آخرین جلد فهرست خطی کتابخانه مجلس رونمایی شد

به گزارش ایکنا به نقل از کتابخانه، موزه و مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی، همایش بین‌المللی تحقیق و تصحیح نسخه‌های خطی ایران را با همکاری انجمن علمی تحقیق و تصحیح نسخه‌های خطی، 16 آبان در تالار شهید مدرس موزه مجلس برگزار کرد.

در این همایش از آخرین جلد فهرست نسخه‌های خطی کتابخانه مجلس شورای اسلامی، مجلد ۵۸ (نسخه‌های شماره ۲۱۴۰۱ تا ۲۱۸۰۰) تألیف محمود نظری، رونمایی شد.

در این همایش همچنین از دو نسخه خطی «محبوب القلوب» و «اخوان الصفا» از گنجینه نسخ خطی کتابخانه مجلس نیز رونمایی شد.

معرفی مختصر این دو اثر در زیر می‌آید:

إخوان الصفا و خلان الوفا

تألیف تنی چند از حکماء قرن ۴ ه.ق.؛ تاریخ کتابت: ۶۸۶ ه.ق؛ ابعاد: ۲۶ × ۳۶.۵ سانتیمتر؛ کاتب: خلیل بن یوسف بن سالار شیوه نسخ؛ نوع کاغذ: سمرقندی؛ محل نگهداری: کتابخانه مجلس شورای اسلامی شماره فهرست ۴۷۰۸

اخوان‌الصفا گروهی از دانشمندان برجسته در قرن چهارم متخصص و صاحب نظر در علوم عقلی و علوم طبیعی زمان خود بودند که با هدفی خاص دست به تألیف رسائل اخوان‌الصفا و خلان‌الوفا و اهل العدل و ابناء الحمد زدند که تا آن زمان مانند آنها نوشته نشده بود. این اثر در موضوعات مختلف از دین، هندسه، موسیقی، جغرافیا و علم حساب تا اخلاق و جادو و… است که همگی با یک هدف اساسی که مکرراً توسط نویسندگان اثر تأکید شده نوشته شده است. اخوان الصفا در این رسائل کوشیده‌اند که خوانندگان خود را با هدف راهنمایی گمراهان و هدایت سرگشتگان و بیدار کردن غافلان با همه بخش‌های دانش‌ها و هنرهای نظری و عملی دوران خود آشنا سازند.

این کتاب شامل چهار بخش است:۱. رسائل ریاضیه تعلیمیه (اعداد، هندسه، نجوم، موسیقی و غیره) ۲. رسائل جسمانیه طبیعی (فیزیک، کان‌شناسی، گیاه شناسی و غیره) ۳. رسائل نفسانیه عقلیه (کیهان شناسی، معادشناسی و غیره) ۴. رسائل ناموسیة الهیه (نبوت، ماوراء الطبیعه، جادو و غیره)

مؤلفان رسائل برای نشان دادن سازش‌پذیری دین اسلام با مذاهب و سنت‌های عقلانی دیگر از منابع بسیار متنوعی استفاده کردند. نشانه‌هایی از عناصر بابلی، یهودی – مسیحی، ایرانی و هندی به علاوه آثار مکاتب متعدد حکمت یونانی در رسائل رسوخ یافته است. دست نوشته‌های اخوان الصفا جایگاه یگانه‌ای در تاریخ تفکر اسلامی کسب نمودند و توجه محققان بسیاری را در شرق و غرب به خود جلب کرده‌اند. با توجه به این تاثیرات و اهمیت اثر ارزش ثبت جهانی دارد.

«محبوب القلوب شمسه‌وقهقهه رعناوزیبا» محفل آراء

تألیف فراهی، برخوردار بن محمود، قرن ۱۱ ه.ق.؛ تاریخ کتابت: ۱۱۰۸ ه.ق؛ ابعاد: ۱۶.۵ × ۳۳ سانتیمتر؛ محل نگهداری: کتابخانه مجلس شورای اسلامی، شماره فهرست: ۱۳۱۰۲

این کتاب به زبان فارسی تألیف و به منوچهر خان بن قرچقانی خان بیگلر بیگی دارالسلطنه اصفهان اهدا شده است. مؤلف متخلص به «ممتاز» و از منشیان مغلق‌نویس دوره صفوی بوده است. این کتاب داستان‌هایی است عرفانی در اخلاق و آداب زندگی نخست آن را به نام «رعنا و زیبا» نوشته و چون نسخه به دست قبایل وحشی به یغما می‌رود، بار دیگر به ذهن خود مراجعه کرده با اختلاف‌هایی به نام «محفل آرا» می‌نگارد. سپس برای بار سوم در آن دست برده به نام «محبوب القلوب» آن را می‌سازد و با این حال به «شمسه و قهقهه» معروف است. مشتمل بر یک مقدمه و پنج باب مقدمه: در آدابی که سبب حیات جاوید است، در پنج مقاله: مقاله (۱) آداب که خدایی (۲) تربیت فرزند (۳) فواید ضیافت کردن (۴) بیان شکرگزاری نعمت‌ها (۵) آداب تواضع و شرم باب ۱: آداب حسن خلق و نگاه داشتن دست و زبان باب ۲: تحصیل رفیق مناسب باب ۳: فواید قناعت باب ۴: در نظر التفات به کتاب باب ۵: در آداب و قواعد آدمیت و انسانیت. خاتمه: حکایت رعنا و زیبا این کتاب در هند چاپ سنگی شده است. نسخه حاضر دارای ۹۴ مینیاتور کار هند است و به خط نستعلیق شیوه هندی در روز جمعه سوم شعبان ۱۱۰۸ ق کتابت شده استرقم کاتب در اثر آسیب‌دیدگی نسخه از بین رفته است. قطع کتاب: ۳۳ * ۱۶.۵

این نسخه جهت ثبت منطقه‌ای مناسب است و هنوز در کتابخانه مجلس فهرست نشده است. برای معرفی کلی کتاب مراجعه شود به فنخا جلد ۲۸ ص ۴۳۶.

رونمایی آزمایشگاه قدمت‌سنجی اسناد و کتب

همچنین در ادامه این همایش؛ انجمن علمی تحقیق و تصحیح نسخه‌های خطی ایران برای نخستین بار، از آزمایشگاه قدمت‌سنجی اسناد و کتب labdoc.ir، رونمایی کرد.

زهیر طیب، مدیر انجمن، در این همایش این روش ابداعی را معرفی و اعلام کرد از این پس، سایت labdoc.ir آماده انجام به روزتری و بهترین شیوه آزمایش روی نسخ و اسناد است.

علی‌محمد مؤذنی، استاد ادبیات دانشگاه تهران در این همایش، در مورد انجمن گفت: برگزاری جلسات علمی در حوزه نظری، فرهنگ‌سازی و گفت‌وگوی علمی با دانشوران به ویژه با کتابخانه‌های بزرگ کشورهای همسایه از اهم این فعالیت‌ها است. به مدت یک سال از دستیابی به رتبه بین‌المللی می‌گذرد. تولید دهها خبر و مشورت با کتابخانه‌ها و مراکز پژوهشی و دانشی از جمله فعالیت‌های خدمتگزاران این حوزه بوده است.

عراق، ترکیه، بنگلادش و هندوستان، حامیان بین‌المللی همایش

علی افضلی، در گزارشی از فعالیت‌های انجمن تصحیح و تحقیق نسخه‌های خطی گفت: انجمن علمی تحقیق و تصحیح نسخه‌های خطی ایران، سومین سال از تأسیس خود را پشت سر می‌گذارد. این رویداد هر ساله در آبان ماه برگزار می‌شود و رویدادی بین‌المللی است.

وی افزود: در این همایش ۵۱ مقاله دریافت شد. ۷۵ نویسنده از ایران و هشت کشور دنیا در این همایش شرکت کردند. هفده داور این مقالات را بررسی کردند و در پایان ۱۹ مقاله برگزیده شده است که بعد از همایش منتشر خواهد شد.

افضلی بیان کرد: عراق، ترکیه، بنگلادش و هندوستان در این همایش به عنوان حامی معنوی حضور دارند. بیشتر دانشگاه‌های ایران در این همایش حضور دارند. مجموعه مقالات دو همایش گذشته در دو جلد با بیش از هزار صفحه منتشر شده است و مقالات این همایش نیز همزمان با دهه فجر منتشر خواهد شد.