عجایب سفر به مکه معظمه از مسیر روسیه و اوکراین
«سفرنامه مکه معظمه» حاج میرزا حسین خان مصباح‌السلطنه به همت رضا تقی‌زاده نائینی، تصحیح و روانه بازار نشر شد.
به گزارش ایکنا، «سفرنامه مکه معظمه» در سال 1295 قمری توسط حاج میرزا حسین خان مصباح‌السلطنه نوشته شده است. این سفرنامه توسط رضا تقی‌زاده نائینی، تصحیح و با مقدمه‌ای منتشر شد.
راوی سفر میرزاحسین خان مصباح‌السلطنه، کارگزار وزارت خارجه ایران در هندوستان و امپراتوری عثمانی و از رجال فرهنگی صاحب تألیفات در دوره قاجاریه است که رمضان سال 1295 قمری به همراه خانواده خود از تهران عازم سفر حج شده است. مسیر این سفر در سرزمین‌های ایران، روس(آذربایجان، روسیه و اوکراین)، عثمانی، مصر و حجاز از راه زمین و دریا بوده است.
نویسنده از راه شمال ایران عازم بندر انزلی می‌شود. از مسیر دریای خزر از بنادر و شهرهای ساحلی آستارا، بادکوبه، دربند، پتروفسکی، حاجی ترخان، سریتسین با کشتی و از سریتسین، کورسک، کیف، ژیمریکا با راه‌آهن طی‌طریق کرده تا به آدس (اودسا) شهر بندری کشور اوکراین در کرانه دریای سیاه می‌رسد.
از آنجا سوار کشتی شده و عازم اسلامبول می‌شود. بعد از توقف چند روزه در این شهر دوباره با کشتی از طریق دریای اژه و مدیترانه به سمت مصر و بندر اسکندریه حرکت می‌کند. در مصر ابتدا به وسیله راه‌آهن از اسکندریه به سوئز می‌رود و سپس از طریق کانال سوئز با کشتی بخار به سمت دریای سرخ و بندر جده حرکت می‌کند.
این سفرنامه که حاوی تاریخچه‌ای از کانال سوئز نیز هست، بیش از آنکه به توصیف سفر حج و اماکن مقدس سرزمین حجاز بپردازد، مسیر سفر و اتفاقات بین راه را توصیف می‌کند.
یادداشت‌های مصباح السلطنه از منظر مقایسه وضعیت عمران و آبادانی ایران با کشورهای همسایه و دیگر کشورهای مسیر در آن مقطع زمانی خاص اهمیت دارد.
همچنین نویسنده به شهرها و آبادی‌های بین راه، چاپارخانه‌ها و کاروانسراها، پل‌ها، وضعیت بناها، مساجد، اسکله‌ها، کشتی‌ها، دیدنی‌های شهرهای بزرگ مانند تماشاخانه و تئاتر، قیمت ما‌یحتاج، هزینه حمل و نقل، ارزش پول، ویژگی‌های اجتماعی مردمان مناطق طول سفر خود و ... اشاره‌های مختصری می‌کند.
در جایی اشاره جالبی به «مردم نانجیب» برخی شهرهای روسیه دارد. مردان و زنانی که به دور وی و خانواده‌اش حلقه زده و اصرار داشته‌اند که زنان همسفرش روبندهایشان را بردارند تا بتوانند آنها را تماشا کنند. حتی از زنی سخن می‌گوید که قصد داشته برای این کار به ایشان پول بدهد.
این کتاب توسط مؤسسه فرهنگی هنری مشعر به چاپ و در دسترس مردم قرار گرفته است.
