ضرورت توجه به خط استاندارد قرآن در نرمافزارهای کودکانه
مدیر آموزش مرکز طبع و نشر قرآن با تاکید بر هم‌افزایی و ارتباط مستمر تولیدکنندگان محتواهای قرآنی ویژه کودکان با مرکز طبع و نشر قرآن کریم گفت: امروزه در فضای دیجیتال هر فرد یا گروهی می‌تواند نرم‌افزاری طراحی کند و متن قرآن را از هر منبعی در آن قرار دهد. این موضوع باعث شده که گاه شاهد غلط‌های املایی، علامت‌گذاری اشتباه و حتی حذف یا اضافه‌های تایپی در آیات باشیم که این وضعیت خوب نیست.
تولید نرمافزارهای آموزشی قرآن ویژه کودکان با وجود ایکنه در سال‌های اخیر، در کشور رشد قابل توجهی نداشته است، اما همین تعداد محصول محدود در حوزه بازی‌ها، اپلیکیشن‌ها و محصولات چندرسانه‌ای قرآنی که با هدف آشنایی نسل نو با قرآن کریم تولید شده‌اند، با کمبودها و ضعف‌های اساسی نیز همراه هستند. یکی از مهمترین این ضعف‌ها و خلأها عدم رعایت رسم‌الخط استاندارد آموزشی (رسم‌الخط کمعلامت) در آنهاست.
این در حالی است که چند سالی است در مدارس کشور، آموزش قرآن براساس قرآن کمعلامت مصوّب مرکز طبع و نشر قرآن کریم انجام می‌شود، اما با نگاهی گذرا به این محصولات متوجه خواهیم شد که بیشتر نرمافزارهای قرآنی موجود برای کودکان، از متن‌های پرعلامت و بعضاً غیر رسمی استفاده می‌کنند؛ متونی که با رسم‌الخط آموزشی دانش‌آموزان مطابقت ندارد و موجب سردرگمی آنان در آموزش و فراگیری قرآن کریم در دوران ابتدایی می‌شود. همین مسئله، بهانه‌ای شد تا با مجید تقی‌زاده، مدیر آموزش مرکز طبع و نشر قرآن کریم گفت‌وگویی انجام دهیم و از ضرورت هماهنگی تولیدات نرم‌افزاری کودک با استاندارد‌های رسمی قرآن همچون رسم الخط قرآن کریم در این برنامه‌ها بپرسیم که متن آن را در ادامه می‌خوانیم؛
ایکنا_ امروزه تولیدات نرمافزارهای قرآنی کودک بسیار کاهش یافته است، این درحالی است که در تولید همین محصولات اندک از قرآن‌هایی با رسم‌الخط غیررسمی و پرعلامت برای آموزش قرآن استفاده می‌شود. به نظر شما چرا مسئله رسم‌الخط قرآن اهمیت دارد و چرا باید به آن توجه شود؟
موضوعی که مطرح کردید، کاملاً درست و دقیق است. مرکز طبع و نشر قرآن کریم طی حدود سه دهه گذشته تلاش کرده تا با تکیه بر پژوهش‌های علمی و آموزشی، شیوه‌ای برای تسهیل قرائت قرآن به‌ویژه در سنین پایین ارائه دهد. یکی از دستاورد‌های مهم این مسیر، طراحی و تدوین قرآن کمعلامت است.
متأسفانه در برخی شبکه‌های کودک، مانند شبکه پویا یا شبکه قرآن، گاهی هنگام پخش اذان یا برنامه‌های قرآنی، زیرنویس آیات با قرآن پرعلامت یا فونت‌های غیررسمی نمایش داده می‌شود. این در حالی است که مرکز طبع و نشر قرآن، فایل رسمی و کامل قرآن کمعلامت را در اختیار صدا و سیما قرار داده است و استفاده از آن کار دشواری نیست
این قرآن با هدف سادگی در خوانش و آموزش طراحی شده و در آن علامت‌های غیر ضروری، مانند سکون و برخی حرکات فرعی، حذف یا به‌صورت هدفمند محدود شده است. به همین دلیل، بیش از بیست سال است که آموزش قرآن در مدارس کشور بر اساس همین رسم‌الخط انجام می‌شود. وقتی کودک در مدرسه با چنین قرآنی آشنا می‌شود، طبیعی است که باید در فضای نرم‌افزار یا رسانه دیجیتال هم با همان شکل از قرآن مواجه شود.
ایکنا_ شما معتقدید تفاوت رسم‌الخط‌ها می‌تواند در یادگیری کودک اختلال ایجاد کند؟
دقیقاً. کودک در سنین ابتدایی، هنوز در مرحله تثبیت شکل واژگان و آیات در ذهن خود است. او قرآن را نه فقط می‌خواند، بلکه تصویر آن را در ذهنش حک می‌کند. حالا تصور کنید در مدرسه قرآن کمعلامت می‌خواند، اما در خانه یا نرم‌افزار آموزشی، قرآن پرعلامت «عثمان‌طه» را می‌بیند. این تفاوت باعث ابهام، خطای دیداری و تردید ذهنی در خواندن صحیح کلمات می‌شود.
کودک با دو «قرآن ظاهری» متفاوت روبه‌روست؛ درحالی‌که محتوای قرآن یکی است، ظاهر متفاوت آن می‌تواند ذهن او را دچار دوگانگی کند. این یکی از مهمترین آسیب‌های آموزشی در نرمافزارهای قرآنی کودک است.
ایکنا_ به نظر شما علت اصلی این بی‌توجهی از سوی تولیدکنندگان چیست؟ آیا کمبود اطلاع است یا بی‌توجهی به استانداردها؟
راهکار بسیار روشن است؛ هم‌افزایی و ارتباط مستمر تولیدکنندگان نرمافزارهای قرآنی با مرکز طبع و نشر قرآن کریم. ما از همه مؤسسات، شرکت‌ها و فعالان حوزه کودک دعوت می‌کنیم که پیش از انتشار نرم‌افزار یا محتوای قرآنی، متن مورد استفاده خود را برای بررسی و تطبیق ارسال کنند
هر دو عامل نقش دارد. بخشی از تولیدکنندگان، نیت خیر دارند و با عشق به قرآن وارد این حوزه می‌شوند، اما از استاندارد‌های رسمی خط قرآن در ایران اطلاع کافی ندارند. برخی دیگر نیز تصور می‌کنند هر متنی که «عربی» باشد یا از قرآن عثمان‌طه گرفته شده باشد، قابل استفاده است، در حالی‌که مرکز طبع و نشر قرآن کریم تنها مرجع رسمی تدوین و تأیید متن و رسم‌الخط قرآن در کشور است و تمامی نسخه‌های رسمی، از جمله قرآن دانش‌آموزی، بر اساس همین متن تنظیم می‌شود.
ایکنا_ با توجه به اینکه در حوزه چاپ و نشر قرآن، نظارت دقیقی وجود دارد، آیا چنین نظارتی در فضای نرم‌افزاری و دیجیتال هم اعمال می‌شود؟
متأسفانه خیر، یا دست‌کم به اندازه کافی نیست. در بخش چاپ و نشر قرآن‌های کاغذی، نظام دقیق مجوزدهی وجود دارد و هر مصحف قبل از انتشار باید از مرکز طبع و نشر مجوز رسمی بگیرد. اما در فضای دیجیتال، چنین الزام و ضمانتی وجود ندارد. یعنی هر فرد یا گروهی می‌تواند نرم‌افزاری طراحی کند و متن قرآن را از هر منبعی در آن قرار دهد. این موضوع باعث شده که گاه شاهد غلط‌های املایی، علامت‌گذاری اشتباه و حتی حذف یا اضافه‌های تایپی در آیات باشیم که بسیار خطرناک است. بار‌ها اعلام کرده‌ایم که برای حل این مشکل آماده همکاری با تولیدکنندگان هستیم.
متأسفانه حتی در برخی شبکه‌های کودک، مانند شبکه پویا یا شبکه قرآن، گاهی هنگام پخش اذان یا برنامه‌های قرآنی، زیرنویس آیات با قرآن پرعلامت یا فونت‌های غیررسمی نمایش داده می‌شود. این در حالی است که مرکز طبع و نشر قرآن، فایل رسمی و کامل قرآن کمعلامت را در اختیار صدا و سیما قرار داده است و استفاده از آن کار دشواری نیست. اما به‌دلیل بی‌توجهی یا ناهماهنگی فنی، گاهی شاهدیم که کودک در مدرسه با قرآن کمعلامت آشنا شده، همان آیه را در تلویزیون با ظاهری متفاوت می‌بیند. این مسئله به ظاهر کوچک، اما در آموزش بسیار مهم است؛ چون ذهن کودک به ثبات تصویری نیاز دارد.
ایکنا_ با توجه به آنچه گفتید، راهکار شما برای اصلاح این وضعیت چیست؟
راهکار بسیار روشن است؛ هم‌افزایی و ارتباط مستمر تولیدکنندگان نرمافزارهای قرآنی با مرکز طبع و نشر قرآن کریم. ما از همه مؤسسات، شرکت‌ها و فعالان حوزه کودک دعوت می‌کنیم که پیش از انتشار نرم‌افزار یا محتوای قرآنی، متن مورد استفاده خود را برای بررسی و تطبیق ارسال کنند.
مرکز، فایل کامل و بدون غلط قرآن کمعلامت را به‌صورت رایگان در اختیار آنان می‌گذارد. همچنین، در صورت نیاز، می‌توانند از مشاوره کارشناسان آموزشی و خط‌نگاری مرکز بهره‌مند شوند تا محصولی کاملاً استاندارد، زیبا و هماهنگ با آموزش رسمی کشور تولید شود.
ایکنا_ آیا نظام آموزشی کشور نیز از این رویکرد حمایت کرده است؟
بله، خوشبختانه از سال‌ها پیش، همکاری نزدیکی میان مرکز طبع و نشر قرآن و وزارت آموزش و پرورش شکل گرفته است. تمامی کتاب‌های درسی قرآن در مقاطع ابتدایی و متوسطه اول بر اساس همین رسم‌الخط کمعلامت تدوین شده‌اند. برای مثال، در پایه‌های اول و دوم دبستان که کودکان تازه با زبان فارسی آشنا می‌شوند، از نشانه‌های بیشتری استفاده شده تا کمک آموزشی باشد.
اما از پایه سوم به بعد، آموزش به‌صورت کامل براساس قرآن کمعلامت ادامه می‌یابد تا دانش‌آموز به تدریج با ساختار طبیعی‌تر خط قرآن آشنا شود. این روند نشان می‌دهد که آموزش کشور به صورت نظام‌مند از این الگو پیروی می‌کند و لازم است فضای رسانه‌ای و نرم‌افزاری نیز با آن همسو باشد.
در پایان تأکید می‌کنم که آموزش قرآن برای کودک، امری ظریف و بنیادین است. کودک در سال‌های ابتدایی، در حال شکل‌گیری نخستین تصویر ذهنی از قرآن است؛ اگر این تصویر درست و زیبا نباشد، جبران آن در آینده دشوار خواهد بود. بنابراین از همه فعالان فرهنگی و رسانه‌ای می‌خواهم که در تولید آثار قرآنی برای کودکان، به رسم‌الخط استاندارد و کمعلامت مرکز طبع و نشر قرآن توجه ویژه داشته باشند.
هدف نهایی همه ما آشنا کردن نسل آینده با قرآن، به زیباترین و صحیح‌ترین شیوه ممکن.
یادآور می‌شود مرکز طبع و نشر قرآن کریم جمهوری اسلامی ایران به عنوان تنها مرجع تخصصی کتابت و انتشار قرآن، سال ۱۳۷۳ و با دستور مستقیم مقام معظم رهبری ایجاد شد و مهمترین رسالتش، طراحی، کتابت و انتشار مصحف جمهوری اسلامی ایران با تکیه بر خط نسخ ایرانی بوده است.
گفت‌وگو از وهاب خدابخشی
انتهای پیام
