حقوق بشر با ماهیت شرقی بخش جداناپذیر از تمدن آتی بشری است

به گزارش خبرنگار ایکنا، حجت‌الاسلام والمسلمین محمدمهدی ایمانی‌پور، رئیس سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی در آیین افتتاحیه نخستین دوره اجلاس بین‌المللی «حقوق بشر در رهیافت شرقی» که صبح امروز، دوشنبه هشتم اردیبهشت‌ماه، در حسینیه الزهرا(س) سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی برگزار شد، ضمن گرامیداشت یاد و خاطره جان‌باختگان حادثه بندر شهید رجایی، گفت: حضور شما مهمانان گرامی را در نخستین اجلاس بین‌المللی حقوق بشر در رهیافت شرقی گرامی می‌دارم. مایه افتخار است که امروز میزبان اندیشمندان، فرهیختگان و دانشمندان مختلف جهان هستیم. امروز جامعه بین‌المللی با نقض فاحش حقوق بشر مواجه است. 

وی ادامه داد: امروز موضوع حقوق بشر به یکی از چالش برانگیزترین مباحث علوم اجتماعی تبدیل شده که از آن به عنوان حیات زیستی تعبیر می‌شود اما مقرراتی که می‌توانست ارتقا و جهانی بهتر را برای بشریت به ارمغان بیاورد به ضد خود تبدیل شده است. امروز جهانیان شاهد ناکارآمدی و عدم توانمندی نظامات حقوق بشر در جلوگیری از خشونت، بی‌عدالتی و  نفرت به دلیل نگرش‌های منفعت‌طلبانه و فردگرایانه است.

حجت‌الاسلام ایمانی‌پور تصریح کرد: استفاده ابزاری و استاندار‌دهای دوگانه نهادهای بشری بر ناکارآمدی دستگاه‌های حقوق بشری افزوده است. در دنیایی که نسل‌کشی مجاز شناخته می‌شود و کودکان بی‌گناه غزه به دلیل سوء تغذیه جان خود را از دست می‌دهند و نهادهای حقوق بشری در سکوت به سر می‌برند، سخن گفتن از حقوق بشر یک طنز تلخ است.

وی بیان کرد: حقوق بشر از دیرباز و در تمام مکاتب فکری و دینی قوانین جهان‌شمول داشته و بنیان‌های آن فارغ از محدودیت‌های جغرافیایی و فرهنگی بر ارزش‌ها انسانی تأکید داشته است اما امروزه این مقوله تفسیر سوگیرانه یافته است و مزایای حقوق بشر صرفا محدود به انسان غربی شده است.

رئیس سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی گفت: تمدن تاریخی و تجربه دیرینه شرق به ویژه مکاتب بزرگ بشری در حوزه حقوق بشر این تصور را که موضوع حقوق بشر پدیده غربی و حاصل بنیانگذاران فکری در غرب بوده و آنها را مجاز به تفسیر حقوق بشر می‌داند، به چالش می‌کشد. موضوع مهم دیگر پرسش درباره الزام‌آور بودن مفاد حقوق بشر است که براساس نظام فکری غرب پی‌ریزی شده است.

وی تصریح کرد: آیا اصول و ارزش‌های حاکم بر حقوق بشر غربی به طور مطلق می‌تواند معیار سنجش حقوق بشر در جهان باشد؟ آیا نسخه ارائه شده درباره حقوق بشر براساس بنیان‌های فکری و تجربی غرب، جامع ارزش‌های بشری در شرق است؟ 

حجت‌الاسلام ایمانی‌پور افزود: امروزه با وجود شکل‌گیری نظام جهانی حقوق بشر با ساز و کارهای نظارتی و اجرایی مشخص، شاهد تفسیر به رأی دولت‌ها و بازیگران غربی هستیم. برخی از دولت‌ها و جریان‌های فکری، مغرب زمین را منشأ اصلی شکل‌گیری و توسعه مفاهیم حقوق بشر معرفی می‌کنند و به خود اجازه می‌دهند که مصادیق حقوق بشر را تعیین کنند. 

وی بیان کرد: در چنین شرایطی بررسی ظرفیت‌های رویکرد شرقی به حقوق بشر اهمیت می‌یابد. چرا حقوق بشر به جای اینکه معطوف به صلح بین المللی باشد در خدمت نظام‌های غربی است که در آنها تبعیض‌های آشکار علیه رنگین‌پوستان، سیاه‌پوستان و زنان و کودکان وجود دارد.  

رئیس سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی اظهار کرد: چندجانبه‌گرایی در حال توسعه در نظام بین‌الملل کشورهای بسیاری را به ویژه در حوزه شرق بر آن داشته تا با ائتلاف‌سازی بر پایه ایده‌های مبتنی بر عدالت‌ اجتماعی، اقتصادی و حقوق بشری به  دنبال شکل‌گیری نظام جدیدی در جهان باشند. ضعف کشورهای مدعی حقوق بشر محصول لیبرال دموکراسی و نظامات فکری وابسته به آن است. 

حجت‌الاسلام ایمانی‌پور گفت: با توجه به اینکه جهان درحال گذر از یک پیچ تاریخی است می‌توان به شکل‌گیری این نظام حقوق بشری امید بست. از این رو بحث درباره حقوق بشر با ماهیت شرقی به بخش جداناپذیر از تمدن آتی بشری تبدیل شده است. علاوه بر این بحث درباره حقوق بشر را می‌توان در تمام حکومت‌های شرقی برای راه‌اندازی ائتلاف‌های جدید همانند بریکس و شانگهای جستجو کرد.

وی تأکید کرد: ادیان بزرگ که خاستگاه آنها در شرق است و همواره بر کرامت ذاتی انسان و عدالت تأکید داشتند، دارای ویژگی‌ مشترک یعنی مسئولیت ‌پذیری جمعی هستند. این ویژگی از سوی اسلام که بر کرامت انسان استوار است، نمود آشکارتری دارد.

حجت‌الاسلام ایمانی‌پور تصریح کرد: بر این باوریم عدالت را باید پیش از تحقق در اجتماع در نفس انسان‌ها جاری کرد. همین نکته، تمایزات مبنایی ایده شرق فرهنگی و غرب فرهنگی را شکل می‌دهد. 

وی بیان کرد: بی‌تردید در این اجلاس که جمعی از اندیشمندان با تجربه‌های تاریخی متنوع از کشورهای مختلف گرد هم آمدند، می‌تواند به تبیین ابهاماتی بپردازد که در ارزش‌های فطری بشر به عنوان جز مهم هویت انسان مطرح است. عمیقا معتقدم در شرق فرهنگی و تجربه‌های تاریخی و تمدنی که بر اصولی چون عدالت و کرامت ذاتی انسان‌ها و اهمیت به دین و آزادی به عنوان اصول بنیادی تکیه دارد، می‌توان جهانی مبتنی بر تفاهم، صلح و آشتی طراحی کرد. جهانی که دولت‌ها در کنار تفاوت‌های خود با تکیه بر روش‌های مشترک انسانی می‌توانند به ساخت جهانی جهان‌شمول پیش بروند.

رئیس سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی گفت: تنها در این صورت می‌توان بر چالش امروز سازمان‌های بین‌المللی برای صیانت از بشر فائق آمد. امروز بررسی امکان تحقق یک رویکرد شرقی در حوزه حقوق بشر و ظرفیت‌های آن در راستای توسعه عدالت، صلح و همبستگی جهانی بیش از هر زمان دیگری ضروری است.

وی تصریح کرد: اهداف این نشست فراهم‌سازی تحقق گفتمانی برای دستیابی به اصول حقوق بشر بر پایه فرهنگی و تمدنی شرق با ایجاد شبکه تعاملی، پایدار و مستمر در حوزه شرق فرهنگی است. زمینه‌سازی بر تدوین سند حقوق بشر شرقی مبتنی بر ارزش‌های متنوع فرهنگ‌ها و آموزه‌های دینی می‌تواند از اهداف این نشست باشد‌.

حجت‌الاسلام ایمانی‌پور افزود: امید است این اجلاس با بهره‌گیری از ارزش‌های اصیل در شرق، الگوهایی برای چالش‌های امروز بشری ارائه کرده و گام مثبتی در اصلاح رویکردها و عملکردهای حقوق بشر در گستره جهانی بردارد.

حقوق بشر شرقی؛ تلاش برای بازاندیشی حقوق بشر در  مقیاس جهانی