لنگرگاه زندگی ما چیست + صوت

به گزارش ایکنا، جلسه تفسیر قرآن سیدمجتبی حسینی، مفسر قرآن با محوریت آیات سوره حجر، شب گذشته 20 خرداد برگزار شد که گزیده آن را در ادامه می‌خوانید؛

«وَالْأَرْضَ مَدَدْنَاهَا وَأَلْقَيْنَا فِيهَا رَوَاسِيَ وَأَنْبَتْنَا فِيهَا مِنْ كُلِّ شَيْءٍ مَوْزُونٍ وَجَعَلْنَا لَكُمْ فِيهَا مَعَايِشَ وَ مَنْ لَسْتُمْ لَهُ بِرَازِقِينَ وَإِنْ مِنْ شَيْءٍ إِلَّا عِنْدَنَا خَزَائِنُهُ وَمَا نُنَزِّلُهُ إِلَّا بِقَدَرٍ مَعْلُومٍ

ترجمه: و زمين را گسترانيديم و در آن كوه‌هاى استوار افكنديم و از هر چيز سنجيده‌اى در آن رويانيديم. و براى شما و هر كس كه شما روزى‌دهنده او نيستيد در آن وسايل زندگى قرار داديم. و هيچ چيز نيست مگر آنكه گنجينه‌هاى آن نزد ماست و ما آن را جز به اندازه‌اى معين فرو نمى‌فرستيم.»

صحبت ما در جلسات قبل سر دو مسئله بود؛ یکی انزال و تنزیل و یکی «نحن نزلنا الذکر». حالا در این آیه یکسری مسائل گفته می‌شود که ما را دوباره به مباحث قبل برمی‌گرداند. در آیات قبل ما داشتیم درباره قرآن و وحی صحبت می‌کردیم، اینجا آیه ما را توجه می‌دهد که الآن در عالم ارض هستیم. وقتی خداوند صحبت از آسمان کرد، حالا سراغ زمین می‌آید و رابطه سیستمی اینها با هم را بیان می‌کند.

معرفی ارض‌شناسی قرآنی در آیات سوره حجر

آیه می‌فرماید: «وَأَنْبَتْنَا فِيهَا مِنْ كُلِّ شَيْءٍ مَوْزُونٍ»؛ در این دنیا همه چیز وزنی دارد. ما می‌خواهیم با دستگاه اندازه‌گیری خودمان بسنجیم و نمی‌توانیم وزن اشیا را با هم بسنجیم ولی آیه بر این مطلب تاکید دارد که اینها موزون و وزن‌شده هستند. این آیه دارد ما را با فضای جدیدی روبرو می‌کند که نوعی زمین‌شناسی یا به تعبیر بهتر، ارض‌شناسی قرآنی است. در این ارض‌شناسی، «رواسی» به جای اینکه از درون بجوشند از بیرون القا شدند و این القا موجب شده یک اتفاقی در زمین بیفتد و سپس یک چیزهای دیگری از زمین رویش پیدا کرده است، بنابراین زمین ما زمین رویشی است که در آن هر چیزی انبات پیدا می‌کند و انباتش هم انبات موزون است. یک مثال بزنم؛ اگر شما یک هفته کلاس زبان رفتی، بعد از یک هفته شما یک وزنی از زبان پیدا کرده‌ای و  یک رویشی در شما ایجاد شده است.

آیه بعد می‌فرماید: «وَجَعَلْنَا لَكُمْ فِيهَا مَعَايِشَ». منظور آیه از معایش فقط خوراک انسان نیست، بلکه هر چیزی است که برای معیشت انسان لازم است. انسان برای عیش به چیزهای زیادی نیاز دارد. یکی از معایش انسان همین است خدا افرادی را فرستاده تا به انسان ذکر بدهند و خود ذکر جزء معایش انسان است کما اینکه در آیه دیگری می‌خوانیم: «مَنْ أَعْرَضَ عَنْ ذِكْرِي فَإِنَّ لَهُ مَعِيشَةً ضَنْكاً» یعنی کسی که ذکر ندارد، معیشت ضنک دارد.

آیه بعد می‌فرماید هیچ شیئی نیست مگر اینکه خزائن آن نزد ما است ولی ما چیزی را نازل نمی‌کنیم مگر به قدر معلوم. بنابراین اینطور نیست هر چیزی شما خواستی همان لحظه نازل شود چون این نزول، حساب و کتاب دارد. شاید یکی از حساب‌ها همین دعای تو باشد ولی این یکی از آیتم‌ها است. در اینجا نکات زیادی وجود دارد. یکی از نکات این است که آیه می‌فرماید هر شیئی خزائنی دارد. ما فکر می‌کنیم خزائن یعنی خدا یک گنجینه‌ای دارد که همه چیز در آن قرار دارد ولی آیه می‌فرماید هر شیئی برای خودش خزائن دارد. هر چقدر می‌توانید روی این مطلب فکر کنید که چرا خداوند خزائن دارد. خدا که جا کم نداشته تا نیاز داشته باشد خزائن متعدد داشته باشد؛ پس چرا خدا همه اشیاء را در خزانه واحد قرار نداده است؟ پس هر شیئی خزائن دارد. 

کلیدهای مختلف خزائن الهی

حالا شما فکر کن تفاوت این شیء که در این خزانه است با آن شیء که در آن خزانه است، چیست. آیا اشیا با هم تفاوت دارند؟ آیا خزانه‌ها با هم تفاوت دارند؟ شاید کلیدهایش با هم متفاوت باشد مثلا کلید یک خزانه قرآن است، کلید یک خزانه خدمت به دیگری است، یک خزانه کلیدش اخلاق خوب است، یک خزانه کلیدش دروغ نگفتن است. این نکته‌ای است که تاکنون به آن توجه نکرده بودید. حالا این خزائن کجا است؟ نزد خداوند است. شاید کلید این خزانه‌ها دست افراد مختلف باشد ولی خود خزانه نزد خداوند است. 

همین نکته برای امشب شما بس است. ما تاکنون در این دنیای کوچکمان یک خواسته کوچک داشتیم که اصرار هم داشتیم آن خواسته برآورده شود ولی آیه به ما می‌آموزد خزائن هر شیء نزد خداوند است. دنیایی که قرآن برای ما معرفی می‌کند با دنیای فیزیک و معمولی که این‌همانی ارسطویی دارد، این‌همانی فلسفی دارد، این‌همانی فیزیکی دارد کاملا متفاوت است. لذا دو شیء که در ظاهر مثل هم هستند ممکن است خزائن متفاوتی داشته باشند.

یک نکته دیگر در مورد «رواسی» این است که به معنای لنگرگاه است. کشتی وقتی حرکت می‌کند تمام امید و هدفش این است که به لنگرگاه برسد تا آرام بگیرد. چون در حرکت‌های زمین کوه‌ها مثل میخ تثبیت‌کننده هستند، به آن رواسی می‌گوییم. ممکن است بگوییم در عالم ارض قرآنی، خداوند ارض را با این رواسی تثبیت کرده است. پس ممکن است رواسی از نظر جنس، از نظر رتبه خلقتی یک درجه دیگری غیر از ارض داشته باشد چون فرمود «القینا» یعنی انگار برای خود ارض نبوده است. پس «القینا فیها رواسی» یعنی این رواسی از جنس ارض نیستند ولی آنها را گذاشتند تا ارض تثبیت شود.

لذا در روایت فرمود اگر ارض حجت نداشته باشد، خودش را می‌بلعد. امیرالمومنین(ع) نیز در مورد اهل بیت(ع) فرمود: «وَ جِبَالُ دِينِهِ، بِهِمْ أَقَامَ انْحِنَاءَ ظَهْرِهِ وَ أَذْهَبَ ارْتِعَادَ فَرَائِصِهِ» یعنی ‏اینکه اینها جبال دین هستند که به وسیله آنها خمیدگی پشت دین را صاف می‌کند و لرزش اندام‌هایش را آرامش می‌بخشد. حالا که مشخص شد منظور از رواسی، لنگرگاه است یک سوال مطرح می‌شود و آن اینکه چند محور ثابت در زندگی فکری شما وجود دارد که در همه نوسانات سر جایش قرار دارد؟ رواسی زندگی ما چیست؟ لنگرگاه زندگی ما کجاست؟ شاید بگویید مثلا راه و رسم پدرانمان، رواسی ما است که ما هم طبق آن عمل می‌کنیم. مثلا هر لباسی آنها می‌پوشیدند ما هم می‌پوشیم. به همین خاطر در زمان ائمه برخی به ایشان اشکال می‌گرفتند که مثلا چرا شما فلان لباس را می‌پوشید، پدرتان این لباس را نمی‌پوشید. رواسی تو کجاست؟ رواسی تو کیست؟ لازم نیست هزاران رواسی داشته باشی. ملاک‌های رد و قبول یک تصمیم برای تو چیست؟ ملاک‌هایی که تو را تثبیت کند کدام است و اگر رواسی تو این است، مستندات این رواسی چیست.