سریال مناسبتی صرفاً آثاری نیست که در آن به موضوعات دینی توجه شود بلکه باید در این قبیل تولیدات نیازهای روز جامعه هم مورد نظر باشد. این رویه متأسفانه آنچنانکه باید در تولیدات مناسبتی سیما موردتوجه قرار نمیگیرد.
این خلاصه کلامی از گفتوگوی علیرضا سبطاحمدی تهیهکننده سینما و تلویزیون با خبرنگار ایکنا است که در ادامه مشروح آن آمده است.
ایکنا – در آغاز بحث به این موضوع بپردازید که همزمانی نوروز با رمضان روی تولیدات سیما به لحاظ معنایی و ساختاری چه تأثیراتی خواهد داشت.
رمضان ماه پاکسازی روح و روان انسانها است. درباره نوروز هم همین تفسیر را میتوان داشت زیرا نوروز به معنای احیا شدن طبیعت و احوال انسانهاست. این نکته را هرسال در دعای تحویل سال بیان میکنیم. برای همین همنشینی این دو امر را میتوان اتفاقی خجسته قلمداد کرد. درباره تولیدات ماه رمضان باید به تصوری اشتباه که سالها بر تولیدات این ایام حاکم بود، اشارهکنم. پیشتر تصور میشد تولیدات این مناسبت، عمدتاً باید کارهای جدی و درام باشد اما بعد از مدتی متوجه شدیم این ایام ماه شادی و مهمانی خداوند است پس نباید مردم روزهدار را بعد از افطار با کارهای تلخ آزرد.
در ماه رمضان، ایام شبهای قدر و شهادت امیرالمؤمنین (ع) هم وجود دارد که متناسب با آن باید کارهای ویژه در نظر گرفت اما در عمده ایام ماه مبارک در همه کشورهای مسلمان، شادی نیز حکمفرما است. در تولیدات ماه رمضان کارها باید خانواده را مورد خطاب قرار دهد و تنها مورد پسند قشری خاص نباشد چون در این ایام تمامی اعضای خانواده کنار هم هستند به ویژه بعد از افطار که خانواده وقت استراحت خود را با تماشای تلویزیون سپری میکند.
ایکنا – در نوروز رسوماتی وجود دارد که اگر با آیینهای رمضانی به خوبی هماهنگ شود اتفاقات بسیار خوبی رخ خواهد داد. برای مثال به صله رحم اشاره میکنم. چگونه میتوان به این خواسته دستیافت؟
رسومات نوروز تماماً با دستورات دینی اسلام همخوان است. مهمترین اصل در نوروز صله و رحم است. این رفتار یکی از توصیههای ویژه ائمه (ع) بوده که بارها توصیه شده است. با این توضیح باید تأکید کنم که در نوروز مخاطبان رسانه ملی بسیار گستردهتر میشوند زیرا بعد از افطار خانواده به دیدار یکدیگر رفته و به همین دلیل مخاطبان بیشتر میشوند. در چنین شرایطی لازم است برنامهسازی در جهت ترویج اخلاقیات دینی و ملی باشد. من بهطور همزمان، نوروز و رمضان را به عنوان فرصتی نگاه میکنم که باید از آن به شکل مطلوبی بهره برد.
ایکنا – بحث دیگری که پیرامون تولیدات مناسبتی وجود دارد جریانسازی این دست تولیدات است. اینکه توقع داشته باشیم این دست تولیدات جریانساز باشد امری قابل انتظار است یا نباید از کاری نمایشی چنین توقعی داشت؟
اتفاقاً نقش اصلی رسانه جریانسازی است هرچند سرگرمیسازی هم همیشه یکی از الزامات برنامهسازی بوده است به ویژه برای رسانه کشور اسلامی این خواسته نیازی اساسی است. رسانه زمانی مسیر افول را پیش خواهد گرفت که به روزمرگی دچار شود. این اتفاق نیز متأسفانه تا حدودی بر تولیدات سیما حاکم شده است! در حالیکه کشورهای غربی از این امر در جهت منافع خود بهره میبرند. در این رابطه حمایت آشکار و نهان تولیدات نمایشی غرب از صهیونیستها را مثال میزنم. آنها طی سالها با برنامهسازی خود، قومشان را به عنوان مردمی مظلوم معرفی کردهاند. نتیجه این اقدام آنها این بوده، امروز هر آنچه جنایت از طرف اسرائیل در غزه رخ میدهد بدون عکسالعمل آنچنانی جهان غرب مواجه میشود!
در تلویزیون ما نهتنها روی موضوعات استراتژیک توجهی صورت نمیگیرد بلکه در موضوعات اقتصادی و فرهنگی هم موفق عمل نمیکنم. همین موضوع سبب شده مخاطب نسل جوان را از دست دهیم درحالیکه این قشر از مخاطبان مهمترین گروه سنی در بین مخاطبان رسانه هستند. این مشکلات نیز از آنجا به وجود آمده که ما یک قانون مدون و منسجم نداریم که در همه دورهها موردنظر باشد. در سیما با آمدن هر مدیری قوانین عوض شد و چرخ روزگار از ابتدا شروع به چرخیدن میکند!
ایکنا – یکی از انتقاداتی که به کارهای مناسبتی وارد میشود تصویرگری کلیشهای این تولیدات به مناسک است درحالیکه میتوان به نحوی از این موضوع در تولیدات نمایشی بهره برد که تأثیرگذاری داشته باشد. پیرامون این موضوع توضیح دهید.
لازمه موفقیت هر اثر نمایشی متن درست است. مناسبتها زمانشان مشخص است اما هیچگاه پیرامون مناسبتها برنامهسازی بلندمدت وجود نداشته، بنابراین تولیدات این حوزه بدون تحقیق و پژوهش جلوی دوربین رفته و در نتیجه، کارها خنثی و شعاری خواهند بود. برای مثال رسانه ملی دو ماه پیش از من برای شبهای قدر طرح برای ساخت سریال خواست. این امر عجیب نیست! چگونه یک مینی سریال میتواند در دو ماه از طرح آغاز و به تولید و نمایش ختم شود؟ اگر این اتفاق رخ دهد به نظر شما اتفاق خوبی رقم خورده است؟
در دوران مدیریت آقای دارابی معاون سابق سیما، وی توصیه میکرد به جای دو یا سه کار پنج الی شش سریال برای مناسبتها ساخته شود تا بهترین کارها بتوانند روی آنتن رود. این نگاه شایسته است اما متأسفانه همگانی نیست. نکته بعدی که میتواند ضامن موفقیت کار رمضانی باشد بازگذاشتن دست سازنده است. وقتی مدیر به فیلمساز اجازه اندیشیدن و کار بدهد در یک پروسه زمانی کافی، اثری خلق خواهد شد که جریانساز باشد وگرنه صرفاً یک فیلم یا سریال بیخاصیت را شاهد خواهیم بود.
تولید رمضانی نباید نسبت به جامعه بیتفاوت باشد چون گاهی مواقع فکر میکنم فیلم یا سریال رمضانی تنها باید به آموزههای دینی و احکام توجه کند درحالیکه در کنار این موضوعات حتماً باید نیازهای جامعه هم در کارهای این حوزه مدنظر قرار گیرد.
انتهای پیام