جدیدترین شماره «مطالعات تاريخي قرآن و حديث» منتشر شد

به گزارش ایکنا؛ شصت و دومین شماره دوفصلنامه «مطالعات تاریخی قرآن و حدیث» به صاحب‌امتیازی پژوهشکده قرآن و عترت و مدیرمسئولی حسین مرادی منتشر شد.

عناوین مقالات این شماره بدین ترتیب است: «معناشناسی واژه قرآنی برکت و مشتقات آن و سیر تحول آن تا عصر نزول»، «بررسی تحلیلی روایات عرضه در گزاره‌های تاریخی مربوط به سیره پیامبر و اهل بیت (ع)»، «سیرتاریخی اندیشه‌های تفسیری آیات الست‌: بررسی انتقادی و نوآوری»، «ساختار هندسی آیات تاریخی قرآن کریم»، «سیر تطورات تاریخی نسخ با تکیه بر مطالعه موردی نسخ از منظر فخررازی و علامه طباطبایی»، «بررسی و نقد شیوه تفسیرتاریخی قرآن».

معناشناسی واژه قرآنی برکت

در چکیده مقاله «معناشناسی واژه قرآنی برکت و مشتقات آن و سیر تحول آن تا عصر نزول» می‌خوانیم: ««برکت» یکی از مفاهیم اساسی در قرآن و عهدین به شمار می‌رود به طوری که در فرهنگ مسلمانان و سایر اهل کتاب حضور فعال و روشنی دارد؛ با این حال به دلیل احساس وضوح معنا، کمتر به عمق معنای آن پرداخته شده است. در این مقاله می‌کوشیم با استفاده از متد‌های مختلف زبان شناسی تاریخی، همانند معناشناسی و ریشه‌شناسی تاریخی، معنای این واژه را از قدیمی‌ترین کاربرد آن در زبان موسوم به نوستراتیک باستان و آفروآسیایی پی‌جویی کرده و با استفاده از اطلاعات موجود در فرهنگ‌های زبان‌های سامی؛ همچون اکدی، عبری، آرامی، حبشی، سبئی و... سیر تحول معنای این واژه را در زبان آفروآسیایی و سامی باستان تا دوره زبان عربی عصر نزول و کمی پس از آن دنبال کنیم و به فراخور درک معنای این واژه در بافت فرهنگی خود، به فهم دقیق‌تری نسبت به معنای این واژه و مشتقات آن در قرآن کریم دست یابیم.»

بررسی تحلیلی روایات عرضه در گزاره‌های تاریخی

در طلیعه مقاله «بررسی تحلیلی روایات عرضه در گزاره‌های تاریخی مربوط به سیره پیامبر و اهل بیت (ع)» آمده است: «گزاره و اخبار تاریخی ناظر به سیره پیامبر اعظم (ص) و اهل بیت (ع) یکی از شاخه‌هایی است که در تفسیر آیات قرآن از اهمیتی قابل توجه برخوردار است. ولی به دلیل وجود اطلاعات غلط تاریخی در این زمینه که ناشی از جعل، دستکاری و ضعف رخ داده، نمی‌توان به تمام این اخبار و گزاره‌ها اعتماد کرد. این مقاله با روش مطالعه تحلیلی و با هدف تبیین گستره و مفاد روایات عرضه، به نقد و بررسی نمونه‌های تاریخی مربوط به سیره پیامبر و اهل بیت (ع) پرداخته است. در منابع حدیثی شیعه و اهل سنت، یکی از راه‌های سنجش احادیث و تشخیص سره از ناسره، عرضه به قرآن است؛ از این رو وقتی بر مبنای روایات عرضه گفته شد که روایات را باید بر قرآن عرضه کرد در حالیکه اعتبار روایت از نقل تاریخی بیشتر است، پس قطعا باید سیره منقول هم بر قرآن عرضه شود تا گزاره‌های صحیح تاریخی از سقیم آن‌ها تفکیک داده شوند.»

سیر تاریخی اندیشه‌های تفسیری آیات الست‌

در چکیده مقاله «سیرتاریخی اندیشه‌های تفسیری آیات الست‌: بررسی انتقادی و نوآوری» می‌خوانیم: «بررسی مفاد رمزآلود «آیات الست» (اعراف/۱۷۲، ۱۷۴) از دیرباز مورد توجه محدثان، مفسران و اندیشمندان مسلمان بوده است. نگاهی به دیدگاه‌های ارایه شده از «الست» در تاریخ تفکر اسلامی، حکایت از اهتمام پیوسته برای عرضه اندیشه‌ای نو در تفسیر این آیات است، تفسیری که در عین انطباق با ظواهر آیات و مبانی دینی، خردپذیر و نمایانگر ابعاد پیچیده و مبهم آیه باشد. قلم حاضر، با بکارگیری روش توصیفی- تحلیلی، پس از ریشه‌یابی دیدگاه‌ها و ارزیابی اندیشه‌های تفسیری آیات الست، به ارائه نظریه جدید دست یازیده است. نتیجه پژوهش به این معنا انجامیده که تشتت آرای مفسران، بیش از آن که ناشی از پیچیدگی مفاد آیات باشد متاثر از توجه افراطی به روایات و غفلت از آسیب غلو و اسرائیلیات است. همچنین تحقیق حاضر با تامل بیشتر در مفردات، ترکیب‌ها و نیز تکیه بر سیاق آیات بر این نظر تاکید کرده که مفاد آیات الست، نه میثاق عمومی برای همه انسان‌ها، بلکه بیان رخدادی ویژه برای افرادی است که اهل بهانه و انکار بودند.»

ساختار هندسی آیات تاریخی قرآن کریم

در آغاز مقاله «ساختار هندسی آیات تاریخی قرآن کریم» آمده است: «آیات تاریخی، بخش قابل توجهی از آیات قرآن را به خود اختصاص داده‌اند و در عین حال، از توجه بایسته دور مانده‌اند. این که مراد از آیات تاریخی چیست، گستره توزیع و فراوانی آن در قرآن به چه صورت است و این‌که چه طبقه‌بندی از این آیات می‌توان ارایه داد و اساسا این که وجه تمایز این دسته آیات از آیات دیگر قرآن چیست؛ سوالاتی است که ضرورت این موضوع را تبیین می‌کند. در این مقاله برانیم تا به تدوین نمایه جامعی از آیات تاریخی قرآن دست یازیم تا با اتکاء به آن بتوان نگاه جامع‌تری نسبت به این بخش از آیات قرآن داشت. بررسی این آیات به تفکیک هر سوره و به صورت موضوعی نشان خواهد داد که دو رویکرد حداقلی و حداکثری نسبت به گستره آیات تاریخی، قابل طرح است. بر این اساس، ابتدا هندسه آیات تاریخی و سپس ویژگی‌های آن را بررسی می‌کنیم و سپس به تبیین رابطه آیات تاریخی با عهدین خواهیم پرداخت و در این خصوص، دیدگاهی غیر از دیدگاه اقتباس و تصحیح را مطرح خواهیم کرد و نگاه جدیدی به «تفسیر تاریخی» نیز مطرح خواهیم کرد.»

انتهای پیام