یادداشت وارده
بودجه مستقل قرآنی؛ فرصتی برای تحول یا تکرار گذشته
زکیه عبداللهیان؛ مدیر مؤسسه بانوان قرآن پژوه با اشاره به بودجه ۹۰۰ میلیاردی برای اجرای اسناد راهبردی توسعه فرهنگ قرآنی، آن را مفید و پیش‌برنده اهداف عالی قرآنی ذکر کرد و گفت: این بودجه اگر بر اساس تجارب ناموفق گذشته مصرف شود هیچ پیامد مثبت و مؤثری نخواهد داشت.
به گزارش ایکنا زکیه عبداللهیان؛ مدیر مؤسسه بانوان قرآن‌پژوه و دبیر همایش تجلیل از بانوان مبلغ و محفل‌دار قرآنی طی یادداشتی به موضوع بودجه قرآنی کشور و فرصت‌هایی که این بودجه حوزه قرآنی می‌تواند به دنبال داشته باشد، پرداخته است. متن این یادداشت به شرح زیر است:خبر اختصاص ردیف بودجه‌ای مستقل برای «اجرای اسناد راهبردی توسعه فرهنگ قرآنی» در قانون بودجه سال ۱۴۰۴ که از سوی رحمان دهقانی؛ معاون راهبردی دبیرخانه شورای توسعه فرهنگ قرآنی اعلام شد، اتفاقی مثبت و قابل تأمل در فرآیند سیاست‌گذاری فرهنگی کشور است.
پیش‌بینی مبلغ ۹۰۰ میلیارد تومان در جدول ۱۲ بودجه برای اجرای این اسناد، برای نخستین‌بار در این سطح، نشانه‌ای از عزمی نو در نظام بودجه‌ریزی فرهنگی جمهوری اسلامی ایران است اما این آغاز تازه، اگر با بازنگری در شیوه‌های گذشته همراه نشود، ممکن است به سرنوشتی مشابه همان بودجه‌های تخصیص نیافته یا گمشده سال‌های قبل دچار شود. اکنون که این مسئولیت به شکلی مشخص در اختیار دبیرخانه شورای توسعه فرهنگ قرآنی قرار گرفته، انتظار می‌رود مسیر اجرا بر پایه شفافیت، مشارکت و اثربخشی میدانی طراحی و هدایت شود.
سه تجربه مهم از سال‌های گذشته
در پنج‌سال اخیر، روند تخصیص و اجرای بودجه‌های قرآنی با چالش‌های جدی همراه بوده است؛ چالش‌هایی که نادیده گرفتن آن‌ها، خطر تکرار ناکارآمدی را افزایش می‌دهد که از آن جمله می‌توان به «تحقق پایین بودجه‌های مصوب»، «پراکندگی نهادی و موازی‌کاری» و «فقدان گزارش‌دهی و ارزیابی عمومی» اشاره کرد.
تحقق پایین بودجه‌های مصوب
در برخی سال‌ها، تنها حدود ۱۴ تا ۱۵ درصد از بودجه‌های تصویب شده در حوزه قرآن به مرحله تخصیص رسیده است. کاهش ناگهانی اعتبار در میانه سال یا تأخیر در ابلاغ، عملاً اجرای برنامه‌ها را با اختلال مواجه کرده است.
پراکندگی نهادی و موازی‌کاری
مسئولیت‌های قرآنی میان نهادهای مختلف از وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و سازمان تبلیغات گرفته تا صدا و سیما، اوقاف و شهرداری‌ها، توزیع شده؛ بی‌آنکه تقسیم وظایف روشن یا نقشه راه جامع وجود داشته باشد.
فقدان گزارش‌دهی و ارزیابی عمومی
نبود شفافیت در ارائه گزارش‌های عملکرد و تخصیص، نه‌تنها موجب کاهش اعتماد فعالان مردمی شده، بلکه امکان اصلاح سیاستی، مطالبه‌گری مؤثر و نظارت نهادهای بالادستی را نیز تضعیف کرده است.
بودجه مستقل ۱۴۰۴؛ آغاز راه، نه پایان کار
ردیف جدید بودجه، با عنوان «اجرای اسناد راهبردی توسعه فرهنگ قرآنی»، فرصتی برای پیاده‌سازی منسجم اسناد بالادستی همچون «منشور توسعه فرهنگ قرآنی»، «سند آموزش عمومی قرآن»، «سند توسعه تبلیغ و ترویج فرهنگ قرآن کریم» و ... است.
بر اساس اعلام معاون راهبردی دبیرخانه شورای توسعه فرهنگ قرآنی، هدف این ردیف، اجرای تدریجی، هدفمند و هم‌افزای اسناد راهبردی است. تأکید بر خروج از تصدی‌گری، حمایت از نهادهای مردمی و تقویت نقش تسهیل‌گرانه دستگاه‌ها، می‌تواند زمینه‌ساز اصلاحات ساختاری در مدیریت قرآنی کشور باشد.
پیشنهادهایی برای اثربخشی هر چه بیشتر
در مسیر بهره‌برداری مؤثر از این اعتبار ملی، چهار پیشنهاد مشخص به دبیرخانه شورای توسعه فرهنگ قرآنی ارائه می‌شود:
۱ - تشکیل «اتاق وضعیت تحقق شاخص‌های توسعه قرآنی»
پیشنهاد ارزشمند حجت‌الاسلام والمسلمین سیدمصطفی حسینی، دبیر شورای توسعه فرهنگ قرآنی، برای راه‌اندازی این اتاق می‌تواند ساختار تصمیم‌سازی شورا را به رصد مستمر و داده‌محور گره بزند. تدوین شاخص‌های سنجش‌پذیر و قابل پایش، از الزامات اصلی این مسیر است.
۲ - شفاف‌سازی تخصیص و عملکرد
ضروری است که گزارش‌های شش‌ماهه از تخصیص و عملکرد ردیف بودجه جدید، در دسترس فعالان قرآنی و عموم مردم قرار گیرد. این اقدام، زمینه‌ساز اعتمادسازی، رقابت سالم، جلوگیری از انحصار و ارتقای کارآمدی خواهد بود.
۳ - مشارکت مؤثر نهادهای مردمی قرآنی
مؤسسات مردمی، جلسات خانگی و شبکه‌های تربیتی و محلی، همواره بار اصلی ترویج فرهنگ قرآنی را به دوش کشیده‌اند. بخشی از این بودجه باید از طریق فراخوان‌های شفاف و منصفانه به این مجموعه‌ها اختصاص یابد. نظارت دقیق همراه با رویکرد تسهیل‌گرانه، کلید موفقیت این مرحله است.
۴ - بازمهندسی فرآیندها با رویکرد تمرکززدایی و ساده‌سازی
با تأکید بر خروج از تصدی‌گری، فرآیندهای پیچیده اجرایی و اداری باید بازمهندسی شوند. تفویض اختیارات به شوراهای قرآنی استان‌ها، بازتعریف وظایف دستگاه‌ها و طراحی فرآیندهای ساده و شفاف بستر اجرای بهتر را فراهم خواهد کرد.
جمع‌بندی
تصویب ردیف بودجه مستقل برای توسعه فرهنگ قرآنی در سال ۱۴۰۴، نقطه عطفی در مسیر نوسازی سیاست‌های فرهنگی است. اما این نقطه عطف، اگر به برنامه‌ریزی دقیق، شفافیت و مشارکت مردمی منتهی نشود، می‌تواند به یک فرصت از دست رفته تبدیل شود.
اکنون مسئولیت بر دوش دبیرخانه شورای توسعه فرهنگ قرآنی است تا این اعتبار را از یک عدد در قانون، به یک اثر ملموس در زندگی مردم بدل سازد.
قرآن در بودجه آمده است؛ اکنون باید در میدان جامعه، در جان خانواده‌ها و در متن آموزش و تبلیغ، دیده شود. امام على(ع) فرمود: «حُسنُ التَّدبيرِ يُنمِي قَليلَ المالِ ، و سُوءُ التَّدبيرِ يُفني كَثِيرَهُ»؛ حُسن تدبير، دارايى اندك را رشد مى‌دهد و سوء تدبير ثروت بسیار را به فنا می‌دهد.
انتهای پیام مطالب مرتبط
