لازمه تحول در حوزه آشنایی با دنیای معاصر است

همایش یکصدمین سال بازتاسس حوزه علمیه قم روزهای 17 و 18 اردیبهشت به ایستگاه اختتامیه خواهد رسید؛ خبرنگار ایکنا به این مناسبت با حجت‌الاسلام والمسلمین محمدجواد اصغری؛ رئیس مرکز ملی پاسخگویی به سؤالات دینی وابسته به دفتر تبلیغات اسلامی حوزه گفت‌وگو کرده است که در ادامه آن را می‌خوانیم؛

 

 

پاسخگویی به سؤالات دینی، نماد کارآمدی حوزه علمیه است و انتظاری که مردم از نهاد روحانیت و حوزه علمیه دارند چیزی جز همین پاسخگویی به سؤالات البته در تمامی عرصه‌های دینی نیست؛ امروزه این سؤالات منحصر به احکام شرعی نیست بلکه همه سؤالات دینی را شامل می‌شود. 

 

رسالت و شان حوزه‌های علمیه، همواره مرجعیت در بحث پاسخ به احکام شرعی بوده و مردم هم به روحانیت عالم مراجعه داشته‌اند ولی تحول در دهه‌های اخیر قابل مقایسه با قبل نیست و در دو حوزه ابزار و وسائل و محتوا این تحول رخ داده است؛ حوزه در گذشته عمدتا در احکام محل مراجعه بود یا در بحث ازدواج و طلاق و مشکلات خانوادگی ولی این مسئله امروز تفاوت کرده و حوزه محل رجوع است ولی با ین تفاوت که مردم صرفا انتظار پاسخ به احکام را ندارند بلکه روحانیت باید به همه سؤالات دینی و تاریخ اسلامی، قرآن، اخلاق و ... جواب بدهد. 

 

مردم انتظار دارند یک روحانی در عرصه سؤالات مرتبط با قرآن و روایات و اخلاق هم بتواند پاسخگوی سؤالات مردم باشد و لازمه‌اش این است که با توجه به پیدایش چالش‌ها و سؤالات و شبهات جدید، حوزه خود را تجهیز کند؛ امروزه پاسخگویی به سؤالات و شبهات با چند دهه قبل و حتی یک دهه خیلی قبل تفاوت دارد. اگر امروز شبهات اثبات وجود خدا را بخواهیم جواب دهیم حتی با 10 سال و 20 سال قبل فرق دارد. 

 

در جنبه ابزاری هم مسئله خیلی روشن است؛ با توجه به پیشرفت علم و تکنولوژی، ابزارهای جدیدی چون هوش مصنوعی در دسترس مردم قرار گرفته است. امروزه کوچک‌ترین پرسش‌ها توسط مردم از چت جی پی تی و هوش مصنوعی پرسیده می‌شود و روان‌تر و آسان‌تر سؤالات مردم پاسخ داده می‌شود لذا لازم است که روحانیت هم این ابزارهای جدید را خوب بشناسد و از آن استفاده کند و به آن مجهز باشد و نمی‌توان آن را نادیده گرفت زیرا اینطور نیست که مردم بخواهند مراجعه مستقیم به روحانی مسجد داشته باشند؛ بنابراین روحانیت برای حفظ مرجعیت دینی خود و ارتقای آن باید از این ابزارها استفاده کند و به آن مجهز شود وگرنه نخواهد توانست مرجعیت خود را حفظ کند. 

 

 

بحث زبان و کیفیت ارتباط با مردم و ارائه پاسخ مناسب به ایشان امروز اهمیت زیادی دارد؛ مخاطب امروز ما با مخاطب حتی دو دهه قبل خیلی تفاوت دارد؛ مخاطب امروزی مطالبه‌گری جدی دارد و به راحتی هم قانع نمی‌شود زیرا با دنیایی از داده‌ها مرتبط است که مخاطب را احاطه کرده‌ است لذا اگر بخواهیم مخاطب را جذب کنیم باید یا ارزش افزوده داشته باشیم و یا زبان و ادبیات مخاطب را درک کنیم و بتوانیم به خوبی با او ارتباط برقرار کنیم. قبلا مخاطب یک مخاطب مطیع بود نه مطالبه‌گر ولی امروز برعکس است، لذا حوزه باید این تحولات را رصد و شناسایی کند و به آن مجهز شود تا از تحولات عقب نماند.

 

 

مرکز پاسخگویی به سؤالات دینی 17 سال است که تاسیس شده است؛ این مرکز وابسته به دفتر تبلیغات اسلامی حوزه است و در گذشته به صورت سنتی پاسخگوی سؤالات بود؛ به خاطر دارم که ابتدا یعنی 20 سال قبل، نامه‌های مردم به صورت مکتوب ارسال می‌شد. این مرکز به این نتیجه رسید برای تسهیل در فرایند پاسخگویی، یک شماره تلفن یعنی 096400 را قرار دهد و توسعه مرکز به مرور انجام شد.

 

روش نامه‌نگاری سخت و زمان بر بود لذا شماره فوق تعریف شد و هدف اصلی هم تسهیل در فرایند سؤال و پاسخ بود؛ دوم اینکه مقرر شد که ما فقط به احکام شرعی جواب ندهیم زیرا دفاتر مراجع تقلید هم این کار را می‌کنند لذا سؤالات در همه حوزه‌های قرآنی، تاریخی، روایی، فلسفی و کلامی و ... پاسخ داده شد ضمن اینکه از افراد متخصص در هر رشته استفاده می‌شود و این تخصص‌گرایی با تشکیل چند گروه علمی، تحولی رو به جلو بوده و مداوم هم در طول این سال‌ها تقویت شده است. مرکز مدتی با ایمیل و یاهومسنجر فعالیت داشت ولی در سال قبل، هوش مصنوعی راه‌اندازی شد؛ قبلا هم اپلیکیشن پاسخگو رونمایی شده بود.

 

مردم برای تماس با مرکز می‌توانند با شماره ذکر شده یعنی 096400 تماس بگیرند و یکی از راه‌ها هم اپلیکیشن یا سامانه پاسخگوست که از بازار و سامانه‌های مختلف قابل استفاده است و مرم می‌توانند با کارشناسان به صورت زنده و چت متنی مرتبط باشند و به مجموعه بانک اطلاعاتی پرسش‌ها و پاسخ‌های مرکز در طول سالیان متمادی متصل شوند. همچنین کتابخانه‌ و بانک اطلاعاتی داریم که می‌توانند از آن بازدید کنند و مجموعه پرسش‌ها و پاسخ‌‌ها به صورت موضوعی در قالب صوت و الکترونیکی قابل دریافت است.

 

 

تنوع مخاطب زیادی داریم یعنی از سنین مختلف و زن و مرد و با تحصیلات مختلف و با گرایش‌های مذهبی مختلف را شامل می‌شود لذا در استفاده از کارشناسان بسیار حساسیت به خرج داده‌ایم و آموزش مناسبی برای کارشناسان در پاسخگویی مناسب و گرفتن ارتباط لازم در نظر می‌گیریم.

 

 

حوزه اگر بخواهد حرف جدید برای مخاطب داشته باشد الزاماتی دارد و از مهمترین الزامات آن این است که حوزه با دنیای معاصر بیشتر آشنا شود؛ یکی از محوری‌ترین فعالیت‌های حوزه دین‌پژوهی، اسلام‌پژوهی و شیعه‌پژوهی است. دین‌پژوهی امروزه سر و کار زیادی با علوم جدید به خصوص علوم انسانی دارد؛ امروز جوانان ما اعم از دانشجویان و دانش‌آموزان و ... عمدتا از فضای علمی با دین مرتبط می‌شوند و از این منظر دوست دارند پاسخ خود را بگیرند یعنی ما با  دین‌پژوهی مواجهیم که رنگ علمی به خود گرفته است و تلاش دارد با آخرین محتوای دین‌پژوهی در دنیا خود را مرتبط کند و اگر حوزه بخواهد حرف جدید داشته باشد باید در عین تمرکز روی فقه و اصول منحصر به این علوم نباشد.

 

امروز مخاطب ما با نظریات الحادی و اندیشه‌های دین‌پژوهان غربی درگیر و مواجه است؛ این ظرفیت علمی در حوزه وجود دارد ولی مهم نحوه ارتباط با این اقشار است؛ مهم دانستن ادبیات نسل جوان است وگرنه محتوای اسلامی قدرت مقابله با تفکرات الحادی را دارد. بزرگانی چون علامه حلی و خواجه نصیر طوسی و فاضل مقداد علاوه بر تحفظ به دانش‌های اسلامی با دانش‌های روز خود هم آشنا بودند؛ امروزه بسیاری از شبهاتی که از سوی محیط‌های دانشجویی مطرح است مباحث دین‌پژوهی غربی است که ایجاد  چالش می‌کند و ما باید با این ادبیات آشنا شویم و توان پاسخگویی را در خود ایجاد کنیم. 

 

گفت و گو از علی فرج زاده