بیشتر بخوانید:
آثار هنری مرتبط با شهدا شامل لطف آنها می‌شوند
ایکنا – در ادامه بحث پیرامون سینمای شهید آوینی و ویژگی مستندهای او توضیح دهید.
هر آنچه در سینمای آوینی وجود دارد بر پایه حقیقت شکل‌گرفته است. در کنار حقیقت باید عشق را هم دیگر ویژگی بارز کارهای آوینی دانست. این دو خصیصه اگر الهام‌بخش تولیدات مستند شود ما شاهد اتفاقات بسیار خوبی در مستندسازی خواهیم بود اما درباره بخش جایزه شهید آوینی باید تأکید کنم این بخش ظرفیت دارد که در قالب یک رویداد کاملاً مستقل مورد توجه قرار گیرد و به‌هیچ‌وجه نباید آن را زیرمجموعه یک اتفاق دیگر مورد ارزیابی قرار داد.
ایکنا – سخنان پایانی خود را در این گفتوگو بیان کنید.
از مسئولان خواهش میکنم به مستند به ویژه فیلمسازانی که در این عرصه کار می‌کنند توجه ویژه کنند. مستند ظرفیت‌هایی بیش از سینمای داستانی دارد اما چرا باید تمام سرمایه‌ها در آن بخش متمرکز باشد. مستند می‌تواند در مواقعی بحران ساخته و در زمانی دیگر جلوی بحران را بگیرد برای همین نباید نسبت به آن تا این اندازه بی‌تفاوت بود.
گفتوگو از داوود کنشلو
انتهای پیام
