قطعنامه شورای حکام و آینده ابهام هسته‌ای؛ ایران چگونه بحران را مدیریت کند

غلامرضا کریمی، رئیس دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه خوارزمی و استاد روابط بین‌الملل در گفت‌وگو با ایکنا، با اشاره به تصویب قطعنامه ضد ایرانی در شورای حکام آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، گفت: این اقدام ایران را در موقعیتی پیچیده و محدود قرار داده و مسیر مذاکرات هسته‌ای کشور را با چالش‌های جدی مواجه کرده است. 

وی درباره دلایل تصویب قطعنامه گفت: پیش از اجلاس اخیر شورای حکام، دو گزارش تز سوی مدیرکل آژانس، رافائل گروسی، ارائه شد که نشان می‌داد از زمان جنگ ۱۲ روزه، امکان راستی‌آزمایی ذخایر اورانیوم غنی‌شده ایران فراهم نبوده و وضعیت ذخایر اورانیوم از نظر آژانس نیازمند رسیدگی فوری است. طبیعی بود که کشورهای اروپایی و آمریکا به این موضوع واکنش نشان دهند و قطعنامه‌ای جدید علیه ایران ارائه کنند.

این استاد روابط بین‌الملل افزود: این قطعنامه با ۱۹ رأی تصویب شد، چین و روسیه و نیجر رأی منفی و 12 کشور رأی ممتنع دادند. این ترکیب رأی نشان می‌دهد غرب در تلاش است ایران را به شرایط پیش از برجام بازگرداند و محدودیت‌های شورای امنیت را دوباره اعمال کند.

کریمی یادآور شد: قطعنامه‌های پیشین شورای امنیت شامل ۱۶۹۶، 1737، ۱۷۴۷،۱۸۰۳، ۱۸۳۵ و ۱۹۲۹، محدودیت‌های گسترده‌ای برای ایران اعمال کرده بودند و حالا این محدودیت‌ها در قالب قطعنامه شورای حکام دوباره عملیاتی شده است.

بازگشت محدودیت‌ها و پیامدهای حقوقی

رئیس دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه خوارزمی توضیح داد: با تصویب این قطعنامه، بسیاری از فعالیت‌های غنی‌سازی ایران محدود شده است. در صورتی که پیش از خروج ترامپ از برجام، ایران می‌توانست غنی‌سازی در سطح 3.67 درصد انجام دهد و فعالیت‌های آزمایشگاهی داشته باشد اما اکنون این توانایی‌ها به حداقل رسیده و ایران به لحاظ حقوقی در شرایط پیچیده‌ای قرار گرفته است.

وی افزود: اجرای اسنپ‌بک و تصویب این قطعنامه، ایران را مجبور به لغو توافق قاهره کرد. این توافق تنها در شرایط استمرار برجام و عدم اجرای اسنپ‌بک معتبر بود و اکنون ایران مجبور شده این توافق را کنار بگذارد.

کریمی ادامه داد: حتی بدون ارجاع پرونده ایران به شورای امنیت، ایران تحت چتر قطعنامه‌های پیشین قرار گرفته و محدودیت‌ها دوباره اعمال شده‌اند. این وضعیت نشان‌دهنده افزایش دیپلماسی اجباری غرب علیه ایران و پیچیدگی حقوقی شرایط هسته‌ای کشور است.

سیاست ابهام هسته‌ای ایران

وی درباره سیاست ابهام هسته‌ای ایران گفت: پس از جنگ ۱۲ روزه، ایران به دلیل عملکرد ناکارآمد آژانس، سیاست شفافیت کامل را دنبال نکرد و سیاست ابهام هسته‌ای را در پیش گرفت. این سیاست اکنون به‌عنوان اهرمی در مذاکرات احتمالی مورد استفاده قرار می‌گیرد و ایران تلاش می‌کند از آن برای تقویت قدرت چانه‌زنی خود بهره ببرد.

این استاد روابط بین‌الملل افزود: با ادامه سیاست ابهام هسته‌ای، ایران می‌تواند اهرم‌های مذاکراتی خود را در صورت آغاز مذاکرات هسته‌ای تقویت کند و شرایط را به نفع منافع ملی مدیریت کند.

پیامدهای بین‌المللی و منطقه‌ای

وی درباره پیامدهای بین‌المللی این قطعنامه برای ایران گفت: تصویب این قطعنامه می‌تواند زمینه‌ساز فشار بیشتر علیه ایران شود. با این حال هرچند مخالفت چین و روسیه مانع از تصویب قطعنامه‌های جدید در شورای امنیت خواهد شد اما ایران نباید منتظر اقدامات بعدی باشد و باید ابتکار عمل خود را افزایش دهد تا از پیشرفت روندهای حقوقی و فشارهای بین‌المللی جلوگیری کند.

وی افزود: ایران با استفاده از سیاست ابهام هسته‌ای، توانمندی‌های نظامی و دیپلماسی هوشمند می‌تواند جایگاه خود را در منطقه و جهان تثبیت کند و فشارهای بین‌المللی را کاهش دهد.

نقش چین و روسیه

کریمی درباره نقش چین و روسیه توضیح داد: اگرچه این دو کشور به قطعنامه اخیر رأی منفی دادند اما ممکن است در شرایط دیگر، مصالح ملی خود را ترجیح دهند و موضع‌شان تغییر کند. بنابراین ایران باید سیاست‌های خود را بر اساس واقعیت‌های بین‌المللی تنظیم کند و از فرصت‌ها حداکثر بهره را ببرد.

این استاد دانشگاه افزود: قطعنامه شورای حکام ممکن است ضمانت اجرایی نداشته باشد، اما به‌عنوان پیش‌زمینه‌ای برای اقدامات بعدی و روندهای حقوقی علیه ایران عمل می‌کند. ایران باید با هوشمندی و ابتکار عمل، مانع از اجماع علیه خود شود و روایت بین‌المللی از توان هسته‌ای و قدرت منطقه‌ای خود را مدیریت کند.

مذاکرات هسته‌ای و توان موشکی

کریمی درباره ارتباط مذاکرات هسته‌ای و توان موشکی توضیح داد: صرف انجام مذاکرات جدید به کاهش قدرت موشکی ایران منجر نمی‌شود. تیم مذاکره‌کننده باید اختیارات کامل داشته باشد و مذاکرات باید شفاف و پیچیده مدیریت شود. تجربه برجام نشان داد که مذاکرات نیم‌بند و غیرشفاف نتایج مطلوبی ندارد.

وی افزود: در مذاکرات باید اطمینان حاصل شود که موضوع توان موشکی ایران محور گفت‌وگوها نباشد و تنها مسائل هسته‌ای و رفع نگرانی‌های غرب مورد بحث قرار گیرد. این موضوع نیازمند برنامه‌ریزی دقیق و هماهنگی در سطح ملی است.

ضرورت اجماع داخلی

رئیس دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه خوارزمی درباره اهمیت اجماع داخلی گفت: ایران نیازمند گفت‌وگو و اجماع در سطح کلان ملی است تا بتواند به تحولات بین‌المللی پاسخ دهد. عقب‌نشینی‌های موقتی نتیجه‌ای ندارد و فشارهای غرب همچنان ادامه دارد. کشور باید با تصمیم‌های شجاعانه و سیاست‌های مبتکرانه از منافع ملی خود محافظت کند.

وی افزود: اجماع داخلی باعث می‌شود ایران بتواند از فرصت‌های موجود در مذاکرات هسته‌ای بهره‌برداری کند و در عین حال جایگاه خود را در عرصه منطقه‌ای و بین‌المللی حفظ کند.

تجربه برجام و درس‌های گذشته

کریمی با اشاره به تجربه برجام گفت: در گذشته، زمانی که فشارهای بین‌المللی افزایش یافت، ایران مجبور شد با غرب تعامل کند و برجام حاصل شد. اکنون نیز با توجه به شرایط پیچیده موجود، ایران باید با استفاده از ظرفیت‌های منطقه‌ای و نظامی و دیپلماسی هوشمند، جایگاه خود را تثبیت کند.

وی افزود: نباید انتظار داشت تنها با عقب‌نشینی و واکنش‌های کوتاه‌مدت، بحران مدیریت شود. ایران باید از فرصت‌های موجود نهایت بهره را ببرد و قدرت ملی خود را در مذاکرات و صحنه بین‌المللی حفظ کند.

جمع‌بندی

کریمی گفت: تصویب قطعنامه شورای حکام ایران را به شرایط پیش از برجام بازگردانده و فشارهای بین‌المللی را افزایش داده است. ایران باید با استفاده از سیاست ابهام هسته‌ای، دیپلماسی هوشمند، اجماع داخلی و مدیریت توانمندی‌های منطقه‌ای جایگاه خود را حفظ کند. مذاکرات با غرب تنها در صورتی منطقی است که منجر به تقویت قدرت ملی و حفاظت از منافع کشور شود.

وی افزود: تجربه گذشته نشان داده است که عقب‌نشینی موقت یا اقدامات واکنشی نمی‌تواند بحران را مدیریت کند و ایران باید با برنامه‌ریزی و ابتکار عمل، مانع از فشار و تحریم بیشتر شود. بازنگری و بازآفرینی سیاست‌های بین‌المللی کشور ضروری است تا منافع ملی تأمین شود و جایگاه ایران در منطقه و جهان تثبیت شود.

استاد روابط بین‌الملل در پایان تأکید کرد: مذاکره تنها زمانی منطقی است که منجر به افزایش اهرم‌های قدرت ملی و حفظ توانمندی‌های هسته‌ای و منطقه‌ای شود. ایران باید سیاست‌های خود را با شجاعت و هوشمندی بازتعریف کند تا از فرصت‌ها استفاده کند و مانع از اجماع بین‌المللی علیه کشور شود.