شناسایی 100 گره ذهنی جمعیتی/ بیشتر گره‌ها فرهنگی است
دبیر ستاد جوانی جمعیت وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی از شناسایی 100 گره ذهنی مرتبط با جمعیت خبر داد و گفت: بیشتر این گره‌ها فرهنگی است.
مهتاب رضیئی، دبیر ستاد جوانی جمعیت وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، در گفت‌وگو با ایکنا، به تشریح برنامه‌های این ستاد پرداخت و گفت: در موضوع جوانی جمعیت و تحکیم نهاد خانواده، در یک سیر قرار گرفته‌ایم. سبک زندگی مدرن و هژمونی ناشی از مدرنیته، موجب شده است که بخشی از افکار و ذهنیت نسل جوان تحت تأثیر قرار گیرد. معمولاً فرهنگ‌های غنی و ریشه‌دار در برابر چنین هژمونی‌هایی مقاومت نشان می‌دهند، زیرا در صورت عدم مقاومت و یا دست کشیدن از مقاومت، امکان نابودی آنها وجود دارد. این ویژگی ذاتی فرهنگ‌های اصیل است.
وی ادامه داد: در طول تاریخ، بارها مورد تهاجمات مختلفی قرار گرفته‌ایم؛ از جمله مغول‌ها به ما حمله کرده‌اند و بحران‌های شدیدی داشته‌ایم، اما پس از مدتی، فرهنگ ما توانست آنها را در خود هضم کند و به جای خود بازگردد. امروز نیز هژمونی مدرنیته در حال انجام همان کار است و افکار و سبک زندگی ما را تغییر می‌دهد. از ویژگی‌های سبک زندگی مدرن، سرعت و فردگرایی است که با تشدید آن، افراد خود را در اولویت قرار داده و در برنامه‌ریزی‌هایشان هر عاملی که سرعت رسیدن به آینده مطلوب ذهنی‌شان را کاهش دهد، حذف می‌کنند. هرچه این نگرش گسترش یابد، فاصله از سنت‌ها و سبک زندگی گذشته بیشتر شده و این روند می‌تواند خطرناک باشد.
رضیئی در پاسخ به این سؤال که حال چه باید کرد؟ گفت: براساس تحقیقات انجام شده، ۱۰۰ گره ذهنی در بحث جمعیت کشور شناسایی شده که بخش عمده‌ای از آنها مربوط به مؤلفه‌های فرهنگی، از جمله تغییر سبک زندگی و نگرش‌هاست.
وی با طرح مثالی این موضوع را تشریح کرد و گفت: در گذشته، هنگامی که زوجی ازدواج می‌کردند، اولین پرسش خانواده‌ها پس از گذشت یک سال این بود که چرا بچه‌دار نمی‌شوید؟ اما امروزه برخی والدین به فرزندان خود توصیه می‌کنند که فعلاً بچه‌دار نشوید و از زندگی لذت ببرید و فرزندآوری را به تأخیر بیندازید. این دو گفت‌وگو را در نظر بگیرید؛ مقایسه این دو، نشان‌دهنده تغییر عمیق در طرز تفکر خانواده‌هاست. در گذشته، فرزند را عامل نشاط و استحکام خانواده می‌دانستند، اما امروزه برخی بچه‌دار شدن را مانعی برای تفریح، آرامش و پیشرفت قلمداد می‌کنند.
دبیر ستاد جوانی جمعیت وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی تصریح کرد: وقتی فرزند مزاحم تفریح و پیشرفت در نظر گرفته شود، یعنی نوع نگرش در خصوص فرزندآوری تغییر کرده است.
وی به مبحث مهم دیگری در این زمینه اشاره کرد و گفت: یکی دیگر از مسائلی که در خصوص جمعیت با آن مواجه هستیم مسئله تقلید در میان جوانان است؛ مثلاً گفته می‌شود که فلانی پنج سال است که ازدواج کرده اما هنوز فرزندی ندارد، یا اینکه چرا باید زود ازدواج کرد و چرا نباید ابتدا تحصیلات و تفریحات را کامل کرد. همین بحث تقلید موجب شده که برخی ازدواج خود را به تأخیر بیندازند و چندان به دنبال ازدواج آسان و دور شدن از تجمل‌گرایی نباشند. همه این موارد موجب شده که ما در مسیری قرار گیریم که هم ازدواج را سخت کرده و هم به تبع آن بحث تحکیم خانواده و فرزندآوری را تحت‌الشعاع قرار داده است.
رضیئی تصریح کرد: این زنگ خطر و اینکه ما در سیاه چاله جمعیتی قرار می‌گیریم، اینکه به پیرترین کشور منطقه تبدیل می‌شویم و تهدید تمدن سیزده هزار ساله ایران، از جمله پیامدهای این روند است. این مسائل باعث شده است سیاست‌گذاران به فکر چاره‌اندیشی باشند و سیاست‌گذاری‌هایی انجام دهند؛ یعنی زنگ خطر بین سیاست‌مداران به صدا درآمده است. اما آیا مردم عادی که درگیر مسائل روزمره خودشان هستند هم به اندازه دولتمردان متوجه بحران جمعیت هستند.
وی افزود: در جلساتی که با دانشجویان برگزار شد، هنگام طرح این موضوعات، با تعجب و نگرانی آنها مواجه می‌شدیم. بسیاری از آنان نمی‌دانستند که در آینده‌ای نزدیک، ممکن است با کاهش جمعیت مواجه شویم و کشورهای همسایه با مهاجرت‌های گسترده، امنیت فرهنگی ما را تحت تأثیر قرار دهند. این مسئله نشان می‌دهد که آگاهی‌بخشی در این زمینه ضروری است.
حضور در نمایشگاه کتاب با هدف فرهنگ‌سازی جمعیتی
دبیر ستاد جوانی جمعیت وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی در خصوص برنامه‌های این وزارتخانه نیز گفت: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی به‌عنوان متولی اصلی بسترسازی مسائل فرهنگی، موظف است چیستی، چگونگی و چرایی موضوعات مرتبط با فرهنگ را به صورت شفاف تبیین کند. در همین راستا، این وزارتخانه با رویکردی هدفمند در نمایشگاه قرآن حضور داشت و در نمایشگاه کتاب نیز حضور خواهد داشت تا فرآیند آگاهی‌بخشی و فرهنگ‌سازی را تداوم بخشد.
وی اضافه کرد: برنامه‌های در دست اجرا نیز در طیف برنامه‌های مبتنی بر شفاف‌سازی است. پژوهش‌ها و برنامه‌ریزی‌های صورت گرفته نیز با رویکرد فرصت‌ها، راهبردی و ارائه راهکارهای عملی است. یعنی سه اولویت اصلی ما شناسایی فرصت‌های موجود، انتخاب راهبردهای مناسب و اجرایی‌کردن راهکارها برای دستیابی به اهداف کلان است. در این مسیر، پژوهش‌های تخصصی انجام شده و پیوست‌های فرهنگی تدوین می‌شوند تا مسئله جمعیت و تحکیم نهاد خانواده به‌صورت جامع مورد بررسی قرار گیرد.
راه‌اندازی سامانه مشاوره کتاب
رضیئی اعلام کرد: در حال جمع‌آوری نظام مضامین حوزه فرهنگی در مسئله سقط جنین، جمعیت و تحکیم خانواده هستیم. موضوع بعدی که در دستور کار ما قرار دارد تغذیه روحی خانواده‌هاست. یکی از اقدامات جدید، راه‌اندازی سامانه‌ای است که در آن خانواده‌ها می‌توانند براساس نیازهای خود، کتاب‌های مناسب دریافت کنند. جامعه هدف این سامانه شامل افراد در آستانه ازدواج، زوج‌های جوان و خانواده‌های دارای فرزند زیر هفت سال (سن شروع مدرسه) هستند.
وی تشریح کرد: افراد براساس شرایطی که دارند در این سامانه خوداظهاری خواهند کرد و با توجه به نیازی که دارند کتاب‌های مورد نظرشان را به صورت رایگان ارسال می‌کنیم.
دبیر ستاد جوانی جمعیت وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی گفت: تاکنون چهار هزار و 500 عنوان کتاب به‌صورت هدفمند جمع‌آوری شده که ۷۵۰ عنوان از آنها در غرفه وزارت فرهنگ در نمایشگاه قرآن عرضه و به بازدیدکنندگان مشاوره ارائه شد و پس از پایان نمایشگاه قرآن نیز کتاب‌ها برای متقاضیان ارسال شد. این فرآیند در نمایشگاه کتاب نیز به‌صورت سامانه‌ای اجرا می‌شود و تمامی مردم در سراسر کشور می‌توانند وارد سامانه شده و پس از خوداظهاری کتاب‌های مورد نیازشان را دریافت کنند.
وی اعلام کرد: اگر تعداد افرادی که وارد سامانه می‌شوند بیشتر از برنامه‌ریزی صورت گرفته باشد، برنامه‌ریزی برای اجرای آزمایشی این طرح در چند استان در سال ۱۴۰۴ انجام می‌شود و در سال‌های بعد، این طرح به کل کشور تعمیم داده خواهد شد.
شفاف‌سازی و ارتقای آگاهی عمومی
وی تصریح کرد: یکی از مهم‌ترین وظایف وزارت فرهنگ، روشن‌سازی ابعاد مختلف مسائل اجتماعی است. مسئله جمعیت در بین عموم مردم موضوعی است که ابعاد مختلف آن هنوز مبهم و تاریک است و تا زمانی که چراغ آگاهی روشن نشود، مردم از عمق مشکلات و پیامدهای آن بی‌خبر خواهند بود. وقتی چراغی را روشن کنیم، مردم می‌توانند آگاه شده و تصمیم بگیرند باتوجه به شرایطی که دارند وارد میدان شده و کنشگری کنند ولی مادامی که چراغ‌ها خاموش است کسی متوجه نیست که موضوع پیش رو چقدر خطرناک و آسیب‌زننده است. بنابراین، شفاف‌سازی و آگاهی‌بخشی اولین گام برای ترغیب جامعه به کنشگری مسئولانه است.
رضیئی یکی دیگر از موضوعاتی که دغدغه فکری وی نیز هست را کیفیت‌بخشی اعلام کرد و گفت: اگرچه افزایش کمیت ازدواج‌ها و فرزندآوری مهم است، اما نباید کیفیت قربانی شود. بسیار مهم است که اگر شاخص کمیت را بالا می‌بریم درکنار آن کیفیت را نیز ارتقا دهیم. یعنی اگر ازدواجی صورت می‌گیرد ازدواج باکیفیت باشد. اگر زناشویی اتفاق می‌افتد باکیفیت و بادوام باشد و اگر بارداری رخ می‌دهد و فرزندی متولد می‌شود با کیفیت بوده و تربیت فرزند با کیفیت انجام شود. با همین رویکرد است که تلاش کردیم هر کسی در این طیف ازدواج تا فرزندآوری قرار می‌گیرد کتاب‌هایی با موضوعات مورد نیاز مردم که ارزش مطالعه را دارند به آنها ارائه شود.
رضیئی اضافه کرد: کتاب‌های ارائه‌شده در این طرح، با سنت‌ها و ارزش‌های فرهنگی ایران هماهنگ هستند و به خانواده‌ها کمک می‌کند تا مهارت‌های زندگی خود را ارتقا دهند. ارتقای کیفیت زندگی مستلزم افزایش مهارت‌هاست و مهارت با آگاهی افزایش پیدا می‌کند و یکی از راه‌های آگاهی بخشی کتاب است و کتاب ابزاری است که در دست وزارت ارشاد قرار دارد. امیدواریم بتوانیم با ابزاری مثل قلم و کتاب که در دست ما است این کیفیت را ارتقا دهیم تا اگر فرزندی به دنیا می‌آید و تربیت و بزرگ می‌شود بتواند برای کشورش مفید باشد و برای پدر و مادرش فرزند خوبی باشد و آینده درخشانی برای کشور رقم بزند.
انتهای پیام
