«سر نی»؛ تصویر دلنوازی نستعلیق در کتابت قرآن
گروه هنر: نمایشگاه «سر نی» این روزها در نگارخانه خیال فرهنگستان هنر برپاست که در آن آثار استاد منوچهر نوح‌سرشت به نمایش درآمده؛ نمایشگاهی که جلوه‌گری نستعلیق در کتابت قرآن را تصویر می‌کند.
به گزارش خبرگزاری بین‌المللی قرآن(ایکنا)، این روزها نگارخانه خیال فرهنگستان هنر میزبان آثار استاد منوچهر نوح‌سرشت است. در این نمایشگاه بیش از ۷۰ اثر در قالب نستعلیق و در گرایش‌های متنوعی از کتیبه، کتابت و چلیپا به نمایش درآمده است و موضوعات آن نیز به مضامین قرآنی، آیات وحی و سپس اشعار بزرگان سخن در ایران بر‌می‌گردد. از ویژگی‌های بارز این نمایشگاه عرضه برگ‌هایی چند از کتابت کامل قرآن کریم به خط نستعلیق است که در آینده نزدیک با عنوان «قرآن ثمین» به جامعه هنری و عموم مردم ایران در قالب پروژه‌ای ملی معرفی خواهد شد. این قرآن محصول شش سال کار پیوسته این هنرمند است و پس از قرآن کتابت شده توسط مرحوم سیدحسن میرخانی، دومین قرآن کتابت شده کامل به خط نستعلیق در ایران به شمار می‌رود.
در این گزارش آمده، رونمایی اوراقی از نفیس‌ترین گنجینه‌های تاریخ صد ساله خوشنویسی معاصر ایران به خط بزرگانی چون سیدحسن میرخانی، حسن زرین‌خط، علی‌اکبر کاوه، غلامحسین امیرخانی، کیخسرو خروش و مرحوم عبدالله فرادی از دیگر بخش‌های جذاب این نمایشگاه است. این نمایشگاه را می‌توان به نوعی ثروت خط نستعلیق محسوب کرد که متاسفانه قدر آن به درستی درک نشده و به طرز مهجوری برگزار می‌شود. این کم‌توجهی در شرایطی است که فرهنگستان باید ضمن ارتباطی که با آموزش و پرورش یا نهادهای دولتی برقرار می‌کند، امکان بازدید گسترده مردم را از این نمایشگاه فراهم آورد.
به هر حال ما در یک روز گرم تابستانی برای تهیه گزارش به این نمایشگاه رفتیم و کارهای بسیاری زیبایی را هم در آن دیدیم، اما در طول مدت بازدید غیر از یک نفر، کس دیگری برای بازدید نیامد و این امر از نکات آزار دهنده این گزارش بود. به هر حال بهترین دستاورد این گزارش گفت‌وگویی بود که با خالق آثار، استاد منوچهر نوح‌سرشت درباره خوشنویسی انجام شد که در ادامه با آن همراه می‌شویم.
نوح‌سرشت پیشکسوت عرصه خوشنویسی سخنان خود را با چگونگی برگزاری این نمایشگاه آغاز کرد و گفت: دو سال پیش در گالری صبا نمایشگاهی گروهی برگزار شد که در آن کاری از من نیز به نمایش درآمد. در همان زمان مسئولان فرهنگستان هنر با من صحبت کردند تا از کارهای من نمایشگاهی را در نگارخانه فرهنگستان هنر برگزار کنند. این خواسته آنها بعد از دو سال محقق شد و ما امروز شاهد برگزاری نمایشگاه «سر نی» هستیم. در این نمایشگاه 79 اثر به نمایش درآمده که از این تعداد 70 عکس از کارهای خود من است.
وی افزود: در آثار به نمایش درآمده هم کتابت قرآن وجود دارد، هم اینکه آثار قطعه‌ای، چلیپا و سیاه‌مشق. اکثر این کارها نیز نگاهشان به موضوعات قرآنی است. دلیل این نزدیکی نیز از آنجا نشئت می‌گیرد که خوشنویسان همیشه قرآن را به عنوان اصلی‌ترین الگو مد نظر قرار می‌دهند، بنابراین کار هر خوشنویسی را که ارزیابی کنید متوجه خواهید شد بخش اصلی آثار وی، مربوط به کارهای قرآنی می‌شود. نکته دیگر که باید به آن تاکید ویژه کنم این است که خوشنویسی به مدد همنشینی با کلام خدا ماندگار شده و برای همین بعد از گذشت 1400 سال از اسلام، هنوز هم از زیبایی‌های خوشنویسی کاسته نشده است.
این هنرمند یادآور شد: ائمه و معصومین(ع) بارها در توصیه‌های خود به روی فراگیری خوشنویسی تاکید فراوان داشته‌اند. به ویژه زمانی که می‌خواهیم کلام خدا را کتابت کنیم. به همین دلیل امیر مومنان خود در امر خوشنویسی یکی از اساتید برجسته بود؛ البته باید این نکته را هم مد نظر قرار داد که در کنار بها دادن به خوشنویسی طی سال‌های گذشته هنرهایی چون تذهیب، گل و مرغ و ... نیز رشد کرده‌اند، اما متاسفانه آن گونه که باید از این هنرها حمایت نمی‌شود. این کم‌توجهی در شرایطی است که خوشنویسی و تذهیب جدا از کارکرد هنری و مذهبی که دارند برای ما دستاورد فرهنگی نیز به همراه دارند، زیرا بسیاری از اشعار شعرای بزرگ ما به واسطه هنر خوشنویسی در سراسر جهان مشهور شده است. در ضمن تذهیب و گل و مرغ نوعی تزئین برای کلام خداست؛ اتفاقی که به نظرم جزء ضروریات کتابت قرآن است و نباید آن را از خوشنویسی جدا کرد.
این هنرمند ادامه داد: استاد من در خوشنویسی حسن میرخانی بود که بسیاری از اساتید امروز خوشنویسی شاگرد وی بوده‌اند. وی علاوه بر خوشنویسی، کار کتابت قرآن را هم انجام می‌داد. از همان زمان همیشه دوست داشتم راه وی را ادامه دهم. برای همین وقتی برای اولین بار قرآن را به خط نستعلیق کتابت کردم بیشترین لذت عمرم را به دست آوردم. جالب است بدانید لذتی که طی شش سال کتابت قرآن بردم، قابل مقایسه با تمام ساعاتی که خوشنویسی کردم نیست. برای همین تلاش می‌کنم تا اگر این امکان فراهم آمد، مجدداً کتابت قرآن را انجام دهم.
این خوشنویس به توضیح فوق اضافه کرد: در کتابتی که انجام دادم سعی کردم شیوایی و خوانایی عثمان‌طه در اثرم وجود داشته باشد. نکته جالب اینجاست که صفحات قرآنی که کتابت کردم، دقیقاً همانند قرآن عثمان‌طه است تا در ارجاعاتی که توسط مردم در حوزه قرائت انجام می‌شود سختی وجود نداشته باشد.
وی با بیان اینکه به خوشنویسی آن گونه که باید توجه نمی‌شود، گفت: خوشنویسی را باید جزء هنرهای قدسی محسوب کرد، اما متاسفانه این هنر در زمان حال آن جایگاه و اعتبار لازم را ندارد به ویژه در حوزه نستعلیق به خوبی شاهد این بی مهری هستیم. مطلب دیگری که در این گفتوگو باید به آن اشاره کنم این است که بدون دغدغه قرآنی نمی‌توان در خوشنویسی موفق بود. برای همین توصیه می‌کنم کسانی که می‌خواهند به این حوزه ورود کنند، ابتدا داشته‌های قرآنی خود را قوی کنند تا در ادامه کیفیت کارشان نیز بالاتر رود.
تابلو «بسمالله» را بیش از دیگر آثارم دوست دارم
وی در این گفتوگو به معرفی چند نمونه از کارهایش نیز پرداخت و اظهار کرد: به شخصه چند کار را در میان آثار به نمایش درآمده بیش از دیگر کارهایم دوست دارم. در ابتدا باید از تابلو «بسمالله» را نام ببرم که به قلم کتیبه نوشته شده است. در ضمن تذهیبی که برای این خوشنویسی انتخاب شده، بالاترین کیفیت را داراست. درباره چرایی خلق این کار نیز باید بگویم که روایت است هر خوشنویسی که بسمالله را خوب بنویسد در بهشت جای دارد، بنابراین هر خوشنویسی علاقه دارد که کارهای متعددی با این محوریت خلق کنند.
نوح‌سرشت ادامه داد: اثر دیگری که آن را می‌پسندم «توکلت علی‌الله» نام دارد. در این اثر سعی کردم ترکیبی جدید به وجود آورم، هر چند استاد میرخانی نیز قبلاً چنین کاری را انجام داده است. درباره این خط باید این نکته را اضافه کنم که در این کار نیز خط کتیبه مورد استفاده قرار گرفته و تذهیب نیز بخشی از زیبایی این کار است. کار دیگری که آن را دوست دارم به نام امام زمان (عج) متبرک شده است. این کار به قلم جلیل در سال 89 نوشته شده است، البته درباره ائمه کارهای فراوانی دارم، اما این اثر را بسیار دوست دارم.
بعد از این گفتوگو، با یکی از بازدیدکنندگان این نمایشگاه هم مصاحبه‌ای شد تا از نظرات آنها هم در این گزارش استفاده کرده باشیم. سیدحسن فیروزبخش، آموزگار و 45 ساله در پاسخ به این سؤال که چگونه از برگزاری چنین نمایشگاهی خبردار شد، گفت: به شخصه هنر خوشنویسی را به صورت تخصصی پیگیری می‌کنم، چون تا حدودی نسبت به آن آشنایی دارم. برای همین از طریق سایت خبری معمولاً پیگیر نمایشگاه‌های خوشنویسی هستم. درباره نمایشگاه «سر نی» هم باید بگویم وقتی شنیدم که کارهای استاد نوح‌سرشت به نمایش گذاشته شده با علاقه به این گالری آمدم، چون می‌دانستم زیبایی‌های خط نستعلیق را می‌توان به خوبی در کارهای نوح‌سرشت مشاهده کرد.
وی اضافه کرد: موضوع دیگری که باید به آن اشاره کنم این است که در آثار این استاد به خوبی می‌توان زیبایی خوشنویسی ایران را مشاهد کرد، به ویژه در حوزه کتابت قرآن کارهای وی خوانایی و شیوایی دارد که کمتر می‌شود در کارهای دیگر آن را دید، به ویژه در بحث اعراب‌گذاری این شیوایی به خوبی احساس می‌شود. موضوع دیگری که می‌خواهم به آن تاکید داشته باشم این است که به هیچ وجه زیبنده نیست چنین نمایشگاهی با این کیفیت برگزار شود، زیرا حیف است که مردم به دلیل عدم اطلاع‌رسانی صحیح کارهای استاد نوح‌سرشت را نبینند. برای همین به مسئولان فرهنگستان هنر و دیگر نگارخانه‌ها پیشنهاد می‌کنم قبل از برگزاری چنین نمایشگاه‌هایی ابتدا به فکر تبلیغات شهری و رسانه‌ای آن باشند.
فیروزبخش تاکید کرد: وقتی از تبلیغات حرف می‌زنم منظورم تنها چاپ پوستر یا خبر نیست، چون این روش با وجود اینکه لازم است، کمی قدیمی شده، برای همین سرمایه‌گذاری در حوزه فضای مجازی را گامی مناسب برای حمایت از نمایشگاه‌های خوشنویسی می‌دانم.
وی در انتهای سخنانش تاکید کرد: خوشنویسی جدای از قرآن نیست. برای همین این هنر را باید مقدس دانست، اما این ویژگی تا چه حد باعث رونق و اعتلای این هنر شده است؟ در جواب باید بگویم، متاسفم اکثر خوشنویسان ما به لحاظ اقتصادی آن رفاه لازم را ندارند، در صورتی که هر یک از آنها سرمایه‌ای هستند که باید قدر آنان را دانست، اما متاسفانه چنین توجهی وجود ندارد که گواه بارز آن را در میزان نفرات بازدیدکننده از نمایشگاه «سر نی» می‌توان مشاهده کرد.
منوچهر نوح‌سرشت دارای مدرک دکترای هنری از وزارت فرهنگ و ارشاد و درجه استادی انجمن خوشنویسان است و نزدیک به سه دهه سابقه تدریس و حضور فعال در نمایشگاه‌های داخلی و بین‌المللی خوشنویسی را در کارنامه خود دارد.
نمایشگاه «سر نی» تا ۱۲ تیرماه به نشانی خیابان ولیعصر، نرسیده به چهارراه طالقانی، فرهنگستان هنر، رواق هنر، نگارخانه خیال برپاست.
