عاقبت سرقت از اموال عمومی

«حق‌الناس» مهم‌ترین و پربسامدترین موضوع در دین اسلام است تا جایی که طولانی‌ترین آیه قرآن (سوره بقره آیه ۲۸۲) نیز به همین موضوع اختصاص دارد و امیرالمؤمنین امام علی(ع) نیز می‌فرمایند «خدای متعال رعایت حقوق بندگانش را مقدمه‌ای بر رعایت حقوق خودش قرار داده است.»

اوج تجلیگاه توجه به حق‌الناس در مکتب اسلام و اهل‌بیت(ع) را می‌توان در شب عاشورا مشاهده کرد؛ هنگامی که امام حسین(ع) شرط پیکار با ظلم و همراهی با خود را بدهکار نبودن گذاشت و بیعت خود را از افرادی که حقی بر گردن دارند برداشت چراکه پرداخت حق مردم را مقدم بر حضور در جهاد با طاغوت می‌دانستند.

همین رویداد مهم و درس‌آموز از واقعه کربلا سبب شد تا ایکنا در ماه محرم و صفر امسال به موضوع مهم «حق‌الناس» بپردازد و بخش‌هایی از کتاب «حق‌الناس، ارتباط متقابل حقوق مردم و اخلاق اسلامی» نوشته آیت‌الله‌ مظاهری را به نظر مخاطبان خود برساند که در ادامه، مشروح بخش سی و نهم با عنوان «برخی از مصادیق حق الناس مالی» را می‌خوانید.

۲. سرقت از بیت‌المال و اموال عمومی

سرقت از بیت‌المال مسلمین و اموال عمومی نظیر اختلاس، نیز گناه بزرگی است که در تعالیم دینی بسیار نکوهش شده و در دنیا و آخرت عقوبت سختی در پی خواهد داشت. امیر المؤمنین(ع) نسبت به اموال عمومی مردم حساسیت ویژه‌ای داشتند؛ ایشان در ابتدای حکومت، قبل از هر چیز، در خصوص اموال عمومی که در زمان حکومت خلفای قبلی به تاراج رفته بود، فرمودند: به خدا قسم، اگر بیت‌المال غارت شده را بیایم، بازمی‌گردانم، گرچه با آن ازدواج کرده باشند یا کنیزانی خریده باشند.

امام(ع) در خطبه‌ای می‌فرمایند: افرادی از بنی‌امیه، با پارتی‌بازی و فامیل‌گرایی، زمام امور را به دست گرفتند و مانند شتری که گیاه تازه بهاری را با ولع می‌خورد، به غارت بیت‌المال مشغول شدند. بعد می‌فرمایند؛ همین اعمال، سبب سرنگونی آنان شد.  امیر المؤمنین(ع) در دوران حکومت خویش نیز اگر می‌شنیدند که خیانتی، هرچند ناچیز، از عاملان حکومتی سرزده است، با اینکه مظهر رحمت خدا بودند، شدت به خرج می‌دادند.

یکی از کارگزاران ایشان، امانت‌هایی که از بیت‌المال و اموال عمومی نزد او بود، برنگرداند و به تعبیری، اموال بیت‌المال را غارت کرد، امام(ع) نامه‌ای عتاب‌آمیز خطاب به وی نوشتند. در آن نامه می‌خوانیم: گویا اموالی که برده‌ای، میراث پدر و مادرت بود، سبحان الله! آیا به قیامت ایمان نداری؟ آیا از حسابرسی خداوند نمی‌ترسی؟!

بعد می‌فرمایند:‌ ای کسی که نزد ما از خردمندان شمرده می‌شدی، چگونه آشامیدن و خوردن مال را بر خود گوارا می‌دانی، در حالی که می‌دانی حرام می‌خوری و حرام می‌آشامی؟!

سپس امام(ع) فرموده‌اند: از خدا بترس و اموال مردم را برگردان، که اگر برنگردانی تورا عقوبت خواهم کرد و با شمشیرم گردنت را خواهم زد، شمشیری که احدی را با آن نزدم، جز آنکه وارد جهنم شد».

امیر المؤمنین(ع) در نامه‌ای به استاندار‌ها نوشته‌اند: «أدِقُّوا أقْلامَکُمْ وَ قارِبُوا بَیْنَ سُطورکُمْ وَ أحْذِفُوا عَنّی فُضُولَکُمْ وَ اقْصِدُوا قَصْدَ الْمَعانی، وَ إیّاکُمْ وَالإکْثار؛ فَإنَّ أمْوالُ الْمُسْلِمینَ لا تَحْتَمِلُ الاْءضْرَارَ». استاندار من وقتی به من نامه می‌نویسی، قلمت را ریز کن و بین سطر‌ها فاصله نینداز و جان کلام را بنویس و برایم قلم‌فرسایی نکن؛ برای اینکه بیت‌المال مسلمان‌ها تحمل این گونه چیز‌ها را ندارد. یعنی اگر قلم‌فرسایی کنی، مقداری کاغذ بیشتر مصرف می‌شود و امیرالمؤمنین(ع) می‌فرمایند: اموال مسلمین تحمل اینگونه چیز‌ها را ندارد.

همه باید راجع به بیت‌المال مسلمان‌ها فوق‌العاده حساس باشند، به غیر مسئولان، زیردستان آنها هم باید راجع به اموال عمومی مسلمان‌ها حساسیت داشته باشند، زیرا حسابرسی از بیت‌المال بسیار دقیق است.

در دوران حکومت امیرالمؤمنین(ع) شخصی به نام «ابن هرمه» ناظر بازار اهواز بود. او خیانتی کرد و خیانت او به اطلاع امام(ع) رسید، ایشان نامه‌ای به فرماندار اهواز نوشتند و در آن نامه، ضمن صدور دستور عزل و قطع حقوق مسئول خائن، اشدّ مجازات را برای او خواستار شدند. از جمله فرمودند: او را به مردم معرفی کن، به زندانش بیفکن، در بین مردم به او تازیانه بزن و وی را در بازار‌ها بگردان و رسوایش ساز، به تمام بخش‌های تابع «اهواز» نیز بنویس که من این گونه عقوبتی برای او معین کرده‌ام تا مایه عبرت دیگران شود. سپس خطاب به فرماندار فرمودند: اگر در مجازات او غفلت یا کوتاهی کنی، نزد خداوند خوار خواهی شد و تو را نیز از کار برکنار می‌کنم.