تجربه خواب حضرت یوسف(ع)

حجت‌الاسلام علیرضا قبادی، جامعه‌شناس و کارشناس دین، به مناسبت ماه مبارک رمضان سلسله یادداشت‌هایی را با محور «دینداری در قرآن» نوشته که هر روز از رسانه ایکنا منتشر می‌شود. مشروح دوازدهمین یادداشت را در ادامه می‌خوانید؛

از جمله خواب‌هایی که در قرآن کریم آمده، گاه صریح است، به این معنا که نیازی به تأویل یا تعبیر ندارد، مانند خوابی که حضرت ابراهیم درباره قربانی کردن فرزندش دیده بود، گاهی هم به صورت تمثیل و استعاره است که نیازمند تأویل یا تعبیر است، مانند آنچه که در خواب حضرت یوسف(ع) رخ داده است.

در ذیل به شرح تجربه مزبور و بیان نکاتی درباره آن می‌پردازیم. حضرت یوسف(ع) روزی نزد پدر آمد و گفت من در عالم خواب دیدم که یازده ستاره، خورشید و ماه بر من سجده کننده هستند. یعقوب به فرزندش گفت: فرزندم؛ خواب خود را به برادرانت بازگو مکن که علیه تو حیله می‌کنند، زیرا شیطان دشمن آشکار برای انسان است. حضرت یعقوب، خواب یوسف را متضمن بشارت‌هایی دانست و به یوسف گفت خداوند تو را برمی‌گزیند و دانش تأویل یا تعبیر خواب را به تو می‌آموزد و نعمتش را بر تو تمام می‌کند.

در پایان سوره حضرت یوسف، هنگامی که خانواده یعقوب بر وی وارد شدند و سجده کردند (آیه ۱۰۰) گفت؛ این تعبیر خوابی است که قبلا دیده‌ام و پروردگارم آن را محقق کرد. از تجربه خواب یوسف(ع) نکات و آموزه‌های زیر را می‌توان، استنباط کرد:

۱. خواب بخشی از حیات آدمی است، از آنجاکه حیات عبث و بیهوده نیست، خواب‌ها نیز که بخشی از حیات هستنند، بی‌معنا و لغو نیستند. برخی از تجارب معنوی در خواب رخ می‌دهد. از این رو در تعالیم اسلامی برای خواب تعالیم و آموزه‌هایی وارد شده است.

۲.خواب‌ها، با عالم خارج ارتباط دارند؛ از این رو خواب‌ها (بخشی از خواب‌ها) علایم و نشانه‌هایی با خود دارند و نباید نسبت به خواب‌ها بی‌توجه بود. در تجربه خواب حضرت یوسف، با وجود اینکه آن حضرت در سنین نوجوانی چنین خوابی را دیدند، حضرت یعقوب آن را با اهمیت برشمرد.

۳. خواب‌ها را برای کسانی که به نحوی با آدمی دشمنی دارند یا علیه ما در پی نیرنگ و مکر هستند، نباید نقل کرد.

۴. گاهی خواب‌ها از جمله خواب مذکور، آمیخته از صورت طبیعی با صورت غیر طبیعی است؛ مانند مشاهده ستاره و خورشید و ماه که چنین رویتی طبیعی است؛ اما سجده کردن ۱۱ ستاره، خورشید و ماه به حضرت یوسف(ع)، در عالم خارج غیر طبیعی است. تعبیر خواب، به دانش و تخصص در این زمینه وابسته است.