آموزش قرآن کم‌علامت در مدارس با چالش یادگیری مواجه است

سیدمحسن موسوی‌بلده، استاد پیشکسوت قرآنی و صاحب کتاب آموزش تجوید حلیة‌القرآن در گفت‌وگو با ایکنا درباره شیوه فعلی آموزشی ارائه‌ شده در کتب درسی قرآن و توجه به آموزش آسان قرآن کریم به دانش‌آموزان گفت: حدود سه دهه پیش بحث قرآن‌های سهل‌القرائه مطرح شد و به یکباره و در اقدامی عجیب! علامات سکون و حروف مدی از روی حروف رسم‌الخط کتاب قرآن مدارس حذف شد! چنین اندیشیدند که وقتی دانش‌آموز در خط فارسی حروف مدی را می‌تواند، بدون علامت بخواند، پس در خط قرآن هم لزومی به بودن علامت برای حرف مدی نیست؛ همچنین وجود علامت سکون را هم عامل شلوغی کلمه می‌دانستند و آن را نیز حذف کردند! شاید این کار، اقدامی عکس‌العملی در برابر شلوغی و پُر علامتی ـ به عقیده بنده، افراطی ـ‌ قرآن‌‌های معروف به «خط عثمان طه» بود که چاپ آن به یکباره بعد از پیروزی انقلاب اسلامی در کشور مرسوم شد. آغاز این روند حذف علامت هم ، در مرکز طبع و نشر قرآن کریم صورت گرفت. مسئولان این مرکز بر آن شدند علائم قرآن را کم کرده و اصطلاحا خواندن قرآن را آسان کنند. 

وی افزود: با توجه به اینکه تعدادی از مؤلفان کتب درسی ‌آموزش و پرورش با این مرکز نیز همکاری می‌کردند، این رسم‌الخط را برای کتب درسی آموزش و پرورش انتخاب کردند. اما زمانی که این قرآن‌‌های کم‌‌علامت به عنوان کتاب درسی در مدارس کشور معرفی شد، اتفاقاً خواندن آن با مشکلاتی همراه شد! و علاوه بر دانش‌آموزان، معلمان قرآن مدارس هم دچار مشکل شدند و اعتراضاتی داشتند. معلمان، جلسات متعددی را با مؤلفان کتب برگزار کردند، ولی وضعیت به همان منوال باقی ماند. می‌توان گفت کسانی تبعیت از این شیوه رسم‌الخط را به نظام آموزش رسمی کشور تحمیل کردند.

بیشتر بخوانید؛

رضامراد صحرایی: طرح «اتقان» به نظام رتبه‌بندی معلمان افزوده شود

ارائه پیش‌نویس لایحه استفاده مؤسسات قرآنی از محیط مدارس

این مدرس قرآن تصریح کرد: پیش از این، ما به عنوان مدرسان و معلمان قرآن به قرآن‌آموز چنین می‌گفتیم که اگر به هنگام روخوانی مصحف شریف، حروفی فاقد علامت را مشاهده کردند، آن حروف والی( و ـ ا ـ ل ـ ی) و ناخوانا است. این روال آموزش روخوانی قرآن در کشور بوده است. اما در قرآن‌های کم‌علامت، به یک باره تمام سکون‌ها را حذف کردند در نتیجه نسل جدید با قرآن‌هایی مواجه شد که نه تنها حروف والی در آن علامت نداشت، بلکه سایر حروف ساکن هم علامت نداشتند و به دانش‌آموز گفتند، حرف فاقد علامت، ساکن است! لذا با توجه به اینکه علامت حروف مدی را هم برداشته بودند، دانش‌آموز سردرگم می‌شد که چگونه باید مثلا کلمه‌ «صَنَعوا» را بخواند؟ حرف «ع» بی‌علامت را ساکن و حرف «و» را همراه با «الف» می‌دید و در نتیجه می‌خواند «صَنَعْ وٰا»؛ یا «اَحسنوا» را «اَحسنْ وا» و ... چند سالی از اجرای چنین شیوه‌ای گذشت تا اینکه سرانجام مجریان طرح مذکور به این نتیجه رسیدند که وقتی دانش‌آموز کلمه‌ای مانند «کفروا» را غلط می‌خواند، باید به او آموزش داده شود که «الف» در این کلمه با «ر» فرق دارد؛ حرف «ر» ساکن است و «الف» ناخوانا است. پس آمدند برای رفع این مشکل، مشکلی دیگر افزودند. حرف «الف» را رنگی کردند. بعد از چند سال، رنگی کردن حروف ناخوانا هم به یک روال تبدیل شد!

موسوی‌بلده اظهار کرد: همان زمان تذکر دادیم و چنین گفتیم که قرآن‌های با حروف والی رنگی، در همه جا یافت نمی‌شود، تکلیف این دانش‌آموز در مواجهه با قرآن‌هایی در منازل، مساجد، جلسات بیرون، زیارتگاه‌ها و ... چه می‌شود؟ و قطعاً در خوانش دچار تضاد خواهد شد. این تضادها دانش‌آموز، معلمان و خانواده را در آموزش عصبی می‌کند، ولی متأسفانه توجهی نشد که نشد. و هنوز هم آقایان کار خود را می‌کنند و راه خود را می‌روند و هُم یحسبون انّهم یحسنون صنعا.

وی ادامه داد: توجه کنید که اعراب، با اینکه زبان مادری‌شان عربی است و خط قرآن خط خودشان است، هزار و چهارصد سال است بعد از ابداع‌کننده این علائم ـ خلیل بن احمد فراهیدی، به این نتیجه نرسیده‌اند که علامت سکون زیادی است و آن را از روی حروف حذف کنند و حروف مدی را بدون علامت بگذارند. آیا عقل‌شان نرسیده؟! آیا ما از عرب‌ها عرب‌تر هستیم؟! اما مشکل دیگر در کتاب آموزش رسمی قرآن آموزش و پرورش(نمونه اش را در کتاب پایه هشتم می‌بینیم) علامت مد منفصل، مثلاً در عبارت «ماذا اُجِبْتُمْ» حذف شده و بر روی کلمه «امنوا» مد گذاشته‌اند. یعنی در کتاب درسی، ٰامنوا مثل خط فارسی با باصطلاح آی باکلاه نوشته شده است! (آمنوا). دانش‌آموز در کتاب قرآن مدرسه می‌بیند که «آمنوا» مد دارد و در خانه یا جلسه قرآن می‌بیند که «ءَامَنوا» مد ندارد! و به جایش «مَاذَآ اُجِبْتُمْ» علامت مد دارد. خوب ما هم اگر به جای او باشیم، «مَا ذَ ٰآ اُجبتم» خواهیم خواند.

موسوی‌بلده با بیان اینکه از گذشته، برعکس قرآن‌های به خط شلوغ عثمان طه که خود غصه‌ای است! و درد دل جداگانه‌ای می‌طلبد، برای مخاطب فارس‌زبان، نمونه‌های ساده خوبی داشته و داریم. مثلاً علامت‌های قرآن به خط «طاهر خوشنویس» و «احمد نیریزی» در آموزش قرآن به سرعت جوابگو است، افزود: اصولاً این علامت‌گذاری معمول و ساده قرآن از صدر اسلام تا کنون تا قبل از اشاعه خط عثمان طه در دهه ۹۰ میلادی است. روش آموزش روخوانی قرآن بر روی مصحف به خط طاهر خوشنویس، ساده‌ترین روش آموزش است. من با استفاده از این مصحف به مدت 15 دقیقه تا یک ساعت می‌توانم روخوانی را آموزش ‌دهم و لازم نیست قرآن‌آموز سه ماه در کلاس حضور داشته باشد، مگر برای تمرین. کافی است خط و علامت‌های زیر را یاد دهیم: ــَـــِـــُ/ ـــٰـٖـــ وُ/ ــًـــٍــٌـ/ ــــْــــّـ و به او بگوییم هرگاه یکی از این علائم ۱۱ گانه را بالا و پایین حرف دیدی، آن حرف را بخوان و اگر هیچ یک از این علامت‌ها را نداشت، آن حرف را نخوان! همین! بدین ترتیب آموزش روخوانی تمام شده است. دیگر می‌ماند تمرین‌هایش.