«خانه‌ای از گل و اندوه» با روایتی از بیت‌الاحزان به روی صحنه رفت
تئاتر «خانه‌ای از گل و اندوه» روایتی هنری و تاریخی از بیت‌الاحزان و نقش سیاسی ـ اجتماعی حضرت زهرا(س) ارائه می‌دهد.
امیر احمد رحمتی، کارگردان نمایش آیینی «خانه‌ای از گل و اندوه» در گفت‌وگو با ایکنا با بیان اینکه این اثر نمایشی پس از سال‌ها پژوهش، بازنویسی و تلاش گروهی آماده اجرا شده، اظهار کرد: این نمایش قرار بود از دوشنبه 19 آبان روی صحنه رود، اما به دلیل محدودیت زمان و فشار جدول اجراها از شب گذشته 23 آبان‌ماه اجرای عمومی را آغاز و تا ششم آذرماه ادامه خواهیم داد. پنجشنبه‌ها و جمعه‌ها دو سانس اجرا داریم و در روز شهادت حضرت زهرا(س) نیز ساعت ۱۸:۴۰ و ۲۲ نمایش را اجرا می‌کنیم. در دیگر روزها ساعت ۲۰:۲۰ میزبان مخاطبان هستیم. تمام اجراها در فرهنگسرای خاوران، سالن اصلی شهید مطهری برگزار می‌شود و ظرفیت ما برای هر سانس حدود ۳۲۰ نفر است.
وی درباره پیشینه نگارش این اثر توضیح داد: نویسندگی اولیه نمایش را حسین مهکام حدود ۱۷ سال پیش براساس طرحی که خودم نوشته بودم انجام داده بود؛ اما با گذر زمان و تغییر فضای فرهنگی و رسانه‌ای، احساس کردیم متن نیاز به بازنگری جدی دارد. از این رو بازنویسی نمایشنامه را به سید مرتضی هاشمی گلپایگانی سپردیم؛ نویسنده‌ای بسیار توانمند و خوش‌قلم که متن را کاملاً به‌روز و حرفه‌ای بازآفرینی کرد. این تغییرات لازم بود، زیرا متن اولیه با زبان امروز و فضای رئال امروزی چندان هماهنگ نبود و نمی‌توانست حس و حال مخاطب امروز را درگیر کند.
رحمتی طول مدت نمایش را ۱۰۰ دقیقه اعلام کرد و افزود: در این نمایش حدود ۲۰ بازیگر حضور دارند که ۸ نفر از آنها نقش‌های اصلی را بر عهده دارند و باقی اعضا در قالب فرم، اجراهای آمیخته با المان‌های تصویری، حرکتی و فضاسازی همراهی می‌کنند. این ترکیب کمک کرده تا نمایش هم از نظر روایی و هم از نظر بصری ساختاری قدرتمند داشته باشد.
کارگردان نمایش «خانه‌ای از گل و اندوه» با تشریح قصه نمایش گفت: داستان درباره یک زن و شوهر ایرانی است که سال‌ها در آلمان زندگی کرده‌اند و برای زیارت وارد مدینه می‌شوند. آنها در هتلی اقامت می‌کنند که صاحب آن فردی وهابی است؛ فردی با نگاه متعصب و کاملاً ضدشیعه که حتی نسبت به ایرانی‌ها مشکل دارد. این تقابل فکری در طول نمایش ریشه‌ای تاریخی پیدا می‌کند و مخاطب درمی‌یابد این نگاه متعصبانه امتداد تفکری است که از صدر اسلام تا امروز ادامه داشته است.
به دلیل هزینه‌های بالا، بخشی از بلیت‌ها را با نیت نذر فرهنگی برای گروه‌های مختلف عرضه کرده‌ایم. هدف ما درآمدزایی نیست؛ هدف این است که این نمایش به دست مردم برسد و اثر فرهنگی خود را بگذارد
وی ادامه داد: این زوج در هتل با صداها، رؤیاها و اتفاقات عجیبی روبه‌رو می‌شوند و درمی‌یابند محل ساخت هتل دقیقاً بر روی بقایای بیت‌الاحزان حضرت زهرا(س) بنا شده است. همین امر تنش‌هایی میان زوج ایرانی و صاحب هتل ایجاد می‌کند و قصه را به اوج می‌رساند. برای ایجاد جذابیت بیشتر، کاراکتر «رضا» در نمایش در دو بستر زمانی حضور دارد؛ هم در زمان حال و هم در زمان گذشته، جایی که سلمان فارسی، ابوذر، مقداد و خالد بن ولید حضور دارند و مأموریت ساخت بیت‌الاحزان توسط امیرالمؤمنین(ع) روایت می‌شود.
رحمتی تأکید کرد: در روایت تاریخی نمایش توضیح داده می‌شود که بیت‌الاحزان تنها محل گریه نبود، بلکه پایگاه مهم سیاسی، فرهنگی و اجتماعی حضرت صدیقه طاهره(س) محسوب می‌شد؛ جایی که زنان مدینه گرد می‌آمدند و حضرت با آنان درباره مسائل سیاسی، ظلم‌ها و انحرافاتی که پس از رحلت پیامبر رخ داده بود سخن می‌گفتند. بسیاری از مردم این بستر سیاسی-اجتماعی را نمی‌دانند و تصور می‌کنند بیت‌الاحزان فقط محل عزاداری و گریه بوده، در حالی که عمق ماجرا بسیار گسترده‌تر است.
تکنیک‌های اجرایی و نگاه متفاوت به دکور
این کارگردان با اشاره به شیوه طراحی صحنه و دکور اثر گفت: با توجه به اینکه ساخت دکور عظیم برای این نمایش بیش از یک میلیارد هزینه داشت و از سوی دیگر حمایت مالی کافی نداشتیم، تصمیم گرفتیم دکور را بر پایه نورپردازی و فضاسازی سیال طراحی کنیم. از ترکیب نورهای خاکی و مشکی برای تفکیک زمان حال و گذشته استفاده شده تا بدون نیاز به دکور ثابت، مخاطب کاملاً درگیر فضا شود. خوشبختانه این روش نتیجه بسیار خوبی داشته و تا امروز بازخوردهای مثبتی دریافت کرده‌ایم. تمام طراحی‌ها با این هدف انجام شد که مخاطب نبود دکور ثابت را احساس نکند. از حرکات فرم، دکورهای قابل حمل، پرده‌های رنگی و نورهای هوشمند استفاده شده تا نمایش از نظر بصری جذاب و تأثیرگذار باشد.
رحمتی مشارکت وزارت دفاع و همراهی فرهنگسرای خاوران را از نقاط قوت این پروژه دانست و گفت: به دلیل هزینه‌های بالا، بخشی از بلیت‌ها را با نیت نذر فرهنگی برای گروه‌های مختلف عرضه کرده‌ایم. هدف ما درآمدزایی نیست؛ هدف این است که این نمایش به دست مردم برسد و اثر فرهنگی خود را بگذارد.
وی درباره چرایی انتخاب این سوژه گفت: سال‌هاست احساس می‌کنم درباره حضرت زهرا(س) بخش‌هایی از تاریخ عمداً کمرنگ یا پنهان شده است. عده‌ای تلاش دارند واژه «شهادت» را از تاریخ حذف کنند و بگویند حضرت وفات کرده‌اند؛ در حالی که ظلم‌ها، فشارها و اتفاقاتی که بر ایشان وارد شد کاملاً روشن است. باید روایت صحیح و دقیق را منتقل کنیم.
این کارگردان تئاتر افزود: در هر نمایشی که درباره صدیقه طاهره(س) ساخته می‌شود، ناگزیر پای مظلومیت امیرالمؤمنین(ع) نیز به میان می‌آید؛ زیرا شهادت حضرت زهرا(س) از ولایت‌مداری ایشان جدا نیست. در «خانه‌ای از گل و اندوه» تلاش کردم همان بخش پنهان‌مانده تاریخ را زنده کنم؛ اینکه بیت‌الاحزان چرا ساخته شد، چرا چندین بار خرابش کردند و چرا آن‌قدر برای دشمنان آن زمان خطرناک بود. بسیاری از مخاطبان نمی‌دانند بیت‌الاحزان فقط برای گریه نبود؛ صداهای حضرت زهرا(س)، سخنانشان درباره حق امیرالمؤمنین(ع) روشنگری‌هایشان و حرکت سیاسی‌شان باید شنیده می‌شد. ما این بخش از تاریخ را بازنمایی کردیم تا مخاطب امروز بفهمد چه فشاری بر ایشان وارد شد و چرا این خانه ساخته شد.
وضعیت حمایت‌ها و دشواری‌های تولید نمایش‌های آیینی
رحمتی نمایش افزود: واقعیت این است که نمایش‌های آیینی در جامعه ما هنوز آن‌طور که باید و شاید حمایت نمی‌شوند. از نظر مالی، محدودیت‌های بزرگی وجود دارد. یک گروه ۵۰ تا ۶۰ نفره ماه‌ها تمرین می‌کند و هیچ استقبالی از سوی نهادهای مسئول برای پشتیبانی کامل مالی صورت نمی‌گیرد. نهایت حمایتی که معمولاً ارائه می‌شود، سالن یا بخش محدودی از تبلیغات است، اما هزینه تولید یک نمایش حرفه‌ای چندین میلیارد تومان است. خیّرانی که در ایام فاطمیه و محرم برای موکب‌ها، هیئات و مراسم‌های مذهبی کمک می‌کنند، می‌توانند بخشی از نذورات خود را به نذر فرهنگی اختصاص دهند؛ برای اینکه نمایش‌های آیینی زنده بمانند و نسل جدید این روایت‌ها را در قالب هنری لمس کند.
رحمتی درباره مخاطب نمایش گفت: نمایش را فقط برای مخاطب مذهبی نمی‌سازیم. اتفاقاً دنبال این هستیم کسانی که فاصله گرفته‌اند، کسانی که به خاطر مشغله، مشکلات اقتصادی یا کمبود ارتباطات دینی از فضا دور شده‌اند، دوباره با این روایت‌ها آشنا شوند. هدف ما این نیست که فقط عده‌ای مذهبی را جذب کنیم؛ بلکه می‌خواهیم حقیقت تاریخی و نورانی اهل‌بیت(ع) در جان همه مخاطبان اثر بگذارد. در یک نمایش ۱۰۰ دقیقه‌ای ده‌ها نکته مطرح می‌شود که شاید در ده جلسه سخنرانی امکان انتقال آن نباشد. هنر نمایش کمک می‌کند پیام دقیق، عمیق و غیرمستقیم منتقل شود و همه سلیقه‌ها آن را بپذیرند.
رحمتی در پاسخ به این دیدگاه که «نمایش‌های آیینی از نظر فرم و تکنیک ضعیف هستند» گفت: این تصور اشتباه نتیجه کمبود بودجه و فضای تمرین است، نه ضعف کارگردان یا گروه‌های آیینی. اگر یک گروه آیینی سالن تمرین حرفه‌ای، امکانات نور و صدا، دکور مناسب و تجهیزات به‌روز داشته باشد، بدون تردید نمایش آیینی می‌تواند از بسیاری از نمایش‌های رئال، کمدی یا مدرن قوی‌تر و جدی‌تر باشد.
وی در پایان تصریح کرد: وقتی فقط اجاره یک پلاتوی مناسب برای تمرین چند ده جلسه‌ای هزینه نجومی دارد، چطور انتظار دارند یک نمایش آیینی با فرم و تکنیک بالا تولید شود؟ مشکل در نبود حمایت است، نه نبود توانایی. ما در مجموعه فرهنگی نمایشی تراب با نیت تقرب، شناخت امام عصر(عج) و ترویج فرهنگ اهل‌بیت(ع) کار می‌کنیم. از نوجوان تا افراد مسن کنار هم فعالیت می‌کنند، آموزش می‌بینند و رشد می‌کنند. تنها چیزی که نیاز داریم حمایت، تبلیغات و همراهی مردم و خیرین است. فرهنگ امروز جامعه از جهات مختلف آسیب دیده و این بچه‌ها در این گروه‌های آیینی امید و هویت پیدا می‌کنند. امیدوارم این مسیر با همت مردم، خیرین و علاقه‌مندان ادامه پیدا کند.
انتهای پیام
