غذای سالم؛ سرچشمه سلامت و رکن اقتدار ملی

به گزارش خبرنگار ایکنا، همایش ویژه روز جهانی غذا به منظور حمایت و قدردانی از ذی‌نقشان در زنجیره تولید و نظارت بر مواد غذایی، کارخانجات برتر تولیدی و مسئولین فنی درسطح کلان قطب تهران امروز، ۲۶ مهرماه در محل ستاد مرکزی دانشگاه علوم پزشکی تهران برگزار شد.

در ابتدای این مراسم، سیدرضا رئیس‌کرمی، رئیس دانشگاه علوم پزشکی تهران، طی سخنانی بیان کرد: ۲۴ مهرماه به‌عنوان روز جهانی غذا نام‌گذاری شده است. امروزه موضوع امنیت غذا و مسائل مرتبط با آن بر کسی پوشیده نیست. همان توصیه‌هایی که در دین و حوزه توسعه ملی درباره مصرف غذای حلال و پاک مطرح شده، در واقع پایه‌های اصلی امنیت غذایی را تشکیل می‌دهد.

وی افزود: به‌عنوان متولیان حوزه سلامت، مسئولیت بزرگی در قبال این موضوع داریم، چراکه هر انسانی حق دارد به غذای سالم، متنوع، مغذی و ایمن دسترسی داشته باشد. این مناسبت‌ها فرصتی هستند تا اهمیت امنیت غذایی و ارتقای سلامت جامعه را به‌طور مستمر یادآور شویم و برای مردم تبیین کنیم.

رئیس‌کرمی با اشاره به وضعیت غزه گفت: متأسفانه در روزها و هفته‌های اخیر شاهد بودیم که از غذا به‌عنوان حربه‌ای جنگی در غزه استفاده شد و جنایتکاران صهیونیست مردم را از دسترسی به غذا محروم کردند. هنوز هم در جهان از غذا استفاده‌های نادرست و غیراخلاقی می‌شود. شعار امسال روز جهانی غذا، «حق دسترسی به غذا برای زندگی و آینده بهتر» است که مفاهیم بنیادینی چون پایداری، کفایت غذا و سلامت نسل‌های آینده را در خود جای داده است.

وی تأکید کرد: باید به‌عنوان رسالت اصلی حوزه سلامت، فرآوری و زمینه‌سازی برای تقویت امنیت غذایی و تنوع در سبد تغذیه را با تکیه بر دانش، پژوهش، نوآوری و فناوری‌های نوین در دستور کار قرار دهیم. امنیت غذایی از ارکان توسعه پایدار است و نیازمند برنامه‌ریزی درست در خرید و مصرف غذا، بهبود زنجیره تأمین، آموزش عمومی و سیاست‌های حمایتی برای اقشار کم‌برخوردار است.

رئیس‌کرمی گفت: یکی از چالش‌های مهم در این حوزه، تعدد دستگاه‌های مسئول در زمینه غذاست. وزارتخانه‌ها و سازمان‌های مختلف درگیر این موضوع هستند و نبود هماهنگی میان آن‌ها می‌تواند چالش‌های بزرگی ایجاد کند. به همین دلیل، قانون‌گذار دبیرخانه و شورایی با عنوان شورای سلامت و امنیت غذایی تشکیل داده است که در آن نمایندگان تمامی دستگاه‌های مرتبط، از جمله ریاست‌جمهوری، حضور دارند. این امر نشان‌دهنده اهمیت بالای این موضوع است و ما نیز باید در سطح اجرایی با هماهنگی بهتر عمل کنیم.

یکی از چالش‌های مهم در این حوزه، تعدد دستگاه‌های مسئول در زمینه غذاست. وزارتخانه‌ها و سازمان‌های مختلف درگیر این موضوع هستند و نبود هماهنگی میان آن‌ها می‌تواند چالش‌های بزرگی ایجاد کند

وی افزود: یکی دیگر از چالش‌های جدی امروز، عادات نادرست غذایی مانند مصرف بیش از اندازه قند و چربی‌های ترانس و استفاده گسترده از فست‌فودهاست که منجر به افزایش بیماری‌های مزمن و مشکلات متعدد سلامت شده است.

رئیس دانشگاه علوم پزشکی تهران ادامه داد: از اقدامات ضروری در این زمینه، توجه به نسل کودک است؛ هم از نظر تأمین و هم از نظر آموزش و ارتقای امنیت غذایی. باید تغذیه صحیح کودکان، افزایش دانش عمومی و آموزش‌های تغذیه‌ای را در اولویت قرار دهیم. واقعیت این است که بدون ارتقای آگاهی عمومی، مقابله با سودجویان و اصلاح الگوهای مصرف ممکن نخواهد بود. رسالت اصلی دانشگاه‌ها و نهادهای علمی، ارتقای آگاهی مردم و تسریع در تأمین و ارتقای ایمنی مواد غذایی است.

وی در پایان تصریح کرد: باید از تمامی دست‌اندرکاران قدردانی کرد و تأکید داشت که نباید به برگزاری این مراسم بسنده کنیم؛ بلکه این مناسبت باید آغازی برای تداوم مسیری باشد که هدف آن، حفظ سلامت مردم و تقویت امنیت غذایی در کشور است.

در ادامه، مهدی پیرصالحی، رئیس سازمان غذا و دارو، طی سخنانی اظهار کرد: روز جهانی غذا را به تمامی دست‌اندرکاران، ذی‌نفعان و فعالان این عرصه، از تولیدکنندگان گرفته تا ناظران، تبریک عرض می‌کنم؛ چه ناظران سازمان غذا و دارو و دانشگاه‌ها و چه ناظران قوه قضاییه و سایر نهادهای نظارتی که تلاش می‌کنند غذای ایمن و سالم به دست مردم برسد. به‌هرحال همه می‌دانیم که در حوزه غذا دو محور اساسی وجود دارد؛ امنیت غذایی، یعنی دسترسی مردم به غذای کافی، و ایمنی غذایی، که تضمین‌کننده سلامت جامعه است. هر دو این محورها حیاتی‌اند و رعایت درست آن‌ها زمینه‌ساز جامعه‌ای سالم خواهد بود.

پیرصالحی ادامه داد: اگر نتوانیم غذای سالم به مردم برسانیم، امنیت غذایی نیز معنای واقعی خود را از دست می‌دهد. سلامت غذا مفهومی فراتر از بهداشت غذاست. در سازمان غذا و دارو نظارت‌ها براساس استانداردهایی انجام می‌شود که شرکت‌ها و تولیدکنندگان موظف به رعایت آن هستند تا بتوانند مجوز فعالیت دریافت کنند. با این حال، باید توجه داشت که دریافت مجوز به معنای سلامت کامل محصول نیست. برای نمونه، در مورد روغن‌ها، چربی‌ها، نمک و شکر، بسیاری از محصولات دارای مجوز هستند، اما مصرف زیاد آن‌ها برای سلامت جامعه زیان‌بار است. از همین رو، باید بر فرهنگ تغذیه سالم نیز تأکید شود تا مردم بدانند چه نوع غذایی را و به چه میزان مصرف کنند.

یکی از خلأهای بزرگ کشور در این زمینه، نبود شناسنامه برای محصولات کشاورزی است. اگرچه سال‌هاست در سازمان غذا و دارو میزان آلاینده‌ها اندازه‌گیری می‌شود، اما به دلیل ناشناخته بودن منبع تولید، امکان برخورد مؤثر با محصولات آلوده وجود ندارد

وی افزود: صنایع دارویی کشور در سال‌های اخیر فناورانه و نوآورانه عمل کرده‌اند و اکنون جزو صنایع پیشرفته کشور به شمار می‌روند. در حوزه غذا نیز شرکت‌ها و برندهای داخلی و خارجی توانسته‌اند نقش مؤثری در تأمین نیازهای مردم ایفا کنند و حتی در صادرات به کشورهای همسایه موفق عمل کرده‌اند. این موفقیت‌ها نشان‌دهنده سرمایه‌گذاری مؤثر و فعالیت گسترده شرکت‌های دانش‌بنیان در این عرصه است.

رئیس سازمان غذا و دارو با اشاره به شعار شناخته‌شده‌ «نظارت از مزرعه تا سفره» گفت: نظارت‌های مقطعی کافی نیست. باید بدانیم مواد غذایی از کدام مزرعه، با چه نوع کود و در چه شرایطی تولید می‌شوند. فرآیند نگهداری، حمل‌ونقل و زنجیره تأمین آن‌ها نیز باید قابل ردیابی باشد.

پیرصالحی بیان کرد: یکی از خلأهای بزرگ کشور در این زمینه، نبود شناسنامه برای محصولات کشاورزی است. اگرچه سال‌هاست در سازمان غذا و دارو میزان آلاینده‌ها اندازه‌گیری می‌شود، اما به دلیل ناشناخته بودن منبع تولید، امکان برخورد مؤثر با محصولات آلوده وجود ندارد. در حالی که اگر مانند حوزه دارو، کالاها از ابتدا شناسنامه‌دار و قابل رهگیری باشند، می‌توان در صورت بروز مشکل، محصول را فراخوان و از چرخه مصرف خارج کرد. متأسفانه در حال حاضر اقدامات بیشتر در حد اطلاعیه و اخطار باقی می‌ماند.

وی گفت: خوشبختانه در قانون برنامه توسعه این موضوع لحاظ شده است و محصولات کشاورزی باید شناسه‌گذاری شوند تا وزارت جهاد کشاورزی بتواند نظارت را از ابتدای زنجیره، یعنی از مزرعه، آغاز کند. برای اطمینان از سلامت غذا باید سامانه‌های هوشمند پایش و رویکردهای داده‌محور ایجاد شود. با وسعت کشور، جمعیت بالا و محدودیت نیروی انسانی، بدون بهره‌گیری از فناوری‌های نوین و هوش مصنوعی امکان نظارت مؤثر وجود ندارد.

رئیس سازمان غذا و دارو تأکید کرد: به همین دلیل، تشکیل شورای سلامت و امنیت غذایی تصمیمی درست و ضروری بود تا هماهنگی میان همه بخش‌ها برقرار شود. تمام دستگاه‌ها و نهادهایی که در این حوزه نقش دارند باید در این شورا فعالانه مشارکت کنند تا غذای سالم به دست مردم برسد. نباید فراموش کنیم که حمایت از تولید داخل و تقویت صنایع بومی، نقش مهمی در تحقق امنیت و سلامت غذایی دارد.

وی افزود: در جریان حوادث و جابه‌جایی‌های اخیر جمعیتی، نگرانی‌هایی درباره کمبود غذا وجود داشت، اما با وجود شرایط دشوار، در همه نقاط کشور مواد غذایی کافی و ایمن در دسترس بود. این امر نشان‌دهنده تاب‌آوری و توانمندی تولید داخلی است؛ شرکت‌های داخلی نه‌تنها تعطیل نشدند، بلکه تولید خود را افزایش دادند تا مردم دچار کمبود و اضطراب نشوند.

پیرصالحی در پایان تصریح کرد: غذای سالم، انسان سالم می‌سازد و انسان سالم، جامعه‌ای سالم و در نهایت کشوری قدرتمند. اگر از سلامت غذا غافل شویم، ناچار خواهیم بود هزینه‌های سنگینی برای درمان بپردازیم. با همکاری همه دستگاه‌ها و تلاش فعالان این حوزه، می‌توان فضای غذایی سالم و مطمئنی برای مردم فراهم کرد؛ فضایی که سلامت، پویایی و پیشرفت کشور را تضمین کند.

در ادامه، سیدحسن امامی رضوی، مشاور وزیر و رئیس دبیرخانه شورای عالی سلامت و امنیت غذایی، طی سخنانی بیان کرد: اگر همه ما تلاش کنیم و هر یک حتی گامی کوچک به جلو برداریم، بی‌تردید وضعیت بهتری را در حوزه امنیت غذایی شاهد خواهیم بود. در حوزه‌ای که بنده مسئولیت آن را برعهده دارم، یعنی شورای عالی سلامت و امنیت غذایی، در یک سال گذشته با شرایط ویژه‌ای روبه‌رو بوده‌ایم؛ متأسفانه چارچوب اجرایی موجود هنوز به هماهنگی کامل نرسیده است.

وی افزود: در سال ۱۴۰۲ سندی با عنوان «دانش‌بنیان امنیت غذایی» در شورای عالی انقلاب فرهنگی با همت جمعی از دانشمندان این حوزه به تصویب رسید. همان سند در شورای عالی سلامت و امنیت غذایی نیز با اقدامات اجرایی تنظیم شده است. از زمان تدوین این سند تاکنون، یعنی طی دو سال گذشته، ۲۲۱ اقدام در حوزه صنعت، امنیت غذایی و سلامت تعریف شده است. برای اجرای مؤثر این سند، همکاری همه دستگاه‌های مسئول و در سطحی بالاتر، همراهی مردم ضروری است؛ چراکه تحقق امنیت غذایی بدون مشارکت مردم ممکن نخواهد بود.

امامی رضوی تصریح کرد: برای نمونه، به موضوع تهیه و ترویج نان کامل و سالم در جامعه اشاره می‌کنم. متخصصان این حوزه می‌دانند که در این زمینه مباحث گسترده‌ای وجود دارد. آنچه اهمیت دارد، نیاز به همت و هماهنگی گسترده میان دستگاه‌ها برای تحقق این هدف است. اقدامات صنعت غذا باید در فضایی منسجم و با برنامه دنبال شود.

متأسفانه همکاری میان کارخانه‌ها و نهادهای مرتبط بسیار محدود است و بخش زیادی از هماهنگی‌های لازم هنوز شکل نگرفته است. دانشگاه‌ها نیز با وجود تلاش فراوان، به‌سختی در جهت ایجاد همکاری و برگزاری جلسات تخصصی اقدام می‌کنند

وی ادامه داد: نان کامل، نانی است که در فرآیند سبوس‌گیری کمترین میزان حذف سبوس را دارد. برخلاف تصور عمومی، هم‌اکنون حدود ۸۰ کارخانه تولید آرد کامل در کشور فعال هستند، در حالی که بیش از ۶۰۰ کارخانه دیگر نیز می‌توانند وارد این حوزه شوند، اما موانع متعدد، مانع از تحقق کامل این هدف شده است. بررسی جزئیات فعالیت اتحادیه‌ها و ساختار تولید نشان می‌دهد که هماهنگی کافی وجود ندارد و همین مسئله روند پیشرفت را کند کرده است. در حالی‌که با تقویت همکاری‌ها، می‌توان به‌سرعت به نتایج مطلوب رسید.

وی تأکید کرد: متأسفانه همکاری میان کارخانه‌ها و نهادهای مرتبط بسیار محدود است و بخش زیادی از هماهنگی‌های لازم هنوز شکل نگرفته است. دانشگاه‌ها نیز با وجود تلاش فراوان، به‌سختی در جهت ایجاد همکاری و برگزاری جلسات تخصصی اقدام می‌کنند. به‌تازگی جلساتی در کمیسیون اقتصادی وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی برگزار شده و بنده در آن جلسات تأکید کرده‌ام که اقلامی مانند روغن باید از سبد حمایتی حذف شود.

امامی رضوی افزود: در حال حاضر باید مطالعات دقیقی در زمینه هزینه و مصرف لبنیات انجام شود، زیرا مصرف لبنیات در سبد غذایی مردم به‌شدت کاهش یافته است. علت اصلی این موضوع، گرانی و کاهش دسترسی اقشار مختلف جامعه به این محصولات است. این مسئله از جمله مواردی است که می‌توان با سیاست‌گذاری دقیق‌تر و بدون تحمیل هزینه‌های سنگین، آن را اصلاح کرد.

وی در پایان تصریح کرد: اگر قرار است صدایی ایجاد شود، آن صدا باید صدای مردم باشد؛ صدای مطالبه‌گری برای دستیابی به غذای سالم و کافی. باید تلاش کنیم دسترسی اقشار کم‌برخوردار به کالری مورد نیاز افزایش یابد و مردم به مصرف غذاهای مفید و سالم تشویق شوند.