از چشمه معرفت تا کوثر کلام؛ نگاهی به موسوعه فاطمی

در ایامی که دل‌ها تشنه‌ شناخت حقیقت فاطمی‌اند و یاد و نام حضرت زهرا(سلام‌الله‌علیها) جانمان را به سوگ و تفکر نشانده است، سرویس اندیشه ایکنا با پرونده‌ای ویژه، به تماشای نور در کلام آن بانوی قدسی نشسته است. بر آنیم تا در ایامی که در سوگ حضرت مادر دو عالم، چشمانمان تر است، پای سخنانی از جنس معرفت الهی بنشینیم. این سخنان گاه در کتب و آثار مکتوب درباره حضرت زهرا(س) به دست من و ما رسیده است و گاه در گفت‌وگوی چهره به چهره رسانه‌ای با اهل اندیشه به منصه ظهور می‌رسد، در گام نخست این گفت و گوها همراهمان باشید با گوهری مکتوب از این چشمه جوشان. کتاب «موسوعة کلمات فاطمة الزهرا (س)» اثری پژوهشی است که با نگاهی ژرف و عاشقانه، سخنان حضرت را از منظر تاریخی و موضوعی گرد آورده تا مخاطب امروز، از چشمه اندیشه و نیایش فاطمی سیراب شود.

کتابی فرخنده با عنوان «موسوعة کلمات فاطمة الزهرا(س)» با عنوان فرعی «الجنة الحدیث» چون چراغی در مسیر معرفت می‌درخشد. این اثر، گلچینی از کلام نورانی بانویی است که کلماتش درس ایمان، عدالت و بندگی است. پژوهشگران مؤسسه باقرالعلوم(ع) با نگاهی علمی و دل‌سپرده به سیره اهل‌ بیت(ع)، این سخنان را گرد آورده‌اند تا دریچه‌ای تازه به اندیشه، نیایش و اخلاق فاطمی بگشایند. 

در این مجال، مروری خواهیم داشت بر این کتاب گران‌سنگ که راهی به سوی شناخت عمیق‌تر از بانوی نمونه اسلام می‌گشاید.

این اثر با همکاری مترجمان برجسته‌ای چون عبدالله صالحی، محمدشریف، سیدحسین سجادی‌تبار، محمود احمدیان، مهدی اسماعیلی و محمد بابایی به زبان فارسی برگردانده شده است. این کمیته علمی، متشکل از گروهی از پژوهشگران و متخصصان حوزه حدیث و سیره اهل‌بیت(علیهم‌السلام)، مسئولیت تدوین و نگارش این اثر را برعهده داشته است. مؤسسه باقرالعلوم(علیه السلام) یکی از مراکز معتبر علمی در حوزه اهل‌ بیت(علیهم‌السلام) است که در زمینه‌های مختلف علمی، پژوهشی و آموزشی فعالیت می‌کند.

مؤسسه باقرالعلوم(علیه السلام) تاکنون آثار متعددی در زمینه‌های مختلف علمی و دینی منتشر کرده است. برخی از این آثار عبارتند از: کتاب «سنن الرسول الأعظم (ص)»: اثری جامع در زمینه سیره و سنت‌های پیامبر اسلام(ص). کتاب‌های حدیثی در زمینه‌های مختلف: مانند «الکافی»، «من لا یحضره الفقیه» و «تهذیب الاحکام». آثار فقهی و اصولی: در زمینه‌های مختلف فقه اهل‌بیت(ع). کتاب‌های تاریخی و سیره‌نگاری: در مورد زندگی اهل‌بیت (ع). آثار فلسفی و کلامی: در زمینه‌های مختلف فلسفه اسلامی. این مؤسسه با هدف ترویج معارف اهل‌ بیت(ع) و ارتقای سطح علمی جامعه اسلامی، به انتشار آثار علمی و دینی با کیفیت بالا می‌پردازد.

کتاب «موسوعة کلمات سیدتنا فاطمة الزهرا(ع)» یک اثر جامع و منسجم است که سخنان حضرت زهرا(س) را گردآوری و تحلیل کرده است. هدف اصلی کتاب، معرفی عمق معرفتی و اخلاقی کلمات حضرت و ارائه الگویی روشن برای پژوهشگران و مخاطبان فارسی‌زبان است.

کتاب در دو بخش اصلی تنظیم شده است: 

1- سخنان حضرت زهرا(س) برحسب تاریخ: این بخش به دو فصل تقسیم می‌شود: سخنان پیش از وفات پیامبر(ص) و سخنان پس از وفات ایشان
2- سخنان حضرت زهرا(س) به صورت موضوعی: این بخش در چهار فصل به موضوعات زیر پرداخته است: عقاید، احکام، اخلاق، ادعیه و اذکار

این موسوعه با گردآوری سخنان حضرت زهرا(س) در موضوعات مختلف دینی، به معرفی اجمالی شخصیت ایشان، مقام و منزلت زن در اسلام و تبیین حجیت قول و فعل این بانوی بزرگ به عنوان یکی از معصومین پرداخته است.

در این اثر به مسائلی مانند فضائل امام علی(ع) اثبات امامت و ولایت آن امام، ادعیه وارد شده ازحضرت زهرا(س) و برخی مسائل اجتماعی و اخلاقی وارد شده از ایشان پرداخته است. 

فصل اول به سخنان حضرت پیش از وفات پیامبر (ص) پرداخته شده است. در این فصل کتاب، سخنان و کلمات حضرت زهرا(س) پیش از رحلت پیامبر(ص) را جمع‌آوری کرده است. مطالب این فصل نشان می‌دهد چگونه حضرت با بینش عمیق و دقت در مسائل دینی و اجتماعی، نقش آموزشی و هدایتگری خود را ایفا می‌کردند. پرسش‌های اصلی این فصل حول محور تربیت، ایمان، عدالت اجتماعی و تقویت بنیان‌های اخلاقی جامعه اسلامی دوران پیامبر(ص) است.

در این فصل، مؤلفان کتاب بر بنیان خانوادگی سیره فاطمی تأکید دارند؛ جایی که خانه، محل تربیت دل‌ها و آرامش جان‌هاست. حضرت زهرا(س) در نگاه موسوعه، الگویی برای زن مؤمن معرفی می‌شود که معنویت را با مهر و تربیت درهم می‌آمیزد.

فصل دوم به سخنان حضرت پس از وفات پیامبر(ص) این فصل به دوران حساس پس از وفات پیامبر(ص) اختصاص دارد و سخنان حضرت زهرا(سلام‌الله‌علیها) را در موقعیت‌های اجتماعی و سیاسی آن زمان بررسی می‌کند. کتاب به شکل موضوعی به واکنش‌های حضرت در برابر مسائل خلافت، حقوق اهل بیت و دفاع از آموزه‌های پیامبر می‌پردازد و نشان می‌دهد که چگونه ایشان با کلام الهام‌بخش، مسیر حفظ ارزش‌های دینی را روشن نگه داشتند. فصل دوم، یکی از محوری‌ترین بخش‌های موسوعه است که بر خطبه‌های اجتماعی و سیاسی حضرت زهرا(س) تکیه دارد. این فصل نشان می‌دهد که آن بانوی الهی، در دفاع از ولایت و حقیقت، سکوت را جایز نمی‌دانست و با بیانی عقلانی و قرآنی، از حق دفاع کرد.

فصل سوم به عقاید، احکام، اخلاق، ادعیه و اذکار پرداخته شده که به صورت موضوعی در چهار بخش دسته‌بندی کرده است. در بخش عقاید، دیدگاه‌های حضرت در زمینه توحید، نبوت و معاد بررسی می‌شود، بخش احکام به آراء فقهی و دستورات شرعی اختصاص دارد، بخش اخلاق، نکات تربیتی و رفتاری حضرت را بازگو می‌کند و بخش ادعیه و اذکار، نمونه‌هایی از دعای ایشان و کاربرد آن در زندگی روزمره ارائه می‌دهد. این فصل با ارائه آموزه‌های عملی، راهنمایی معنوی و فکری برای مسلمانان فراهم می‌آورد.

در بخش سوم، جلوه‌ای از روح عارفانه و نیایشگر حضرت فاطمه(س) تصویر شده است؛ کلماتی که از اوج بندگی و عشق به خداوند سرچشمه می‌گیرد و راهی برای تزکیه دل و آرامش جان مؤمنان می‌گشاید.

جذابیت‌ها و جنبه نوآوری کتاب «موسوعة کلمات سیدتنا فاطمة الزهرا(ع)» به دلیل گردآوری سخنان حضرت در قالبی منظم و موضوعی، برای پژوهشگران و علاقه‌مندان عرصه علوم اسلامی یک ابزار جامع و کاربردی است. ترجمه روان و دقیق مترجمان، فهم مطالب را برای مخاطبان فارسی‌زبان آسان کرده است و به آن جنبه‌ای جذاب و نوآورانه می‌بخشد. این اثر نه تنها جایگاه علمی و معنوی حضرت زهرا(س) را تبیین می‌کند، بلکه با ارائه دیدگاه‌های ایشان در مسائل مختلف، راهنمایی عملی برای زندگی معنوی و دینی مسلمانان فراهم می‌آورد.

علاقه‌مندان می‌توانند نسخه چاپی کتاب را از فروشگاه‌های معتبر مانند پاتوق کتاب فردا تهیه کنند. نسخه دیجیتال نیز در کتابخانه دیجیتال نور قابل دسترسی است و برای مطالعه آنلاین یا دانلود، می‌توان به کتابخانه دیجیتال نور مراجعه کرد. این اثر گرانقدر، چراغی است در مسیر شناخت سیره و سخنان حضرت زهرا(س) و می‌تواند راهنمای زندگی معنوی و اخلاقی ما باشد؛ اثری که هر پژوهشگر و علاقه‌مند به تاریخ و سیره اهل بیت(ع) باید در کتابخانه خود داشته باشد.