رویکرد ایران در مقابل آژانس؛ خروج یا عدم خروج از NPT

آزاده حاجی‌غلامی، کارشناس حوزه رسانه، یادداشتی برای ایکنا با عنوان «خروج از NPT یا عدم خروج؛ مسئله این است» ارسال کرده که در ادامه می‌خوانیم:

ان‌پی‌تی (NPT) که اختصار عبارت «پیمان منع گسترش سلاح‌های هسته‌ای» است، معاهده‌ای بین‌المللی با هدف جلوگیری از اشاعه سلاح‌های هسته‌ای به شمار می‌رود. این معاهده در سال ۱۹۶۸ توسط کشورهای مختلف به امضا رسید و دو سال بعد، یعنی در سال ۱۹۷۰، به‌طور رسمی لازم‌الاجرا شد.

از اهداف اصلی این پیمان، می‌توان به جلوگیری از توسعه سلاح‌های هسته‌ای، ترویج استفاده صلح‌آمیز از انرژی هسته‌ای و تلاش برای خلع سلاح هسته‌ای اشاره کرد؛ هرچند هدف سوم، یعنی خلع سلاح کامل، شامل همه کشورهای عضو نمی‌شود و در ادامه بیشتر به آن می‌پردازیم.

ایران نیز از جمله کشورهایی بود که در سال ۱۹۶۸ به‌صورت داوطلبانه این پیمان را امضا کرد. سپس در سال ۱۳۴۹ (۱۹۷۰ میلادی) با تصویب مجلس شورای ملی، به‌طور رسمی به عضویت معاهده درآمد. از آن زمان تاکنون، فعالیت‌های هسته‌ای ایران تحت نظارت آژانس بین‌المللی انرژی اتمی قرار گرفته است.

امروزه، اکثر کشورهای جهان عضو این پیمان هستند. در این میان، برخی کشورها مانند هند، پاکستان، اسرائیل و کره شمالی تاکنون از پیوستن به آن خودداری کرده‌اند.

پنج کشور دارنده سلاح هسته‌ای تا پیش از سال ۱۹۶۷ یعنی آمریکا، روسیه، چین، فرانسه و بریتانیا نیز عضو ان‌پی‌تی هستند. این کشورها متعهد شده‌اند که به هیچ وجه در تولید یا انتقال سلاح‌های هسته‌ای به سایر کشورها مشارکت نداشته باشند، امکان بهره‌برداری صلح‌آمیز از فناوری هسته‌ای را در اختیار سایر کشورها قرار دهند و از همه مهم‌تر، در بلندمدت در راستای خلع سلاح هسته‌ای گام بردارند.

سایر کشورهای عضو از جمله ایران نیز موظف هستند از تولید یا دستیابی به سلاح هسته‌ای خودداری کنند. از زمان عضویت ایران در این پیمان، کشور ما همواره فعالیت‌های هسته‌ای خود را در چارچوب صلح‌آمیز پیش برده و اجازه بازرسی‌های متعدد را به بازرسان آژانس داده است. این بازرسان نیز در گزارش‌های رسمی خود، بر صلح‌آمیز بودن این فعالیت‌ها تأکید کرده‌اند. چنین گزارش‌هایی خود دلیلی روشن بر پایبندی ایران به مفاد معاهده ان‌پی‌تی به شمار می‌روند.

بمباران تأسیسات هسته‌ای ایران در این 12 روز نشان داد که آمریکا و اسرائیل به دنبال عقب نگه داشتن ایران در همه عرصه‌ها به ویژه تکنولوژی و انرژی هسته‌ای است تا بتوانند تسلط خود را بر آن حفظ کنند. اذعان سناتور آمریکایی به ترامپ مبنی بر اینکه «آمریکا نه فقط فردو و تاسیسات هسته‌‌ای را از بین نبرد، بلکه باعث توافق دیپلماتیک بیش از پیش ایران و روسیه شد.» این جمله خود گویای آن است که آمریکا از همان روز نخست، حضور مستقیم در این جنگ داشته و این جنگ تنها با اسرائیل نبوده است. نکته دیگر اینکه آنان به دنبال از بین بردن مراکز و سایت‌های انرژی هسته‌ای ایران بودند.

در همین راستا وال‌استریت ژورنال اعلام کرده است که «واشنگتن فقط برنامه هسته‌ای ایران را چند ماه عقب انداخته است.» همچنین وزیر خارجه روسیه درباره خواست گروسی، مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی مبنی بر اینکه «دنبال محل مواد غنی‌سازی شده ایران هستیم و ایران باید اجازه دهد بازرسی‌ها به سرعت از سر گرفته شود»، اظهار کرد: «آژانس می‌خواهد بداند که اورانیوم غنی‌سازی شده ایران کجاست تا دوباره آن را بمباران کند.» همه این اظهارات گویای آن است که ایران قدرتمند شده و برای باز داشتن آن از مسیر پیشرفت و تحت سلطه نگاه داشتن آن، باید اقدام به نابودی هر آنچه را که باعث پیشرفت و قدرتش می‌شود کرد و یکی از این موارد، انرژی هسته‌ای ایران است.

اما در اینجا یک سؤال مطرح است؛ و آن اینکه، در تمام سال‌های گذشته ایران پرده از فعالیت هسته‌ای خود برداشته و به بازرسان در هر زمان اجازه بازرسی داده است و حتی برخی از فعالیت‌های خود را طی برجام، متوقف کرد. اکنون چرا بر سر داشتن انرژی هسته‌ای ایران، این همه قیل و قال است که آمریکا و اسرائیل چنین هزینه‌های میلیون دلاری روزانه را متحمل شده و شکست هیمنه خود در چشم جهانیان را پذیرفته‎اند تا از آن جلوگیری به عمل آورند؟

در پاسخ به این سؤال باید گفت که نباید این نکته را از نظر دور داشت که ایران همیشه به عنوان کشوری مملو از منابع مختلف انرژی و از سوی دیگر به عنوان شاهراه تجارت از شرق به غرب آسیا و حتی اروپا از سده دوم پیش از میلاد، مورد توجه ابرقدرت‌هایی بوده است که در دهه‌های گذشته وجود داشته‌اند. تلاش برای دراختیار گرفتن ایران به منظور چپاول انرژی، همان گونه که در سده‌های گذشته صورت می‌گرفت و جدا کردن بخش‌های مختلف ایران در دوران پیش از پیروزی انقلاب و سلسله‌های مختلف، از جمله موضوعاتی است که سبب اهمیت کشورمان شده و دست طمع امثال آمریکا و اسرائیل با پیروزی انقلاب از این منابع، شاهراه و سرزمین قطع شد.

جنگ 12 روزه که با خیال خام اسرائیل و آمریکا برای بازگشت به دوران استثمار پیشین ایران صورت گرفت، با پیروزی ایران و قدرتمند ظاهر شدن نیروهای مسلح و ملت صبور و غیور کشورمان به پایان رسید و خیال خام این دو قدرت پوشالی را باطل کرد، هیمنه اسرائیل و آمریکا را فروپاشید و باعث بیداری بسیاری از کشورهای منطقه شد.

اقدامات تجاوزکارانه و نابخردانه آمریکا و اسرائیل در حمله به تاسیسات صلح‌آمیز هسته‌ای ایران فارغ از بحث آلودگی‌هایی که می‌توانست برای منطقه خاورمیانه و مردم ایران به همراه آورد و از سویی به اذعان عراقچی، وزیر خارجه کشورمان درباره تلاش 20 ساله ایران برای شفاف‌سازی و اعتمادسازی در سطح جهانی نسبت به صلح‌آمیز بودن فعالیت هسته‌ای ایران، نشان داد که آنها در تلاش هستند ایران را که در این سال ها متکی بر دانش بومی خود توانسته است به سطح قابل توجهی از قدرت و اقتدار برسد که برخلاف سال‎‌های پیش از پیروزی انقلاب،‌ دولت دست نشانده آمریکا بود و توان بیان حتی سخنی از خود را نیز نداشت، چه برسد به اظهارنظر در برابر ابرقدرت آن روزهای جهان (آمریکا) و ایستادن در برابر آن،‌ امروز همین ایران در برابر ظلم و جنایت آمریکا و اسرائیل ساکت نمی‌نشیند و وجبی از خاک خود را از دست نمی‌دهد و پاسدار جان و مال و ناموس ایرانیان است و متکی بر فعالیت دانشمندان و دانش بومی خود و نه دانشی که از خارج کشور وام گرفته شده باشد، می‌تواند به صوت خودکفا فعالیت کند و حتی تحریم‌های سالیان سال از بدو پیروزی انقلاب تاکنون، در هر حوزه اعم از انرژی، دارو، کالا و ... نتوانسته است باعث شود که ایران سرافراز در برابر چنین قدرت‌های پوشالی سر تسلیم فرود آورد.

آمریکایی که بر پیشینه ظالمانه خود تکیه زده است و امروز جایگاه پیشین خود را دارا نیست و جنگ با اسرائیل و آمریکا طی همین 12 روز، اثبات کرد که ایران همچنان قدرتمند است و حتی در دورانی که تجهیزات نظامی در اختیار نداشت و جنگ تحمیلی هشت ساله با حمایت 34 کشور به عراق و استفاده از فجیع‌ترین سلاح‌ها علیه بشریت (سلاح‌های شیمیایی) که تاثیرات طولانی‌مدت و دردآوری را برای رزمندگان و برخی از هموطنان به همراه داشت،‌ باز هم وجبی از خاکش را واگذار نکرد و در برابر دشمن از پا نیفتاد. در آن دوران هم جوانان این مرز و بوم با جان خود و با دست خالی در برابر دشمن صف‌آرایی کردند و مرزهای ایران اسلامی، امروز وامدار جانفشانی همان مردم است.

حال با همه این نکات، این نکته نیز باید مورد نظر قرار گیرد که خروج از ان‌پی‎تی تبعاتی دارد که از آن جمله می‌توان به افزایش فشار بین‌المللی و سیاسی، تحریم‌های جدید و شدیدتر، توقف همکاری‌های صلح‌آمیز علمی و فناوری، اتهام حرکت به سمت ساخت سلاح هسته‌ای و احتمال تشکیل اجماع جهانی علیه کشور خارج ‌شده از پیمان اشاره کرد. البته این موارد پیش از این نیز وجود داشته است و مردم ایران سربلندتر از همیشه از این آزمون‌ها بیرون آمده‌اند.

در همین راستا طرح سه‌فوریتی مجلس برای خروج ایران از ان‌پی‎‌‌تی در ۲۵ خرداد ۱۴۰۴ به ثبت رسید. این خبر را میثم ظهوریان، نماینده مشهد و عضو کمیسیون اقتصادی مجلس اعلام کرد که براساس ماده 10 معاهده، این طرح دولت را موظف می‌کند که از پیمان ان‌پی‎تی خارج شود. به گفته ظهوریان «این طرح به خاطر تهدیدات امنیتی علیه ایران تدوین شده و در صورت تصویب، ایران به صورت رسمی از معاهده خارج خواهد شد.»

نگاهی به تاریخ و گذشته پرتلاطم،‌ ولی قدرتمندانه ایران، تحریم‌های ظالمانه آمریکا، پیشرفت ایران بر پایه تولید علم بومی و پرورش دانشمندان در داخل کشور، همچنان افق روشنی را پیش روی ایران دارد که با وجود خروج از ان‎پی‎تی، باز هم می‌توان قدرتمندانه در این مسیر گام برداشت.