انتشار نسخهٔ الکترونیک ترجمهٔ فارسی مقاله «نقد متنی قرآن»

به گزارش ایکنا به نقل از حساب تلگرامی انعکاس، نسخهٔ الکترونیک ترجمهٔ فارسی مقالهٔ «نقد متنی قرآن» مارین فن‌پوتن منتشر شد.

پنجمین شماره از فروست «انعکاس ادبیات» به مقالهٔ مارین فن‌پوتن در موضوع نقد متنی قرآن اختصاص یافته است. این مقاله در سال ۲۰۲۴ در ضمن مجموعه مقالاتی با عنوان «نقد متنی تطبیقی متون مقدس» در انتشارات بریل منتشر شده و ترجمهٔ آن به همت جمعی از مترجمان و ویراستاران به انجام رسیده است.

محمدرضا نعمتی، از پژوهشگران ایرانی پروژه کورپوس کورانیکوم و برندهٔ دومین دورهٔ جایزهٔ انعکاس، در کانال شخصی خود در معرفی این مقاله نگاشته است:

مطالعات جدید پیرامون قرآن، به‌ویژه با گسترش دیجیتالی‌سازی نسخ خطی و تاریخ‌گذاری رادیوکربن، درک ما را از تاریخ تدوین و انتقال متن قرآن دگرگون کرده است. برخلاف دیدگاه‌های تجدیدنظرطلبانه، شواهد نسخه‌شناختی قویاً مؤید تدوین زودهنگام متن معیار عثمانی (حدود ۶۵۰ میلادی) است. این امر با بررسی رسم‌الخط منسجم و ویژگی‌های املایی خاص در کهن‌ترین نسخ قرآن تأیید می‌شود که نشان‌دهنده استنساخ از یک کهن‌الگوی واحد و بسیار دقیق است. 

تحلیل تبارشناسی نسخ خطی نیز، چه بر اساس روایات ادبی و چه با مدل‌سازی فیلوژنتیک، وجود چهار مصحف اصلی را که در مناطق مختلف امپراتوری اسلامی توزیع شده بودند، تأیید می‌کند. با این حال، سنت‌های شفاهی قرائت، تنوع چندشکلی را بر اساس همین رسم عثمانی نشان می‌دهند. این قرائات، که توسط قاریان برجسته تدوین و منتقل شده‌اند، عمدتاً بر تفسیرهای متفاوت از شکل نوشتاری و اختلافات آوایی یا دستوری متمرکز هستند و به ندرت بر معنای آیه تأثیر می‌گذارند.

کشف پالیمپسست صنعا و مطابقت آن با گزارش‌های مصاحف صحابه (نسخه‌های غیرعثمانی)، وجود اشکال متنی متفاوت اولیه را پیش از رسمی‌سازی تأیید می‌کند. علی‌رغم این پیشرفت‌ها، فقدان یک نسخه انتقادی مدرن از قرآن، که نیازمند مطالعه جامع‌تر نسخ خطی اعراب‌گذاری شده و تحلیل خطاهای تصحیف است، از چالش‌های اصلی حوزه قرآن‌شناسی محسوب می‌شود و مسیرهای پژوهشی آتی را تعیین می‌کند.

اصل مقالهٔ حاضر با نشانی زیر قابل دستیابی و ارجاع است: van Putten, Marijn (2024). “Textual Criticism of the Quran”. In The Comparative Textual Criticism of Religious Scriptures, Leiden: Brill
 اطلاعات کتابشناختی ترجمه: فن‌پوتن، مارین (۱۴۰۴). نقد متنی قرآن، (مرضیه گودرزی، مترجم.). ویراست نخست. مجموعه آنلاین «انعکاس ادبیات».

مارین فن پوتن استادیار مرکز زبان‌شناسی دانشگاه لیدن هلند و مؤسسه مطالعات منطقه‌ای دانشگاه لیدن است. تحقیقات او بر زبان‌شناسی، انتقال و تاریخ متن قرآن و سنت‌های قرائت قرآن متمرکز است. علاوه بر این، او همچنین در مورد تاریخ زبان‌شناسی عربی و بربر تحقیق می‌کند. او در حال حاضر مدیر اجرایی پروژه ERC Consolidator با عنوان «قرآن: رسمی‌سازی سنت‌های قرائت قرآن» است.