چه کسانی در جنگ با خداوند هستند

«حق‌الناس» مهم‌ترین و پربسامدترین موضوع در دین اسلام است تا جایی که طولانی‌ترین آیه قرآن(سوره بقره آیه ۲۸۲) نیز به همین موضوع اختصاص دارد و امیرالمؤمنین امام علی(ع) نیز می‌فرمایند: «خدای متعال رعایت حقوق بندگانش را مقدمه‌ای بر رعایت حقوق خودش قرار داده است.»

اوج جلوه‌گاه توجه به حق‌الناس در مکتب اسلام و اهل‌بیت(ع) را می‌توان در شب عاشورا مشاهده کرد؛ هنگامی که امام حسین(ع) شرط پیکار با ظلم و همراهی با خود را بدهکار نبودن گذاشت و بیعت خود را از افرادی که حقی بر گردن دارند، برداشت، چراکه پرداخت حق مردم را مقدم بر حضور در جهاد با طاغوت می‌دانستند.

همین رویداد مهم و درس‌آموز از واقعه کربلا سبب شد تا ایکنا با آغاز ماه محرم امسال به موضوع مهم «حق‌الناس» بپردازد و بخش‌هایی از کتاب «حق‌الناس، ارتباط متقابل حقوق مردم و اخلاق اسلامی» نوشته آیت‌الله مظاهری را به نظر مخاطبان خود برساند که در ادامه مشروح بخش شصت و یکم با عنوان «رباخواری» را می‌خوانید. 

مفسده بزرگ و گناه مالی دیگری که در قرآن و روایات بسیار مذمت شده ربا دادن و ربا گرفتن است. این امر نکوهیده، سبب سلب حق مردم است. این امر نکوهیده، سبب سلب حق مردم شده، نظم و امنیت اقتصادی را در اجتماع مختل‌ می‌کند. قرآن کریم، ربا را به عنوان یک عادت زشت نکوهش کرده، آن را خوردن اموال مردم یا همان حق الناس برمی‌شمرد. «وَأَخذهم الربوا وَقَدْ نُهُوا عَنْهُ وَأکلهم أموالَ النَّاسِ بالباطل وأعتدنا للکافرین مِنْهُمْ عَذابا ألیماً».

طبق این آیه شریفه یکی از مصادیق «اکل مال به باطل»، رباخواری است که عذاب دردناک در پی دارد. قرآن شریف برای نهی از ربا به نکوهش اخلاقی بسنده نکرده و در آیه دیگری به صراحت آن را تحریم کرده است؛ «یا أیهَا الَّذِینَ آمَنُوا لا تَأْکُلُوا الرّبوا أضعافاً مُضاعَفَةً».

اهل بیت(ع) نیز همواره نسبت به ربا تنفر و انزجار داشته اهل ربا را مذمت کرده‌اند. امیرالمؤمنین(ع) می‌فرمایند: پیامبر خدا(ص)، ربا و خورنده و خریدار و فروشنده و نویسنده و گواهان آن را لعنت فرموده‌اند. امام صادق(ع) نیز در روایتی، رزق و روزی به دست آمده از راه حلال را پاک و پاکیزه و ربا را خبیث و آلوده برمی‌شمرند: «مَا طَابَ وَ طَهُرَ کسَبُ الْحَلَالِ مِنَ الرِّزْقِ وَمَا خَبَتَ فالربا».

ربا، جنگ با خدا یا جنگ خدا با بنده؟ ربا به اندازه‌ای از نظر قرآن کریم منفور و مذموم است که آن را معادل جنگ با خداوند متعال‌ می‌داند: «فَإِنْ لَمْ تَفْعَلُوا فَأَذَنُوا بِحَرْبٍ مِنَ اللَّهِ وَرَسُولِهِ». این آیه شریفه، به دو صورت معنا می‌شود؛ یک معنا این است که خطاب به بندگان می‌فرماید: اگر ربا می‌خورید یا ربا می‌دهید، بدانید که کار شما، جنگ با خداست. معنای دیگر این است که هرکس با ربا سروکار پیدا کند، خداوند سبحان با او سر جنگ دارد و به وی اعلام نبرد می‌کند. ظاهراً هر دو معنا از قرآن کریم اراده می‌شود؛ بنابراین ربا از یک سو اعلام جنگ با خدا و از سوی دیگر، اعلام جنگ خدا با بنده است.

هر که با خدا در صلح است، خدا نیز با او صلح دارد و هر که با خدا بجنگد، خدا با او خواهد جنگید. پس، هر که با ربا سروکار دارد، پیمان صلح و دوستی خود با خداوند را شکسته و در واقع، به او اعلام جنگ کرده است، خداوند نیز در برخورد با چنین کسی، از در صلح و دوستی وارد نمی‌شود و با وی خواهد جنگید.